هیچ نەتەوەیەكی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (جگە لە ئیسرائیل) پێوەندییەكی نزیكتری لەگەڵ ئەمەریكادا نییە، هێندی كوردی عێراق، كە رۆڵێكی یەكلاكەرەوەی بینیوە لە رووبەڕووبوونەوەی داعشدا.
لە كاتێكدا كە جیهادییەكان تەشەنەیان كردووە، كوردی عێراق باوەڕی وایە كە هەل و مەرجەكە لەبارە بۆ ئەوەی هەرێمە نیمچەسەربەخۆكەیان بگۆڕن بۆ دەوڵەتێكی سەربەخۆ. سەركردەكانیان بڕیاری ئەنجامدانی ریفراندۆمیان داوە، كە ماوەیەكی زۆرە چاوەڕان دەكرێت ئەنجام بدرێت، تاوەكو رای كوردی عێراق وەربگیرێت لەبارەی پشتیوانییان بۆ سەربەخۆیی.
سەرۆك وەزیرانی حكومەتە كوردییەكە، نێچیرڤان بارزانی لە نووسینگە رازاوەكەیدا لە پایتەختی هەرێمی كوردستان، پێی وتم: «بەڵێ، گومانی تێدا نییە، كە ئەمساڵ ریفراندۆم ئەنجام دەدرێت، بەڵام دەرئەنجامەكەشی بە مانای ئەوە نایەت كە راستەوخۆ دەستبدەینە پرۆسەی سەربەخۆیی، بەڵكو پیشانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەدەین كە خەڵكی ئێمە خوازیاری چین.»
لەگەڵ ئەوەشدا، كورد ناتوانێت بە بێ پشتیوانی ئەمەریكا سەركەوتوو بێت، واشنتۆنیش هێشتا پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات كە دەبێت عێراق وەك وڵاتێكی یەكپارچە بمێنێتەوە. كە پێویستە پێداچوونەوە بەم هەڵوێستەدا بكرێتەوە.
كاتی ئەوە هاتووە تەركیز لەسەر ئایندەی كوردی عێراق بكرێتەوە.
بۆ نزیكەی سەدەیەك دەبێت كورد خەون بە سەربەخۆییەوە دەبینێت، واتە دوای ئەوەی كە هێزە مەزنەكان پاشگەزبوونەوە لە دروستكردنی دەوڵەتێك بۆ كورد لە پاشماوەی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی. لەبری ئەوەی نیشتمانێك بە ئەم گروپە ئیتنیە ناعەرەبییە ببەخشن، ئەوا هاوپەیمانەكانی جەنگی دووەمی جیهانی خاكە جوان و شاخاوییەكەی كوردییان بەسەر توركیا، سووریا، عێراق و ئێراندا دابەش كرد. لەگەڵ ئەوەشدا، لە دوای ساڵی 1991ـەوە كوردی عێراق ئاستێكی زیاتری ئۆتۆنۆمییان بەدەستهێناوە، واتە دوای ئەوەی ئەمەریكا ناوچەی دژەفڕینی بەسەر هەرێمەكەدا سەپاند بۆ پاراستنیان لە هێرشەكانی سەدام حوسێن، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی بتوانن حكومەتێكی ئەمری واقیع دابمەزرێنن، كە چەند رواڵەتێكی دەوڵەتی لە خۆگرت دوای ئەوەی واشنتۆن لە ساڵی 2003دا دەسەڵاتی سەدام حوسێنی رووخاند.
لەئەمڕۆدا كوردستان سەقامگیرترین و لێبووردەترین بەشی عێراقە و بۆتە پەناگەیەك بۆ مەسیحییەكان و كەمینەكانی دیكە كە لە دەستی داعش هەڵاتوون. لەوەش زیاتر، هەرێمی كوردستان گرنگییەكی بنەڕەتی هەیە بۆ بەرژەوەندییە ئەمنییەكانی ئەمەریكا لە ناوچەكەدا. كورد مەیلیان بۆ ئەمەریكا هەیە و دوژمنایەتییان لە ئاست ئیسرائیلدا نییە. ئاژانسە مرۆییەكانی ئەمەریكا دەتوانن بە ئاسانی لە كوردستاندا كار بكەن. هەروەها لە دوای دەستپێكردنی شەڕی داعشەوە، هەرێمی كوردستان بۆتە بنكەیەك بۆ هێزەكانی ئەمەریكا. لە هەمان كاتدا، لە میانەی تێكشكاندنی داعشدا، هێزە كوردییەكان بەشێكی بەرفراوانی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكانی عێراقیان بەدەستهێناوەتەوە كە بە خاكی خۆیانی دەزانن، لە نێویاندا شاری كەركووك.
لە ئێستادا كورد دەیەوێت دەستكەوتەكانی بچەسپێنێت. بارزانی دەڵێت: «ئێمە ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ رۆژگاری كۆن، عێراقی دوای شەڕی موسڵ هەمان عێراقی پێش موسڵ نابێت.»
هەروەها، كورد ئەو راستییە دەزانێت كە پێویستی بە جیابوونەوەیەكی ئاشتییانە هەیە لە عێراق بۆ چارەسەركردنی پرسە سەرەكییەكان كە پێوەندیدارن بە سنوور، نەوت، بۆڕی و داراییەوە. بارزانی دەڵێت: «هەڵوێستی ئێمە بریتییە لە ئەنجامدانی دیالۆگێكی جددی لەگەڵ بەغدا و گەیشتن بە چارەسەرێكی دۆستانە.» هەروەها دەڵێت: «هیچ بەرەوپێشچوونێك بەدی نەهاتووە لە كۆبوونەوەكانی نێوان بەرپرسە باڵاكانی كورد و عێراقدا.»
هاتنەئارای هاوكارییەكی نزیكی سەربازی (چاوەڕواننەكراو) لە نێوان هێزە سەربازییە عێراقی و كوردییەكاندا، نەگۆڕا بۆ دەستكەوتی سیاسی. بۆ نموونە، لە كاتێكدا بەغدا مووچەی میلیشیا شیعەكان دەدات، ئەوا هیچ مووچەیەكی بۆ هێزە كوردییەكان خەرج نەكردووە، كە قوربانییەكی زۆریان داوە. واشنتۆن مووچەی پێشمەرگەی دابین كردووە. تەنانەت بەغدا پێداویستی پزیشكیشی لە هەولێر گرتۆتەوە، هەرچەندە، كورد چارەسەری سەرباز و ئاوارە بریندارەكانیانی كردووە. لەگەڵ ئەوەشدا، دەبێت پرسیاری ئەوە بكەین ئایا باسكردنی سەربەخۆیی هەر تەنیا هەڕەشە و گۆڕەشەیە؟
كورد رووبەڕووی بەرهەڵستیی توندی وڵاتە دراوسێكانی بۆتەوە. ئێران زۆر پێداگیرە لەسەر دژایەتیكردنی ئەم بیرۆكەیە و فشار لەسەر حكومەتی عێراقیش دروست دەكات، بۆ ئەوەی هەڵوێستێكی توند بگرێتەبەر لەم رووەوە.
لە كاتی سەردانیكردنیدا بۆ واشنتۆن، سەرۆك وەزیرانی عێراق، حەیدەر ئەلعەبادی لە وەڵامی پرسیارێكدا دەربارەی هەڵوێستیان لە بارەی سەربەخۆبوونی كوردەوە، وتی: «ئێمە گفتوگۆی لەبارەوە دەكەین»، رەنگە ئەمەش بەرەوپێشچوونێك بێت، لەبەر ئەوەی نەیوت: هەرگیز، یان بە هیچ شێوەیەك.
هەروەها توركیاش لەم هاوكێشەیەدا هەیە، كە رەزامەندی ئەویش زۆر گرنگە، لەبەر ئەوەی كوردستان سنوورێكی داخراوی هەیە، ئەوا بۆڕییە نەوتەكانی بەو وڵاتەدا تێدەپەڕن. ئەوەی جێی سەرسوڕمانە، توركیا پێوەندییەكی باشی سیاسی و ئابووری لەگەڵ هەولێردا هەیە. بارزانی دەڵێت: «بە شێوەیەكی رەسمی، ئێمە ئەم باسەمان لەگەڵ توركیادا نەكردۆتەوە، بەڵام پێموایە ئەوان ئامادەن بۆ ئەوەی گوێ بگرن.»
وا دەردەكەوێت كە ئەنقەرە كوردی عێراق وەك هاوپەیمانێك لە دژی یاخیبووانی پەكەكە و كوردە گرێدراوەكانی پەكەكە لە باكووری سووریادا ببینێت. لەوەش زیاتر، كوردی عێراق ئەوەی بە روونی خستۆتەڕوو كە ئەوا بەلایانەوە گرنگ نییە خۆیان بە بزووتنەوە جوداخوازەكانی كوردەوە لە وڵاتانی دراوسێدا گرێبدەنەوە. بەڵام وێناكردنی ئەوەی توركیا بەمە رازی بێت، تموحێكی بەرزەفڕانەیە. لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا گرنگە كە واشنتۆن پرسی سەربەخۆیی كوردستان لەبەرچاو بگرێت.
هەركاتێك خەلافەتەكەی داعش تێكشكا، ئەوا ئایندەی دەوڵەتی لێتكرازاوی عێراق بە نادیاری دەمێنێتەوە. تاكە رێگای بەردەم سەركردەكانی عێراق بۆ ئەوەی وڵاتەكە بە یەكپارچەیی بهێڵنەوە، بریتیە لە گرتنەبەری رێگاچارەی بە نامەركەزیكردن و رێگەدان بە سوننە ناڕازییەكانی موسڵ و شوێنەكانی دیكە بۆ ئەوەی ببنە هەرێمی فیدراڵی و، گفتوگۆكردن لەبارەی رێككەوتنێكی نوێ لەگەڵ كورددا.
ئەگەر بەغدا ئەم ئاڕاستەیە بگرێتەبەر، ئەوا رەنگە بتوانێت كورد بەلای خۆیدا كێش بكات بۆ ئەوەی لە چوارچێوەی كۆنفیدڕاڵیدا (پێوەندیی نێوان دوو دەوڵەتی سەربەخۆ) لەگەڵ عێراقدا بمێنێتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، دەرئەنجامێكی لەم شێوەیە پێویستی بە ناوبژیوانییەكی چڕ و پڕ هەیە لەلایەن ئەمەریكاوە بۆ كەمكردنەوەی جیاوازییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر و بۆ بەرپەرچدانەوەی فشارەكانی ئێران.
ئایا ئیدارەی ترەمپ دەتوانێت، یان دەیەوێت هاوكاری كورد بكات بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانیان؟ روون نییە. رەنگە كۆشكی سپی ئەو راستییە سەرنجی راكێشێت كە كوردستان دەبێتە پێگەیەكی سەقامگیر بۆ جێگیركردنی سەربازانی ئەمەریكا بە بەردەوامی. بارزانی دەڵێت: «ئەگەر ئەمەریكا پێویستی بە بنكەیەك هەبێت لە كوردستاندا، ئەوا سەركردایەتی ئێمە پێشوازی لێدەكات.»
پوختەی مەسەلەكە ئەوەیە: ئەگەر واشنتۆن خوازیاری راگرتنی باڵانسە لەگەڵ ئێران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەگەر خوازیاری سەقامگیركردنی عێراقە، ئەوا دەبێت بە شێوەیەكی راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ پرسی كورددا بكات. بارزانی دەڵێت: «ئەگەر ئەمەریكا عێراقێكی یەكگرتووی دەوێت، ئەوا چیتر لە رووی واقیعییەوە لەئارادا نەماوە، ئەگەر سەقامگیرییان دەوێت، ئەوا دەبێت مامەڵە لەگەڵ پرسی بنەڕەتی كوردستاندا بكەن.»

ئەم بابەتە لە سایتی the inquirer daily news بڵاوكراوەتەوە:

http://www.philly.com/philly/columnists/trudy_rubin/20170323_Worldview__Rubin__Time_for_Kurdish_independence_.html