دەوڵەتی مەزن پێویستیی بە سەرۆكێكە شایانی بێت
February 6, 2017
وتار و بیروڕا
لەپێناو پاراستنی ئاشتیی جیهانی و بڵاوكردنەوەی دادپەروەری و چەسپاندن و رێزگرتنی مافی چارەنووسی گەلان لە جیهان و خۆپاراستن لەشەڕوشۆڕ، پێویستە ئیدارەی تازەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا وەك دەوڵەتێكی مەزن هەڵەكانی ئیدارەی پێشوو راستبكاتەوەو هاوسەنگیی بخاتە گۆڕەپانی رۆژهەڵات و رۆژئاواو باكوورو باشووری جیهانەوەو رۆڵ و ئەركەكانی خۆی لە بەدیهێنانی بڕیارو راسپاردەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان بگێڕێت بەتایبەتیش لە دابینكردنی ئاشتی و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، هاوكات پارێزگاریكردن لە ژینگەو پێشكەشكردنی هاوكاری بۆ گەلانی هەژار كە بە دەردی رەگەزپەرستی و ستەم و تۆقاندنەوە دەناڵێنن، هەروەها دانانی سنوورێك بۆ فراوانخوازیی ئێران لە رووی گۆڕینی دیمۆگرافی لە ناوچەكانی سووریاو عێراق و نانەوەی ئاژاوەو دووبەرەكیی مەزهەبی لە ناوچەكەدا.
ئەوەی پەیوەستە بە ئیدارەی تازەو سەرۆك ترەمپەوە كە گومانێكی زۆرو نیگەرانییەكی ئاشكرای ئاراستەدەكرێت سەبارەت بە هەڵوێستەكانی كە لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا رایگەیاندبوون دەرحەق كەمایەتییەكان و دراوسێ و ئافرەت و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان، چاكتر وایە ئەو، دوای سەركەوتن و بوونی بە سەرۆك رەفتاری خۆی راست بكاتەوەو چاو بخشێنێتەوە بە هەموو راوبۆچوون و هەڵوێستە گوماناوییەكانیەوە كە بوونەتە هۆی دابەشبوونی كۆمەڵگەی ئەمەریكی و سەرهەڵدانی خۆپیشاندانی بەردەوامی ملیۆن كەسی، ئەمەش بە واتای ئەوەی كە بەو هەڵوێستانەی گوزارشت لە كلتووری زۆرینەی ئەمەریكییەكان ناكات كە شانازی دەكەن بە دیموكراسیبوون و لیبرالیبوون و پابەندبوونیان بە ئازادییە گشتییەكان و بەیەكەوەژیانی نێوان هەموو پێكهاتە و رەگەزەكان و دەستاودەستكردنی دەسەڵات لەوەتەی زیاتر لە دووسەد ساڵ.
هەروەكو زانراوە كە لەبەر ئەوەی ئیدارەی سەرۆكی پێشوو ئۆباما فێڵی لە سورییەكان كردو وازی لە پشتیوانیكردنی شۆڕشەكەیان هێنا لەپێناو دیموكراسی و رووخاندنی رژێم، هەروەها رێگەی لە خەڵكانی دیكەش گرت كە چەك بە شۆڕشگێڕان بدەن، تاكو بەلای كەم هاوسەنگییەك بێتەئاراوە لەگەڵ هێزەكانی رژێم و رووسیا و ئێران و میلیشیا تائیفییەكانی حزبوڵای لوبنانیی هاوپەیمانی رژێم، بۆیە پێویستە ئیدارەی ترەمپ ئەو گوناهەی، كە لەهەمبەر گەلی سووریا كردی، راست بكاتەوە و پشتیوانی و هاوكاری پێشكەش بە نەیارانی رژێمی ئەسەد و نوێنەرانی راستەقینەی گەلی سووریا بكات، تاكو ستەم كۆتایی بێت و ئاشتی و ئاوەدانی بۆ سووریا بگەڕێتەوە، هەروەها ئەو هاووڵاتییانەی ئاوارە بوونە بگەڕێنەوە ماڵ و حاڵی خۆیان و لەسایەی سووریایەكی تازەی دیموكراسی و فرەیی سەرجەم پێكهاتەكان ژیان بگوزەرێنن.
لێرەدا ئاماژە دەكرێت لە رووی ئەركی مۆڕاڵیییەوە كە دەوڵەتێكی مەزنی وەك ئەمەریكا كاتێ بایەخ بە پرسی ئاشتی و ئازادیی گەلان و مافی مرۆڤ دەدات لە جیهان، پێویستە لەسەریشی بەتایبەتی ئیدارە تازەكە دەبێت دەستپێشخەر بێت لە راستكردنەوەی كارە چەوتەكانی رووسیا پەیوەست بە پرسی سووریا و راگرتنی زێدەڕۆیی دوژمنكارانەی تاكڕەویی و گەڕاندنەوەی هاوسەنگی كە لە ئاكامی هەڵسوكەوتە هەڵەكانی رژێمی پوتین وەك دەوڵەتێكی داگیركەرو قین لە دڵ دژی ئیرادەی هاووڵاتیانی سووریا و شۆڕشەكەیان لەپێناو ئازادی و كەرامەت هاتۆتە ئاراوە، بەتایبەتیش كە بە ئاشكرا پشتیوانیی لە رژێمی سەركوتكاری سووریا دەكات، تەنانەت خاوەن بەڵێنی خۆیشی نییە لە رووی راگرتنی شەڕ بەر لە ئەستانەو دواتریش.
ئیدارەی سەرۆك ترەمپ دەتوانێت شانبەشانی هێزەكانی ئاشتیخوازو ئازادیخوازی جیهان لەوانەش دەستەی نەتەوە یەكگرتووەكان، رۆڵی ئەرێنی بگێڕێت لە دیالۆگی نێوان سورییەكان و لە داهاتووشدا چارەسەری گونجاو پێشكەش بكات تایبەت بە كێشە ئابووری و كۆمەڵایەتی و ئیداری و مرۆیی و سیاسییەكان، نەخاسمە كێشەی كورد كە لەسەرەوەی هەموو كێشەكانەوە دێت، ئەم كێشەیە چارەسەربكات لەپێناو بەدیهێنانی خواست و ئامانجەكانی گەلی كورد وەك نەتەوەیەكی سەرەكی، هەروەها مافە رەواكانیان بهێنێتە دی لە چوارچێوەی سووریایەكی یەكگرتوودا، هاوكات دەتوانێت ئاشتیی كۆمەڵایەتی و ژیانی هاوبەش و خۆشەویستیی نێوان تاكەكان بچەسپێنێت، ئەمەش بەوە دەكرێت كە بە وریاییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆسێی كوردی سووریادا بكات، دوور لە شێوازە ئەمنییەكان و پیادەكردنی هەڵوێستی هەلپەرستی و بەرژەوەندخوازیی كورتخایەن.
لە هەمان سۆنگەوە ئیدارەی تازەی ئەمەریكا دەتوانێت و تەنانەت ئەركی ئەویشە كە هەوڵی جیددی بدات لەپێناو دۆزینەوەی رێگەچارەی ئاشتییانە بۆ دیاریكردنی چارەنووسی گەلانی ئێران لەجیاتی واژۆكردنی رێكەوتننامەی ئەتۆمی و شتی دیكە لەگەڵ ئێراندا كە دژی پرسەكانی ئازادی دەوەستێتەوە لە ناوچەكەدا، وێڕای نانەوەی دووبەرەكیی مەزهەبی و ئیتنی، هەروەها دەتوانێت رۆڵی ئەرێنیی خۆی ببینێت لە گێڕانەوەی پرۆسەی دیالۆگ و وتوێژی ئاشتیانەی نێوان تورك و كورد، ئەویش بە فشارخستنە سەر حكومەتی ئیسلامی فەرمانڕەوا لە توركیا، هەروەها فشار بخاتە سەر حكومەتی عێراق تاكو پابەندبێت بە دەستوورو دەست لە ئابڵوقەی سەر هەرێمی كوردستان هەڵبگرێت و پێكهاتەی سوننە نەچەوسێنێتەوەو مل بنێت بۆ پڕۆسەی ئاشتییانەی دیموكراسی.