ھەمی پێشھات و ڕوویدانێن گۆڕەپانا سیاسەتێ لڤی وەلاتێ ڤێکنەکەفتی بەرێ مە ددەنە ڕێکەکێ بۆ چارەسەری و قۆرتالبوون ژ ھەمی نەھامەتی و دەردەسەریێن بوون و مانا دگەل ھکومەتا ناوەندی و ئەو ژی ھەلبژارتنا ڕێکا " ئەنجامدانا ڕیفراندۆمێ"یە. و دیارە ئەڤ ڕێکە و شێوازە د گۆڕەپانا سیاسەتا جیھانێ دا بۆ چارەسەرکرنا گەلەک ئاریشەیان یا ھاتیە بکارئینان و نەخاسمە ل ڤان چەند سالێن دۆماھیکێ.
لێ بەلێ ھندەک جاران دبیتن تاکێ کوردستانی ڤێ پرسیارێ ژ خۆ بکەتن: بۆچی ڕیفراندۆم؟ و بۆچی ئەز بڕگا " بەلێ" ھەلبژێرم؟ ھەکەر ئەم بۆ بەرسڤدانا ڤان پرسیاران پشتا خۆ ب سایکۆلۆژیایێڤە گرێبدەین دێ بێژین د ناڤا بنەما و پرەنسیپێن دەروونناسیێدا و نەخاسمە سایکۆلۆژیایا شرۆڤەکارییا فرۆیدی دا بنەمایەکێ ھەی کە ب پشتگرێدان لسەر وێ گەلەک رەفتارێن مرۆڤی دشێن بھێنە شرۆڤەکرن، و ئەڤ بنەمایە بریتیە ژ: " بنەمایێ تام و چێژ وەرگرتن و خۆپاراستن ژ ئێش و ئازارێ". ئەڤ بنەمایە ژبلی کو پالدەرەکێ بەردەوامییا ژیانێ یە، ھند ژی ئێکە ژ بنەمایێن پەروەردەکرن و فێربوونێ ل قۆناغێن جۆداجۆدایێن ژیانێ و نەخاسمە ژی زارۆکینیێ. ھزرا خۆ بکە ھەکەر دەستێ زارۆکی چەند جاران ب تشتێ گەرم و کەل نەکەڤیتن و ئێش و ئازارەک بۆ وی پەیدا نەبیتن چەوا ل قۆناغێن داھاتی دێ مرۆڤ خۆ ژ ئاگری و سۆپێ و تشتێ گەرم پارێزیتن و فێری ڤێ ڕاستیێ بیتن کە ئەڤ تشتە ترسناک و بڤەنە و بڤێ چەندێ ژیانا وی ھێتە پاراستن. ب ھەمان ڕەنگ ژی تاکێ کوردستانی ھەکەر ھزرا خۆ د ھەمی وێ زۆڵم و زۆرداری و نەخۆشییا ئەڤە بدرێژاھییا دیرۆکێ و ب تایبەت ژی سەد سالیێا دۆماھیکێ لسەردەستێ زۆردارێن دوژمن دیتی و بچاڤێن خۆ دیتی کا چەوا ئەم ھاتینە ئەنفالکرن و کێمیابارانکرن و جینۆسایدکرن و گۆندێن مە ھاتنە تێکدان و سۆتن و ھزاران کەسێن مە لسەردەستێ ڕژێمێن شۆڤینیی و بھاریکارییا جاش و خۆفرۆشان ھەتانۆکە ژی بێ سەروشوینن. ھەکەر تاکێ کوردستانی بزانیتن ئەو خەمساریێ د چۆنا سەر سندۆقێن دەنگدانێ دا بکەتن و ھێجەتا وی ئەو بیتن " ما دێ بۆ کێ دەگی دەم؟ ھەر بەرپرس و بازرگان و جاش و گەندەلکارێن دخۆن!" ئەڤە خۆ ل گێلی دان و فریودانا خۆیە. ئەوێن تو ژێ دبێژی ھەمی وەسا بووینە، بەلێ یێ خۆسارەت ئەز و توینە. ھەکەر ئەز و تو چۆین و لسەر سندۆقا کۆمبین و مە دەنگێ خۆ دا " بەلێ بۆ دەولەتا کوردی"، و دەولەتا کوردی ھاتە ئاڤاکرن پێژانەکە بۆ پاراستنا بیستانێ کوردستانێ و ئەوی بیستانی ئەز و تو و زارۆک و دویندەھا مە یێن/ دێ تێدا دژین. ئەڤ پێژانە دێ مە ژ گەلەک مەترسیێن وەکی ئەنفالێ و ... ھتد، پارێزیتن، چونکی ھنگی ئەم دێ ب خۆدان کەڤین و وەلاتێن دیتر ھەکەر ژبەر بەرژەوەندیێن خۆ ژی بیتن دێ د ھەوارا مە ھێن و ھاریکارییا مە کەن. ھنگی دێ مەترسییا بەرپرس و بازرگان و خۆفرۆش و گەندەلکاران ژی کێمتر لێھێتن. چونکی دێ یاسا بیتە سەروەرێ ھەمی تشت و کەس و لایەنەکی، و ھەر ئەڤ یاسایە دێ بەروبەرسینگێن وان نەیار و خۆفرۆش و گەندەلکاران گریتن و ئەوێ مای ژی دێ ژ ئالیێ دادگەھا سروشتی ھێتە سزادان چونکی " یا ڤی دەستی بۆ وی دەستی نامینیتن" و جیھان و سروشت دلۆڤانیێ ب زۆرداران نەبریە و نابەتن، بەلێ ھەر ئێک د دەمێ خۆ دا. لڤێ قۆناغێ ئەم پێدڤی بڤی جۆرێ ھزرکرنێ نە. پێدڤیە ئەڤ بنەمایە ببیتە ھێڤێنێ بڕیارێن مە و تشتێ دیتر و ئاریشەیێن دیتر پشتی ڤێ قۆناغێ دھێن. ھەکەر ئەم بڤێ مێنتالیتە( ئەقلیەتی) بچینە سەر سندۆقێن دەنگدانێ ھنگی مە یا بری و ھەکەر وەسا نەبیتن ئەم ژ دۆڕاندیانە و دیار نینە کا کەنگی و پشتی چەند سەد یان ھزاران سالێن دیتر جارەکا دیتر بەخت و شانس ل مە بزڤڕیتن و جارەک دیتر دەرگەھەکێ ھۆسا ل مە ڤەبیتن. وەک چەوا ئەڤ چەندە بۆ جۆھییان چەند ھزار سال ڤەکێشان. و ژبلی ھندێ ئەڤرۆکە سەرکردەیەکێ کارێزمایێ وەکی سەرۆک مەسعۆد بارزانی یێ بۆ مە ھەلکەفتی و ئەزموونا وی یا سیاسی دەلیڤەیەک زێڕینە و تێھنا گەرم و گۆڕییا ویست و ھەلوێستێ وی جھێ دلخۆشی و ئۆمێدەک مەزنە بۆ گەلێ مە، و ھەکەر خۆدێ نەکری بتەمریتن دیار نینە کا دێ پشتی چەند سەد سالێن دیتر ژی کەسەک وەسا ژێھاتی و دلسۆز و شۆلکەر و نەتەوەپەرێست ھەلکەڤیتن دا وەکی ئەڤرۆکە ل مە ببیتە خۆدان یان نە. یا فەرە ئەم بزانین پشتا مە دەریایەکا کویر و سنگێ مە ژی دوژمنێ زۆردارە و مە چ چارە نینە ژبلی خۆڕاگری و غاردان بەرەڤ سندۆقێن دەنگدانێ و ھەلبژارتنا وشەیا " بەلێ" وەک دۆماھیک دەلیڤێ خۆ قۆرتالکرن ژ ژناڤچۆنێ و نەمانێ.
*ئەڤ بابەتە ل ژمارا (١٨٦٩) رۆژناما ئەڤرۆ ل (٥/٥/٢٠١٦) بەپەڕێ (١٢) ھاتیە بەلاڤکرن.

*مامۆستایێ ئەکادیمی/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایکۆلۆژی/زانینگەھا زاخۆ