لەوانەیە توركیا لە ئەوروپا و ناتۆ دووربكەوێتەوە و روو لە مۆسكۆ بكات

لەوانەیە توركیا لە ئەوروپا و ناتۆ دووربكەوێتەوە و روو لە مۆسكۆ بكات
سۆنەر چاپتای بەڕێوەبەری دیراساتی سیاسەتی توركیا لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراسەتی رۆژهەڵاتی نزیك، لەسەر رەوشی ئێستای توركیای دوای كودەتا شكستخواردووەكەی، وتارێكی بە ناونیشانی: (تەنگژەكان لەگەڵ رۆژئاوا روو لە هەڵكشانە: ئەردۆگان بە دوای دۆستی نویدا دەگەڕێت) نووسیوە، لێرەدا پوختەی وتارەكەی بڵاودەكەینەوە.

ئەم كودەتا شكستخواردووەی توركیا، بۆی هەیە دەرئەنجامی جددی لێبكەوێتەوە لەسەر هاوكاری نێوان ئەوروپا و ئەمەریكا لەگەڵ توركیا، لە ئێستادا پێوەندییەكانی توركیا و ئەوروپا، لە نێویاندا هەوڵەكان بۆ پێكەوەكاركردنیان بۆ راگرتنی شەپۆلی كۆچبەرانی سووریا، دووچاری مەترسی بوونەتەوە. هاوكات كەشێكی پڕ لە نیگەرانی و ترس و تاریكی باڵی بە سەر وڵاتەكەدا كێشاوە. ئەگەرچی توانرا لە ماوەی یەك رۆژدا كودەتاكە خامۆش بكرێت، بەڵام برینەكە ئەوەندە قووڵە كە ئەردۆغان دەستی داوەتە دوو رێكاری تۆڵەسەندنەوە: داوای بە دەستەوەدانی فەتحوڵان گوڵەن-ی لە ئەمەریكا و هەروەها داوای گەڕانەوەی سزای لە سێدارەدانی كردووە.
ئەو بەڵێنی داوە رەزامەندی لەسەر گەڕاندنەوەی سزای لەسێدارەدان بدات، دیارە ئەمەش زیان بە پێوەندییەكانی توركیا بە ئەمەریكا و برۆكسلەوە دەگەیەنێت. گورزێكی دیكە كە بەر پێوەندیەكانی توركیا بە ئەمەریكاوە كەوت، بوونی ئەو كەسانەیە كە پشتیوانی حكومەتن و باوەڕیان وایە لەبەر ئەوەی گوڵەن لە ئەمەریكا نیشتەجێیە، ئەوا ئەمە مانای وایە كە واشنتۆنیش لە كودەتاكەوە تێوەگلاوە. لەسەر ئەم پرسە بەڕێوبەری دەزگای هەواڵگری نەتەوەیی ئەمەریكا جەیمس كلاپەر بە ستووننوسی رۆژنامەی واشنتۆن پۆست، دەیڤید ئیگناشیۆسی راگەیاند كە: تۆمەتەكانی توركیا كە گوایە گوڵەن هەوڵی كودەتاكەی داوە، هیچ میسداقیەتێكیان نییە، بەڵام ئەگەر دادگاكانی ئەمەریكا داوای بە دەستەوەدانی گوڵەن رەت بكەنەوە، ئەوا بە دڵنیاییەوە توركیا لە بەردەم دوو بژارەدا دەبێت، یەكەم: رەنگە پرسی رادەستكردنەوەی گوڵەن بە پرسی هاوكاریكردن لە شەڕی داعش گرێ بداتەوە، دووەم: كۆتایی بە هاوكارییەكانی بۆ واشنتۆن بهێنێت كە تایبەتن بە شەڕی دژ بە داعش. لە هەردوو حاڵەتەكەشدا پێوەندییەكانی توركیا و ئەمەریكا دووچاری پچڕان دەبن.
ئەوەی پێوەندی بە یەكێتی ئەوروپاوە هەبێت، ئەگەر توركیا سزای لەسێدارەدان بگەڕێنێتەوە، ئەوا برۆكسل گفتوگۆكانی ئەندامبوون و رێككەوتنی هەڵگرتنی ڤیزا لەگەڵ توركیادا هەڵدەپەسێرێت، ئەگەر برۆكسل ئەو هەنگاوانە هەڵبگرێت، ئەوا ئەردۆغان هەڕەشەی دووركەوتنەوە لە یەكێتی ئەوروپا دەكات.
بەگشتی، ئەم رەوشە پێوەندییەكانی توركیا بە ئەوروپا و ئەمەریكاوە پتر ئاڵۆز دەكات. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە بۆچی بۆ یەكەمجارە گفتوگۆیەكی جددی دەكرێت لە ئەنقەرەوە لە بارەی ئەندامێتی توركیا لە ناتۆدا، كە پرسیاری ئەوە دەكەن: ئایا پێویست ناكات لە بری ئەندامێتی ناتۆ، هەنگاو بەو ئاڕاستەیەدا بنێن كە ببینە دۆستی رووسیا.
پێش ئەم بارودۆخە ئەنقەرە و مۆسكۆ چەند هەنگاوێكیان هەڵگرتبوو بۆ باشتركردنەوەی پێوەندییەكانیان، ئەمەش دوای نامەكەی ئەردۆغان- لە 27ی حوزەیران- بۆ پۆتین كە گوزارشتی لە پەشیمانی خۆی كردبوو. هەردوو سەركردەكە رەزامەندییان دا لەسەر ئەنجامدانی كۆبوونەوەیەك لە هەفتەی یەكەمی مانگی ئابدا بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی ئاساییكردنەوەی پێوەندییەكانیان، وەك وەڵامدانەوەیەك كرملین لە 29ی حوزەیراندا، هێڵی ئیرۆفلۆتی رووسی قەدەغەكردنی گەشتەكانی بۆ توركیا هەڵوەشاندەوە، وەك ئاماژەیەك كە مۆسكۆ ئامادەیە ئەو سزایانە هەڵگرێت كە بە هۆی رووداوی خستنەخوارەوەی فڕۆكەكە سەپێندرابوون. ئەگەری ئەوە هەیە پوتین بە هەگبەیەكی باشەوە لەگەڵ ئەردۆغاندا كۆببێتەوە، وەك بەڵێندان بە باشتركردنی كەرتی گەشتیاری، بازرگانی و بواری بیناكاری و رێككەوتنەكانی راكێشانی بۆری.
دیارە ئێستادا سیاسەتی دەرەوەی توركیا لە دووڕیانێكدایە. ئەگەر واشنتۆن قەناعەت بە توركیا نەكات كە پێداچوونەیەكی جددی دەكات بە داواكارییەكەی ئەنقەرە سەبارەت بە رادەستكردنەوەی گولەن، ئەوا رەنگە ئەنقەر رووگەی خۆی بەرەو رووسیا بگۆڕێت، خۆ ئەگەر ئەنقەرەش سزای لەسێدارەدان بگەڕێنێتەوە، ئەوا ئەگەری شكستهێنانی پێوەندیەكانی یەكێتی ئەوروپا و توركیا و رێككەوتنی پەیوەست بە ئاوارەكان دێتەئاراوە.

Top