نكۆڵی لەوە ناكرێت كە خستنەگەڕی هەوڵ و كۆششەكان بۆ دەستەبەركردنی سەقامگیری و ئاشتی لە عێراقدا پەیوەستە بە قسەكردن لەسەر پرسی دەستڕۆیشتوویی و رۆڵ و پێگەی ئێران لەم وڵاتەدا، ئەوەی پتر مەسەلەكەی ئاڵۆزتر كردووە، چڕكردنەوەی فشارەكانی ئەمریكایە لەسەر ئێران، ئەوەشی كە دەبێتە مایەی بەدبەختیی زیاتری عێراق، ئەوەیە كە ئەم وڵاتە ببێتە گۆڕەپانی یەكلاكردنەوەی حیساباتی نێوان ئەمریكا و ئێران. كە ئەمە بەشێكی گرنگە لە وتاری نووسەر، كە باوەڕی وایە عێراق بە هەلومەرجێكی هەستیاری راگوزەریدا تێدەپەڕێت و هەوڵی پەڕینەوە دەدات بەرەو كەناری سەقامگیری و چەسپاندنی دیموكراسی، كە لەم رووەوە كار و كردەوەكانی ئەمریكا كاریگەری و ئاكامی یەكلاكەرەوەیان دەبێت، كە یان ئەوەتا دەبنەهۆی سەركەوتنی ئەم قۆناغە، یان مەترسی و بەربەستی گەورەی بۆ دروست دەكەن. هەروەها لەبەر ئەوەی ئەم دەرفەتە كورتخایەنە ئەوا پێویستە ئەمریكا پەلە بكات و كات بە فیڕۆ نەدات. واتە لەلایەك دەبێت ئەمریكا لە رووی ئەمنی و دیپلۆماتییەوە هەوڵەكانی چڕ بكاتەوە بۆ هەماهەنگیكردن لەگەڵ حكومەتی عێراق بۆ دڵنیابوون لەوەی كە هەڵمەت و شەڕی دژ بە داعش سەركەوتنی تەواوی بەدەست هێناوە. لە هەمان كاتدا پێویست لە پشت پەردەوە كار لەگەڵ بەغدا بكات بۆ چارەسەركردنی چالاكییە ناسەقامگیركارەكانی ئێران لە عێراقدا. هەروەها پێویستە ئەمریكا رێگاچارەیەك بگرێتەبەر كە ببێتەهۆی كەمكردنەوەی دەستڕۆیشتوویی نەرێنیی ئێران لە عێراقدا، لە بری ئەوەی عێراق بخاتە گۆشەیەكەوە و ناچاری بكات لە نێوان تاران و واشنتۆندا یەكێكیان هەڵبژێرێت.

ناسیونالیزمی عێراق بەربەستی گەورەیە لەبەردەم تمووحەكانی ئێراندا، هیچ عێراقییەك نایەوێت وڵاتەكەی ببێتە بووكەڵەی دەستی ئێران. كەواتە پێویستە ئەمریكا كارتی سەروەری لە دژی تاران بەكار بهێنێت. دواتر ئەمریكا هەموو ئامرازەكانی لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی هاوكاری عێراق بكات، تاوەكو سەركەوتوو بێت، ئەوە لە بەرژەوەندیی واشنتۆنیشە كە ئەم كارە بكات. چونكە عێراقێكی بەهێز و سەربەخۆ و دیموكراسی خزمەت بە بەرژەوەندییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەكات لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

عێراق دەتوانێت چ رۆڵێك لە ناوچەكەدا ببینێت؟

یەكێك لەو ئومێدانەی- بە تایبەتی لە دوای داگیركردنی عێراقەوە لە ساڵی 2003ەوە- كە هیوایەكی زۆری لەسەر هەڵچنرابوو، ئەوە بوو عێراق ببێتە وڵاتێكی ئارام و سەقامگیر و مەشخەڵی دیموكراسی لەم وڵاتەدا بگەشێتەوە، بەڵام دواتر عێراق بە رەوت و رێچكەیەكی دیكەدا رۆیشت، بەتایبەتی كە ئەم وڵاتە هەمیشە لەبەردەم هەڕەشەی داڕووخانی دۆخە ئەمنییەكەیدا. بەڵام نووسەر لە كۆتایی وتارەكەیدا جارێكی دیكە ئەم باسە تاوتوێ دەكاتەوە و ئاماژە بە ئاكام و دەرئەنجامە ئەرێنییەكانی بوونی عێراق بە دەوڵەتێكی دیموكراسی و خاوەن سەروەری دەكاتەوە، كە پێی وایە ئەمریكا دەتوانێت لەم رووەوە هاوكاریی عێراق بكات و باوەڕیشی وایە دەبێت ئەمریكا ئەم كارە بكات. لێرەدا نووسەر پێی وایە عێراقێكی سەربەخۆ و دیموكراسی وەك گەورەترین وڵاتی عەرەبی كە شیعە تێیدا زۆرینە بێت، دەتوانێت ببێتە پردێك لە نێوان شیعە و سوننە و عەرەب و فارسەكانی ناوچەكەدا. هەروەها وەك دراوسێیەك و ركابەری پێشووی ئێران، عێراق دەتوانێت ببێتە بەربەست و ئاستەنگێك لەبەردەم تمووحەكانی ئێراندا، بەو مەرجەی عێراق لە پێگەیەكدا بێت كە بتوانێت بایەخ بە كاروبارە ئەمنییەكانی خۆی بدات. هەروەها عێراقێكی دیموكراسی داواكارییەكی كەمتری دەبێت لە ئەمریكا، عێراق خاوەن پێنجەم گەورەترین یەدەگی نەوتی هەیە لە جیهاندا، كە پێویستە هێندە داهاتی بۆ دەستەبەر بكات، كە بتوانێت بایەخ بە هاووڵاتییەكانی بدات. لە هەمان كاتدا ئەم وڵاتە دەستی كردووە بە بنیاتنانەوەی پەیوەندییە دیپلۆماتی و بازرگانییەكانی لەگەڵ وڵاتانی كەنداودا. عەرەبستانی سعودیە دووبارە باڵیۆزخانەی وڵاتەكەی لە بەغدا كردۆتەوە، دەستی كردۆتەوە بە خزمەتگوزارییەكانی هێڵی ئاسمانی لەگەڵ عێراقدا و هاوكاریی كردووە لە بواری ئاوەدانكردنەوەدا. عەرەبستانی سعودیە بەڵێنی دا یەك ملیار دۆلار وەبەرهێنان بكات لە عێراقدا، هەروەها پێشنیاری ئەوەی كرد كە كارەبا بە نرخێكی هەرزانتر بە عێراق بفرۆشێت، ئەویش لە پێناوی دوورخستنەوەی عێراق لە ئێران.
خاڵی كۆتایی
رەنگە بوترێت عێراق كەیسێكە كە ناتوانرێت ئومێدی لەسەر هەڵبچنرێت و هەر هەوڵ و وەبەرهێنانێك لە كات و بایەخدان بەم وڵاتەدا دەرئەنجامی خوازراوی لێ ناكەوێتەوە، رەنگە ئەم بۆچوونە زۆر دوور نەبێت لە راستییەوە، بەڵام كێشەكە ئەوەیە عێراق وڵاتێكە كە ناكرێت لێی بگەڕێیت بۆ چارەنووسی خۆی، بە گوزارشتێكی دیكە ئەگەر ئەم وڵاتەش فەرامۆش بكەیت و پشتی تێ بكەیت، ئەگەر دۆخەكە بە رێڕەوێكی نەخوازراو و مەترسیداردا بڕوات، ئەوا دەرئەنجامەكەی یەخەی هەمووان دەگرێتەوە. كەواتە ئایا دەكرێت جارێكی دیكە ئومێدی ئەوە بكرێت كە عێراق بكەوێتە سەر رەوڕەوەی بەرەوپێشچوون و سەقامگیری؟ لەم گۆشەنیگایەوە نووسەری بابەتی ئاماژەپێكراو لە سەرەوە باس لەوە دەكات كە داگیركردنی عێراق ئەو راستییەی دەرخست كە هەڵگیرسانی شەڕێكی گەورە لە غیابی ئامانجێكی ستراتیژیی گەورەدا هەڵگری مەترسییە. بەڵام هەوڵەكانی ئەم دواییەی ئەمریكا وانەیەكی جیاوازمان پێ دەڵێن، چونكە ئەمجارەیان ئەمریكا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە دەبێت عێراق خۆی لە بەرەی پێشەوەی شەڕەكەدا بێت بۆ رزگاكردنی خاكی خۆی، هەروەها ئەمە ئاماژە بوو بە بوونی رێگاچارەیەكی سەربازیی مامناوەند، واتە لە نێوان شەڕ و دەستێوەرداندا، دەكرێت كار لەسەر هاوكاریكردن، كاری دیپلۆماسی و هاوكاری ئەمنی بكرێتەوە، نەك ئەنجامدانی كاری سەربازی بە شێوەیەكی یەكلایەنە. بۆیە بە رای نوسەری وتارەكە، لە ئێستاشدا عێراق دوای دەیەیەك لە شەڕی ناوخۆیی دەرفەتی ئەوەی لە بەردەمدایە ببێتە چیرۆكی سەركەوتن، واتە ببێتە وڵاتێكی سەقامگیر و دیموكراسی لە ناوچەكەدا كە لەم ناوچەیەدا كارێكی دژوارە بتوانێت سەقامگیری و دیموكراسی بەدەست بهێنیت. هەندێ لە ئەمریكییەكان عێراق بە شكستێكی گەورە دەزانن و پێیان باشە ئەمریكا دەست لەم دۆخە شكستخواردووە هەڵبگرێت. بەڵام شكستی راستەقینە بریتی دەبێت لە دەستبەرداربوونی عێراق لە ساتەوەختێكدا كە سەركەوتنێكی راستەقینە لە ئاسۆدا دەركەوتووە.