لە ماوەی چەند دەهەی رابرددوی بزووتنەوەی کورد لە رۆژهەلاتی ولاتدا ،شاهیدی پاشەکشەی نیزامی، سیاسی و رۆناکبیریی ئەم بزووتنەوەیە بوینە.
بەستێنی رزگارییخوازانەی نەتەوەیی ولات، لە سیاسەتی رۆژهەلاتدا پێشی لە ، لەناو چوونی بزووتنەوەی سیاسی گرتووە، گەشەی دێمۆگرافیکی ولات بۆتە هۆکاری سەرەکی پێکهاتنی چینێکی ناوەندیی شار نشینی خۆێندەوار وەک هێزێکی کاریگەریی کۆمەلایەتی،
ئەم هێزە کۆمەلایەتییە جوبرانی لایەنی فیکریی سیاسەتی کوردی لە ماوەی پاشەکشەی بزووتنەوەی سیاسی لەو بەشەدا کردووە.
بار و دۆخی ژیئۆپۆلیتیک هەڵی لەباری رەخساندووە بۆ رزگاریی یەکجارەکی رۆژهەلاتی ولات بۆیە ئێستا زیاتر لە هەموو کاتێک ئەرکی گرێدانی ئەم سێ بەشەی سیاسەتی کوردیی بە یەکەوە لە ئەولەوییەت دایە.
خالی لاواز نە هێزی سەربازیی و رۆناکبیریی میللەتی ئێمەیە، و نەش بار و دۆخی ژیئۆپۆلیتیکە، تەنانەت ئەم دووخالە بە خالی بە هێزی بزووتنەوەی رۆژهەلات هەژمار دەکرێن، خالی لاواز بزووتنەوەی سیاسی، ئەحزابن.
گرفتی سەرەکی لەم روویەوە بریتییە لە کەمایەسییەکانی ئۆرگانیزاسیۆن و ریکخستنی ئەحزاب، لەم پێوەندییەدا بەرێوەبەریی و پرسی سەرۆکایەتی و ئیدارەی قودرەت و هەڵس وکەوت لەگەلیدا بۆتە گرفت.
ئەگەر قودرەت بە- زانستی رێکخراو- ستراکچێرد نالێج- پێناسە بکەین ئەوکات ناکاریگەر بوونی قودرەتی ئەحزاب و ستراکچێری ئاکارامەی ئەحزاب دەبێ گرێ بدەینە لاوازی زانست لەم ئەحزابەدا.
مەبەست لە زانست لە ناو ئەحزاب دا تەنیا بریتی نییە لەوە کە لە کتێبان دا هەیە بەلکوو ئەو زانستەش کە پێدەگۆتری- تەسیت نالێج- زانستێک کە بێ دەنگە و بەرهەمی تەجروبە و فەرهەنگ و توانای داهێنانی لۆکالییە زۆر گرینگ و چارەنووس سازە.
ئێستا دێمۆکراسی نۆرماتیڤ باوە، لە ناو ئەحزابدا بۆ مسۆگەر کردنی پێگەی فراکسیۆنی جیاواز لە رووکەشدا ئەم چەمکە بەکار دێت و لە واقێع دا هیچ واتایەکی نییە، بەلام ئامرازێکی گۆنجاوە بۆ شەرعییەت دان بە دابەشبوونەکان و لاواز بوونەوەی بزووتنەوەی سیاسی.
ئەگەر بێتو بزووتنەوەی رۆژهەلات روو لە دێمۆکراسییەک بکات کە بە راست یارمەتیدەر و خزمەتکاری گەشەی بزووتنەوە بێت دەبێ گشت لایەنەکان لایەنگری بە شداریی هەمووان بن لە پرۆسەی داریشتنەوە و ئامادە کردنی بریاریی سیاسی دا، بەلام رێککەوێن لە سەر مافی دوا بریار بۆ ئەو سەرکردەیە کە دیاریی دەکرێت. ئەم مێکانیزمە لە تەجروبەی کوردییدا سەرکەوتوو بووە و خالە بە هێزەکانیشی بریتییە لە دابینکردنی،
١.بەشداریی زۆرینە
٢.کاریگەر بوونی ئەحزاب
٣.ئاسانکارە بۆ جێ متمانە بوون لە پێوەندییەکاندا
٤.پێشگیرە لە دابەشبوونەکان لە سەر پرسی پلە و پایەی حیزبی
ئەگەر بێتو لە سەر ئەم مێکانیزمی کار و خۆ رێکخستنەوەیە دا رێکەوتن هەبێ، ئەو دەم دەتوانین بە هێوا ئەوە بروانینە ئیمکانی بە یەک گەیاندنی، بزووتنەوەی سیاسی رۆژهەلات، مێدێل کلاسی شارەکان و سیاسەتی نێونەتەوەیی کاریگەر. ئەم خالە خالێکی ریفۆرمی چارەنووس سازە نابێ فرسەت لە دەست بدرێت و بزووتنەوەکەمان لە جاتی بە هێزتر بوون تووشی بە تووشی لە یەک بلاو بوونەوە و دابەش بوون بکرێت.