(پرۆژەی گۆران لە پارڵمانی عێراق)

ئەوەی ئەم رۆژانە بابەتی گەرمی میدیاكانە ،پرۆژە یاساكەی بزوتنەوەی گۆرانە،هەرچەندە كە ئەو بابەتە یاسایی نییە و زیاتر سیاسییە، بەڵام بۆ ئەوەی كە ئەو بابەتە شی بكەینەوە ولێكدانەوەیەكی یاساییی بۆ بكەین لەو پرۆژە یاسایە ورد دەبینەوە كە ئەوجارەش بزوتنەوەی گۆران بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی لە رێگەی پارڵمانی عێراقەوە هەوڵی بۆ دەدات .
بزوتنەوەی گۆران لە پرۆژە یاساكەیدا پشت بە مادەی 61 لە دەستوری هەمیشەییی دەبەستیت كە لەخاڵی حەوتەم، برگەی (ب)ـدا هاتووە:"لانی كەم بیست و پێنج ئەندام لەئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆیان هەیە بابەتێكی گشتی بخەنە روو بۆ تاوتۆێكردن بەمەبەستی روونكردنەوەی سیاست و كاری ئەنجومەنی وەزیران یان یەكیك لە وەزارەتەكان، بابەتەكەش پێشكەش بە سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێت.سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران یان وەزیرەكان وادەیەك دادەنێن تا ئامادەبن لە بەردەم ئەنجومەنی نوێنەران بۆ تاوتوێكردنی بابەتەكە."
ئەگەر بە وردی تاوتوی بكەین دەبینین شتێكی سرنج راكێش كە تێیدا بابەتەكی دیاریكراوی لە خۆ گرتبیت نییە، تەنیا بابەتەكی گشتی رۆژانەیە وبرگەیەكی زۆر گرینگ كە پشتی پێوە ببەسترێت نییە ئەوە نەبیت كە پرۆژەیاسا و داواكارییەكەیان لە رێگەی 25 ئەندام پارڵمان بە دەستەی سەرۆكایەتی بگەیەنن بۆ ئەوەی كە بخرێتە بەرنامەی كارەوە.
هەروەها لە مادەیەكی تردا ئاماژەیان بە مادەی (1) لە دەستوری عێراقیدا كردووە كە تیادا هاتووە:"كۆماری عێراق دەوڵەتێكی یەكگرتووی سەربەخۆی خاوەن سەروەریە،رژێمی حوكمرانی تێیدا كۆماری نوێنەرایەتی (پارڵمانی)دیموكراتییە ،ئەم دەستورەش یەكپارچەیی عێراق دەپارێزیت.
ئەگەرهاتوو پشت بەو بنەمایە بەسترابیت ئەوە هەمان دوبارە كردنەوەی پێكەوە ژیانەكەی عێراقی شیعەیە كە بە بەردەوام باس لە یەكپارچەییی دەكات كە ئەو جارەیان بزوتنەوەی گۆران لە بڕی دەستەڵاتدارانی بەغدا ئەو داوایەیان هەیە.
مادەی (6)ـی دەستور:ئاڵوگۆری دەستەڵات لە رێی ئەو میكانیزمە دیموكراسیانەوە دەبیت كەلەم دەستورەدا ئاماژەیان پێكراوە.ئەو بابەتەش پەیوەندی بە گۆرینی دەستەڵاتەكان لە دوای هەڵبژاردنەوە هەیە و ناكرێت پشتی پێ ببەسترێت.
لە بەندی چوارەم لە بوارەكانی دەستەڵاتی فیدراڵی لە مادەی (109) :"دەسەڵاتی یەكپارچەییو سەربەخۆییو و یاسای دیموكراسیخوازانەی فیدرالی عێراق دەپارێزیت.
ئا لەم برگەیەشدا كە رێك تەواو كەر و قەرینەی برگەی یەكەمە، دووبارە باس لە یەكپارچەییی دەكات ئەوەش لێدانەوەی قەوانەی یەكبوون و یەك نیشتمانییە، بەڵام ئەو جارەیان لە لایەنی نوێنەرانی بزوتنەوەی گۆرانەوە.
برگەی( 121)ــی لە دەستوری عێراقی هەمیشەییی یەكەكی ترە لەو برگانەی كە لە پرۆژەی گۆران بۆكارا كردنەوەی پارڵمان باسی لێوە دەكەن، كە لە برگەی یەكەمدا هاتووە:"دەستەڵاتی هەرێمەكان مافی پیادە كردنی دەستەلاتەكانی یاسادانان و راپەراندن و دادوەرییان هەیە بە گوێرەی ئەم دەستورەجگە لەو دەستەلاتانەی كە تایبەتە بەحكومەتی فدراڵەوە.
سەرەرای ئەو چەند برگانەی كە باسیان لێوە كراوە باسی مادەی 20 و 38ی دەستوری هەمیشەییی دەكەن كە هیچ پەیوەندی بە ئەو بابەتەوە نییە.
سیاسی بوونی بابەتە لەو رووە وەیە كە ئەوانەی كە یاسایین دەزانن كە ئەو بابەتە دوور یان نێزیك پەیوەندی بە بەغدا وە نییە بەڵام مەبەستی سەركییان لە ورژاندنی بابەتەكی ئەوها یەكەم: وەكوو كەرەستەیەكی راگەیاندن بە كاری بهێنن بۆ مەبەستی چەواشەكردنی خەڵك .
دووەم:لە كاتەكدا كە بریار وایە لە كاتەكی زۆر نێزیكدا پرسی رفراندۆم رابگەیندرێت هەر بۆیەش بۆ دروستكردنی بەر بەست و سەر نەگرتنی ئەو پرۆسەیە و هەروها بە نێزیكبوونەوە لە خولەكی تری پارڵمان رێچكە كۆنەكەی جاران دەگرنە پێش.بەڵام ئەگەر هاتوو ئەنجومەنی دەستەڵاتداری شیعی كە زۆرینەی دەنگەكانیان لە پاڵ بزوتنەوەی گۆراندا هەیە و بە نیازی دەركردنی بریارەك وپرۆژە یاسایەكی پارڵمانی بن بە هیچ شێوەیەك هێزی یاساییی نابیت چوون سەرەرای ئەوەی كە هیچ برگە و بابەتەكی یاسایی لە دەستوری عێراقییدا ئەو بابەتە ناگریتەوە و بە هیچ شێوەیەك كاریگەری لە سەر دەستوری عێراق نییە و كارەك نەكراوە كە دژی بنەما سەرەكییەكانی دەستور بیت و ئەگەر هاتوو بریارەكی لەو جۆرەوە دەرچوو سەرەرای ئەوەی كە حكومەتی هەرێم پێیەوە پابەند نابیت بەڵكوو دەتوانیت بە تانە لێدانەكی زۆر سادە ئەو بریارە لە دادگای فدراڵی هەڵبوەشێنیتەوە.