دوژمنان و نەیارانی كورد بە درێژایی مێژوویی رزگاریخوازی كوردستان هەموو جۆرە چەكی كۆمەڵكوژ و پیلانگێرییان لە دژی میللەتی كورد ئەنجامدا بۆ رێگریكردن بە مافەرەواكانی ، بۆیە كورد هەیمشە فێری قوربانیدان و خۆبەخشییە و هیچ كات سەری بۆ دوژمن و كۆیلەكانی شۆر نەكردووە . یەكێك لەو تاوانانەی كە رژێمی داگیركەری كوردستان بەعس بە چەكی قەدەغەكراو وكیمیایی هێرشی كردە سەر كورد و كوردستان .بۆیە کاره‌ساتی هه‌له‌بجه‌ به‌ گه‌وره‌ترین تاوان هه‌ژمار ده‌کریت که‌ له‌ دواهه‌مین رووداوه‌کانی مێژووی عێراقدا به‌ ره‌شی ماوه‌ته‌وە و درندایه‌تی ئه‌م جۆره‌ مرۆڤانه‌ له‌به‌رپاکردن و ئه‌نجامدانی ئه‌م تاونانه‌دابه‌یه‌کجاری ده‌رکه‌وت.لەلایەک ئەمە نەک هەر پێشێل کارییەکی روون و ئاشکرای مافەکانی مرۆڤە بگرە ئەم جینۆسایدە کەمەبەست لێی قڕکردنی تەواوی یان بەشێکی زۆری میللەتی کوردە بەشێوەیەکی سیستەماتیکی کە خۆی لە پرۆسەیەکی ئه‌شکه‌نجه‌یی جەستەی و دەروونیدا دەبینیەوە .ئەو شارە بەفەرمانی عەلی حەسەن مەجید یەكێك لە فەرماندە سەربازییەكانی ئەو كاتی سوپای عێراق بەچەند فڕۆكەیەكی سەربازی لە كاتژمێر (11)ی پێش نیوەڕۆ ئەنجامدرا.بەوهۆیەوە نزیكەی (5000) هاووڵاتی لە ژن و منداڵ و پیر و گەنج شەهیدبون، نزیكەی(10000) كەس بریندار و (70000)ی تریش ئاوارە بوون. ژینگەی هەڵەبجەو ناوچەكەش بەهۆی كاریگەری كیمیابارانەكە پیس بوو، دواتر بەدوای خۆیدا چەندین كاریگەری بۆ رۆڵەكانی داهاتووی جێهێشت لەوانە نەخۆشی نەزۆكی و كوێربوون و جەستەیی و دەروونی و دابڕان لە خێزان و شیرازەی خێزانە رزگاربووەكانیشی شێواند.

زامی هەلەبجە، زامێکی قوڵی ناو مێژووی خەباتی گەلەکەمانە و هێمای ئەوپەڕی ستەم و زۆردارییە بەرامبەر بە گەلێک کە، تەنیا بەرگریی لە بوون و ناسنامەی خۆی کردووە.لە بیست و نۆیەمین ساڵیادی کیمیاباران و کۆمەڵکوژیی هەلەبجەی شەهیددا، زامی هەلەبجە، زامێکی قوڵی ناو مێژووی خەباتی گەلی کوردە و هێمای ئەوپەڕی ستەم و زۆردارییە بەرامبەر بە گەلێک کە، تەنیا بەرگریی لە بوون و ناسنامەی خۆی کردووە.
حکومەتی لە ناوچوی بەعس بە هەموو شێوەیەک هەوڵی لە ناو بردنی گەلی کوردی دەدا ، بۆیە ئەمجارە هەستا بە پیس کردنی ژینگەی کوردستان ئەویش بە کیمیابارانکردنی هەلەبجەی شەهید کە ئەو شارە تەنیا بۆ ئەوە دانیشتوانی کورد بوون بۆ ئەوەی تەنیا داوای مافی خۆیان دەکرد کیمیابارانکرا ، ژینگەی هەلەبجە و دەورەبەری بە گازی ژەهراوی پیسکرا ، کە ئەمە گەورەترین تاوانی دژ بە مروڤایەتی بوو لە رۆژهەلاتی ناوەراست ، ئەم دەسکەوتانەی ئەمرۆمان بەرهەمی خوێنی شەهیدان و خەباتی تێکۆشەرانی گەلەکەمانە، بۆیە دەبێت بە هەموو توانایەکمان هەولی پاراستن و پەرەپێدانی ئەم دەسکەوتانە بدەین دەبێت رێز لەم ژینگە جوانە بگرین کە ئیستا لە سایەی شەهیدانی کوردستان بە دی هاتووە ، تا ئیستاش کاریگەرکانی ئەم پیس بونە لە سەر خەلکی هەلەبجە ماوە و زامەکان سارێژ نەبونە،وەک سەروک بارزانی لە زوربەی وتەکانی دا دەلێت "هەڵەبجە بوو بە قوربانی بەڵام گرێی بەختی کوردی کردەوە و هەموومان قەرزداری هەڵەبجەین و هەرچی بکەین ناتوانین لەژێر باری ئەو قوربانیدانە بێینەدەر. لەم جوگرافیایە¬دا لەمێژ ساڵە ویژدان و عەقڵ پەکیان کەوتووە. ئەم دیاردە زۆر نامۆیە بۆ جوگرافیایەک وا سەردەمانێک لانکی مرۆڤایەتی بوو. بۆ جوگرافیایەک شارستانیەت و زۆر دەسکەوتی‌تری وەک کشتوکاڵی پێشکەش بە جیهان کردووە.

کاتێک هێزی هزر جێ پێی لێژ دەبێ، بێ‌گومان دەبێ چاوەڕوانی نەهامەتی وەک هەلەبجەش ببین. هەلەبجە تەنیا پێنج هەزار کیمیاباران نییە، لە جێی خۆیدا ئاماژەیەکە بۆ مردنی ڕوح و وێژدانی مرۆڤی ڕۆژهەڵات. هەڵەبجە بێگومان ئاماژەیەکە بۆ مردنی پرسیار، مردنی پرسیاریش هاوواتای مردنی مرۆڤ و فەلسەفە دێت. بەڵام ئەم مردنە و بەم قوڵاییە لە کەیەوە سەری هەڵداوە؟ هەروەک ئاماژەم پێدا زۆر دەمێکە ئەم مردنە بوونی هەیە بەڵام بە جلی زیندوو خۆی حەشارداوە. بە تەئکید خاڵی وەرچەرخان بۆ ناسین و شارەزابوونی ئەم مردنە دەگەرێتەوە بۆ لەدایکبوونی ناسیۆنالیزم و ده‌سه‌ڵاتی مۆدێرن، دوو فاکتەری سەرەکی و وزەبەخش کاتێک لەگەڵ داهێنانی پێشەیی ئاوێتە بن و بواری جیۆپۆلەتیکیشیان بۆ بڕەخسێ – مەبەست کێبەرکێی دەسەڵات یا کێبەرکێ بۆ بەدەست هێنانی ئەوپەڕی بەها دەسەڵاتەبەخشەکان – بێ دوودڵی ئاکامەکەی هەڵەبجە دەبێ. بۆیە ئەمە پێناسەی هێمایی هەڵەبجەیە: خاڵێکی وەرچەرخان و سەرەخۆشییەکی دڵته‌زێن بۆ جوگرافیایەک وا مرۆڤەکانی دەستەوەستان لە پرسیار و فەلسەفەن، و بە تین و گوڕ و باوەشێکی کراوە بەرەو جیۆپۆلەتیک هەنگاو دەنێن. بۆیەکەمین جار نوێترین چەکی کۆمەڵکوژ لەمێژووی مرۆڤایەتیدا ئەچەکە کوشندەیەبوو کەڕژێمی بەعسبەفەرمانی عەلی حەسەن مەجید"ناسراو بەعەلی کیمیاوی" هەڵەبجەیان پێ شەهید کرد ئەویش بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی بوو بۆ یەکەمین جار.کەلەکەمترین ماوەدا هەزاران لە دانیشتوانی هەلەبجەو دەوروبەری بونەقوربانی دەستی ڕژێمی ڕووخاوی بەعس .

دیارە ژمارەی قوربانیەکان زیاتر لە پێنج هەزار شەهیدە وە ژمارەی شەهیدەکان جێگیر نیە چونکە هەزاران کەسی تر بەدەستی پاشماوەی ئەوچەکە کومەڵ کوژەوە دەناڵن.کە بریندارەکانن مندالانی تازە لەدایك بوو. هەلەبجە ئەوشارەبووکە کوردی بەدنیا ناساند خەباتی کورد لەقۆناغیکی ترەوەگۆڕی بۆ قۆناغێکیتر.... " لەو یادە خەمناکەدا سەری ڕێز و نەوازش بۆ شەهیدانی هەڵەبجە و هەموو شەهیدانی کوردستان دادەنەوێنین .