ئاساییە نەساخیێن دەروونی ژی وەکی ھەرنەساخییەکا بایۆلۆژیک و جەستەیی دبیتن تووشی ھەر مرۆڤەکی و ل ھەر ژی و پلە و پایەیەکێ بیتن. دبیتن زیانا وێ ژی بگەھیتە وی کەسی بخۆ و بەلکۆ چەند کەسەک دیتر. بەلێ دەمێ زیان دگەھیتە ھژمارەکا گەلەک مرۆڤان کارەسات دروست دبن.
خۆدێ ژێ ڕازی عەلی وەردی، زانا و فەیلەسۆفێ مەزن و خۆدانێ بیردۆزا " قەیرانا سایکۆلۆژییا ئەرەبێ بیابانی" د وێ باوەرێ دانە کە ھەستکرن ب زۆرداریێ ژ خۆدێ زۆرداریێ بھێز و کاتێکەرترە. دیارە ئەو دزانیتن کە ھەستەوەرێن مرۆڤی ڕۆلەک مەزن د ژیانا بایۆلۆژیک و سایکۆلۆژیک و جڤاکی دا دبینیتن و بەلانس و ھەڤسەنگییا مرۆڤی دپارێزن. ھەکەر کەسەکی ئەڤ شیانە نەمینیتن و تو شویژنەکێ د لەپێ دەستێ وی ڕا بکەی و ئەو پێنەحەسیتن ژیانا وی دێ ڕامانا خۆ ژدەست دەتن. لەوما ھەستکرن گرنگە و بتایبەت ھەکەر ئەڤ ھەستەوەرە گرێدای بیتن ب گەلەک لایەنێن ھاوشێوەی ژیانا مرۆڤی و جڤاکێ ڤە.
ئەڤرۆکە کوردستان ب کاودانەکی دا دەرباز دبیتن کە لایەنێ ھەستەوەری و سۆزداری و ھزری تێدا گەلەک گرنگن بھێنە لبەرچاڤگرتن و ئەو ژی ژپێخەمەت وانەوەرگرتن ژ دۆھی و ڕابردووی، و کارکرن و لڤینا ئەڤرۆ، و ئاڤاکرنا سۆبەھی.دیارە وەک زانایێن سایکۆلۆژی و جڤاکی دبێژن مرۆڤ چ جاران ژ راِبردوویا خۆ قۆرتال و جۆدا نابیتن. جڤاک ژی ب ھەمان شێوە. چەوا مرۆڤێ ئەڤرۆ و سۆباھی بەرھەمێ دۆھییە، جڤاک ژی وەسا داھاتوویا وێ گرێدایە ب ئەزموونا ئەڤرۆ و دۆھی.
ئەو دەولەتا مە کوردستانیان دڤێتن ئاڤا بکەین بەرھەمێ ھەستەوەرێن تاکی و جڤاکییا کوردستانیانە کە ژ دۆھی و ئەڤرۆ ھەی. ئەو ھەستەوەرێن پڕن ژ تراژێدی و کۆلەجەرگی و بیرھاتن و کارەساتێن نەخۆش و زۆرداری. ھندەک کەس و لایەن نەبدەستێن خۆ و ژ تێنەگەھشتنێ، بەلکۆ ژبەر بەرژەوەندی و ئەگەران ئەڤرۆ داھۆلێ بۆ نەگۆنجانا دەمی بۆ ڤێ دەولەتێ دقۆتن.
دەم و ھێجەت ھەر چییەک بن نەھند مەزن و فەر و گرنگترن ژ وێ ھەستا پێدڤییە ھەر تاکەکێ کورد بکەتن دەمێ بیرا وی ل ھەمی وان ئەنفال و کێمیابارانکرن و جینۆساید و ...ھتد، دھێتن. ئەو تاکێ کوردستانی ھەکەر ئەڤھەستەوەرە لنک وی کار نەکەن، چ جیاوازییا وی نینە دگەل وی کەسێ ھەڤسەنگییا وی یا بایۆلۆژیک تێکچۆی و ھەست ب ھندێ ناکەتن بزمارەک یا د بنێ پێ وی دا چەقی. ئەڤ ھەر دوو مرۆڤە نەساخن. ئێک نەساخێ جەستەییە و یێ دی نەخۆشەکێ دەروونییە و ھەر دوو پێدڤی ب نۆژدارینە.نۆژدارێ ئێکەم دێ ھندەک دەرمانان دەتن، و دەرمانێنەساخییا جۆرێ دووھەم خۆدێ مرۆڤە. ھەکەر د ھەر نساخییەکێ دا مرۆڤ ب خۆ باشترین و مەزنترین ھاریکار نەبیتن چارەسەری دێ گەلەک بزەحمەت کەڤیتن. ئەو مرۆڤێ ھند ھەستا نەتەوەیی لنک لاواز بیتن و باوەری ب بەرژەوەندیێن گشتی و نەتەوەیی نەبیتن، باشترین چارەسەری ئەوە ب دەھان دەمژمێران د مەژیێ خۆ دا پێداچۆنێ ب ھەمی وان گەف و بەدبەختییا دا بکەتن ئەوێن کو ھەکەر وی ژی وەکی خەلکێ وەلات و دەولەتا خۆ ھەبایە دبیتن تووشی وی نەبانە. و وی دەمی دێ باشترین دەرمان بۆ وی ئەو کاربیتن و بۆ وی بنە مەزنترین پالدەر بۆ ھندێ ل شوینا ڕاوستان لدژی وێ دەولەتێ و چێکرنا ئاستەنگییان بۆ دروستبوونا وێ و دلخۆشکرنا دلێ دوژمنان و تەحلکرنا ژیانا خەلکێ خۆ، کار بۆ ئاڤاکرنا وێ دەولەتێ بکەتن دا ھەمی کوردستانی لبن سیبەرا وێ و بێی جیاوازییا ئایینی و نەتەوەیی و مەزھەبی و دویر ژ لایەنگیری و دەمارگیری و خۆپەرێستییا ئەم ب ئاگرێ وێ سۆتین پێکڤە بژین.
*ئەڤ بابەتە ل ژمارا (١٩٢٩) ێ ڕۆژناما ئەڤرۆ ل (٨/٨/٢٠١٦) ل لاپەڕێ(١٢) ھاتیە بەلاڤکرن.
*بسپۆرێ ئەکادیمی د زانستێن سایکۆلۆژی و پێداگۆگی/ زانینگەھا زاخۆ