بەدرێژایی زیاتر لە 40 ساڵی رابردوو، تێكەڵی و پێكەڵییەك لە گوتار و دروشمی قۆناغە جیاجیاكانی خەباتی خەڵكی كوردستان هەبووە، بە جۆرێك لە قۆناغەكانی پێشتر جیاواز بوو، لە دوای 1975 ـەوە تا بە رۆژگاری ئەمڕۆ دەگات، فرە حزبی هۆیەك بووە، بۆ سەرهەڵدانی فرە گوتاری و فرە دروشم، ئەم دیاردەیەی ناو بزووتنەوەی رزگاریخوازی، چەند لە هەمەجۆریی حزبەوە سەرچاوەی گرتبێ، وەك دیمەنێكی جیاوازیی بیروڕای سیاسی، هێندەش مایەی لێكدووركەوتنەوەی هێزە سیاسییەكان بووە، زۆرجاریش بەرزكردنەوەی دروشم، وەك پێویستیی قۆناغەكان نەبووە، بەڵكو خۆپیشاندانی حزبەكان بووە بەجیاواز لە یەكتری، دەنا ئەگەر بەپێی پێویست بووایە و زادەی ناكۆكیی حزبی نەبووایە، نەدەبوو پاشەكشە بە داوا و داخوازیی خەڵك و خودی حزبەكان بكرێ.
قسەی ئێمە لێرەدا، بەو ئاراستەیە نییە، خوانەخواستە فرە حزبی رەتبكرێتەوە، بەڵكو لەو رووەوەیە، هەڵگرتنی دروشمی جیاواز، لایەنە سیاسییەكانی لێكدووركردۆتەوە، ئەمەش بە دەوری خۆی پەرتبوونی بزاڤەكەی لێكەوتۆتەوە، ئەم پەرتەوازەییە لەلایەن بەغداشەوە قۆزراوەتەوە، بە بەڵگەی ئەوەی لە دوای 1975 ـەوە، بەغدا هەرجارە رووی لە حزبێك كردووە بۆ گفتوگۆ، بەم شێوەیە كەلێنی نێوان حزبەكان بەرینتر بووە.
هەمیشە لێكنزیك بوونەوە و كاری بەیەكەوەیی حزبەكان، بەرهەمی دیار و بەرچاو و یەكگوتاریی لێكەوتۆتەوە، بۆ نموونە كۆبوونەوەی حزبەكان لە (بەرەی كوردستانی) دا ساڵی 1988 گرنتیی سەركەوتنی راپەڕینی 1991 بوو، هەروەها رێككەوتنی واشنتۆنی نێوان سەرۆك بارزانی و مام جەلال ساڵی 1998 بە ئامادەبوونی مادلین ئۆلبرایتی وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا، زەمینەی بۆ كاری پێكەوەیی كاتی رووخاندنی رژێمی بەعس و قۆناغی دوای 2003 خۆشكرد، خۆڕاگری و خوێن و یەكهەڵوێستیی پێشمەرگەی كوردستان، وێڕای لێكدووركەوتنەەوەی حزبەكان، سەركەوتنی گەورەی بەسەر داعش تۆمار كرد و خاكی كوردستانی پاراست.
لە سۆنگەی ئەمەوە، پشتگوێ خستنی دەرفەت و زەمینەی لەبار، گورزی كەمەرشكێن لە كوردستان دەدات، ئەگەر لایەنەكان سەیری قۆناغی دوای 1991 بكەن، هەقە هیچیان لە ریفڕاندۆم دوودڵ نەبن، جێی خۆیەتی بۆ خوێندنەوەی هەلومەرجی ئەوكات و ئێستا، پرسیارێكی جدی لە خۆیان بكەن، ئەرێ كاتێ لە 1992 فیدڕاڵی راگەیاندرا دەوڵەتە ئیقلیمییەكان لە ئێستایان لاوازتر بوون یان بەهێزتر؟ لە 19/5/1991 یەكەم هەڵبژاردن كرا و لە 4/10/1992 فیدڕاڵی راگەیاندرا، ئەگەر ئەو بڕیارە گرنگە نەدرابووایە و پێش نەمانی دكتاتۆرییەت نەكەوتبا، زەحمەت بوو لە سەروبەندی گۆڕانكارییە گەورەكەی عێراقدا، لە یەككاتدا هەم خۆمان باش كۆبكەینەوە و هەم یەك دروشممان هەبێ، لە ساڵی 2003 بە قورساییەوە نەدەچووینە قۆناغی عێراقی دوای سەدام، بڕیاری فیدڕاڵی لایەنە سیاسییەكانی لە دەوری یەكگوتاری و دروشمێك كۆكردەوە كە دواتر گرنگیی یەكخستنی دروشم دەركەوت.
لە ئاستی دەرەوە ریفڕاندۆم بۆ سەربەخۆیی هێزێكی گەورە بە داخوازیی خەڵكی كوردستان دەبەخشێت، لە ئاستی ناوخۆش جارێكی دی لە پەرتوبڵاویی دروشم رزگارمان دەكات، داوای سەربەخۆیی لە داوای حزبەوە بەرزدەبێتەوە بۆ داوای گەل، بۆیە هەقوایە هەوڵی سەرۆك بارزانی بۆ بڕیاردانی خەڵك لە سەر چارەنووسی خۆی، بە چاوی حزبایەتی و بۆ ململانێی حزبی سەیر نەكرێت، بەڵكو هەوڵێكە لە دەوری دروشمێك كۆمان دەكاتەوە، پێش ئەوەی شەڕی داعش كۆتایی بێت و گۆڕانكاریی رووبدات، خڕدەبینەوە و ئامادە دەبین.