هەموو ئەو پسپۆڕ و تایبەتمەندانەی لە سەر مێژووی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و عێراق و سووریا بەتایبەتی توێژینەوەیان كردووە، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، هۆكاری سەرەكی بۆ ناسەقامگیری و نەبوونی چارەسەركردنی كێشەكان، بە پلەی یەكەم چارەسەرنەكردنی كێشەی نێوان (ئیسڕائیل و فەلەستین، یان ئیسڕائیل و عەرەب)ـە، بە پلەی دووەمیش چارەسەرنكردنی كێشەی كوردە لەو چوار وڵاتەی كە كوردستانی بەسەردا دابەشكراوە.
سەبارەت بە شێوازی چارەسەركردنی كێشەی (ئیسڕائیل – فەلەستین)، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ نەخشەیەكی رێگەی بۆ داڕشتووە و ناوی لێناوە: «سەفقەی سەدە»، ئەم سەفقەیە كە بڕی زیاتر لە 50 ملیار دۆلار وەبەرهێنان دەگرێتەوە، لە میكانیزمی جێبەجێكردنیدا دەكەوێتە ناو پرۆسەیەكی سیاسی بۆ چارەسەركردنی یەكجارەكی ئەو كێشە ئاڵۆزەی زیاتر لە 70 ساڵە لەم ناوچەیە هەیە، ئەمەش بەو مانایەی ئەم پرۆسە گەورەیەی وەبەرهێنان (سەفقەی سەدە)، ئەگەر رێككەوتنی سیاسی لەسەر بكرێت، ئەوا یەك ملیۆن هەلی كار بۆ هەر یەكە لە (فەلەستین، میسر، ئوردن و لوبنان) دروست دەكات.
ئەو بنەمایەی ئەم پرۆسەیەی (سەفقەی سەدەی) لەسەر نووسراوە، بەرەنجامی ئەو راپرسییەی دەزگای (زوغبی)یە كە ساڵی 2016 بۆ راپۆرتەكەی (ئۆلبرایت – هادلی) بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادەكراوە. لەو راپرسییەدا كە بەشێكی زۆری هاووڵاتیانی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا بەشدارییان تێدا كردووە، دەركەوتووە كە هۆكاری ناسەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تەنیا ئیسلامی سیاسیی توندڕۆ نییە، بەڵكو هۆكاری سەرەكی نەبوونی هەلی كار و نەبوونی ژیانێكی شایستەیە بۆ گەنجانی ئەو وڵاتانە و ئەگەر حكومەتەكانی ئەو دەوڵەتانە بتوانن هەلی كاری باش و ژیانێكی شایستە بۆ گەنجەكان دابین بكات، ئەوا تەیاری ئیسلامی سیاسیی توندڕۆ نەك هەر كەس دوایان ناكەوێت، بەڵكو بوونیشیان نامێنێت، لەسەر ئەم بنەمایە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ دەستپێشخەری كردووە بۆ پرۆسەی (سەفقەی سەدە)، ئەم پرۆسەیەش كە سەرمایەیەكی عەرەبییە لە فەلەسیتنەوە دەستپێدەكات و وڵاتانی دیكەش دەگرێتەوە، هەروەك چۆن شاعەبدوڵای ئوردن لە كۆنگرەی دافوسی (دەریای مردوو) ئەمساڵ ئاماژەی پێكرد و جەختی لەسەر كردەوە.
سەبارەت بە كێشەكانی عێراق و سووریا كە هەتا ئێستاش زیاتر وەك كێشەی مەزهەبیی نێوان شیعە و سوننە سەیر دەكرێت، بەڵام چارەسەركردنی كێشەی كورد لەگەڵ هەردوو حكومەتی عێراق و سووریا، زەمنیەكی لەبار دروست دەكات بۆ ئەوەی كێشەی مەزهەبیی نێوان شیعە و سوننە چارەسەر بكرێت. بۆ ئەمەش ئەزموونی كرانەوەی دەرگای دیالۆگ لەنێوان هەولێر و بەغدا لەماوەی نزیكەی ساڵ و نیوی رابردوودا، ئەوەی دەرخستووە، ئەگەر زەمینەیەك بۆ كێشەكانی نێوان كورد و حكومەتی عێراق دروست بكرێت، ئەوا چارەسەركردنی كێشە مەزهەبییەكانی نێوان عەرەبی شیعە و سوننەش ئاسان دەبێت، هەروەك چۆن ئێستا لە عێراقدا ئاستی ئاڵۆزیی كێشەكانی نێوان شیعە و سوننە خاو دەبێتەوە و زەمینەیەك دروست دەبێت بۆ ئەوەی بتوانن پێكەوە كاربكەن، ئەمەش مانای ئەوەیە كێشەی سەرەكی لە هەردوو دەوڵەتەكە كێشەی كورد و حكومەتەكانی هەردوولایە، نەك كێشەی مەزهەبیی نێوان شیعە وسوننە.
رۆڵی نێچیرڤان بارزانی لە خاوكردنەوەی كێشەكانی بەغدا و هەولێر، رۆڵێكی هێجگار گەورەیە كە توانیویەتی راشكاوانە ئەو راستییانە لەلایەنی بەرامبەر بگەیەنێت و پێیان بڵێت: «ئەگەر دەتانەوێت كورد و عەرەب وەك دوو نەتەوەی سەرەكی بە ئاشتییانە لەگەڵ سەرجەم پێكهاتەكانی عێراق لەم وڵاتە بژین و هەموو پێكەوە وڵاتی خۆمان ئاوەدان بكەینەوە، ئەوا هیچ رێگەیەك لەبەردەمی هیچ لایەكماندا نییە، بێجگە لە یەكتری قبووڵكردن و سەلماندنی مافەكانمان»، ئەوجا لەگەڵ ئەوەی هێشتاش بەتەواوەتی بەرەنجامی ئەو قەناعەتكردنەی لایەنی بەرامبەر بۆ چارەسەكردنی ریشەیی كێشەی كورد دەرنەكەتووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئاكامە ئەرێنییەكانی ئەو ئاراستەیە بەدیار كەوتوون و خەریكە پێكەوەژیان لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا هەنگاوی جددی بۆ هەڵبگیرێت.
كەواتە بە سەرنجدانی ئەزموونی نووسینەوەی دەستووری عێراق و دیاریكردنی چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەی كورد بەپێی ئەو دەستوورە، هەروەها رێكخستنی پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا دیسان هەر بەپێی ئەو دەستوورە، دەركەوت كێشەكە لە دەستوورەكەدا نییە، بەڵكو ئیرادەیەكی خێر بۆ جێبەجێكردنی ئەو دەستوورە گرنگە، لە ئێستاشدا كە خەریكە ئەو ئیرادەیە بۆ جێبەجێكردنی دەستوورەكە دروست دەبێت، دەبینین رۆژ لەدوای رۆژ باشتر لێكتێگەیشتنی زیاتر لە نێوان هەردوولا دروست دەبێت و میكانیزمی تازەش بۆ چارەسەكردنی كێشەكان دێنەپێشەوە.
بۆ ئێستای دیمەشق كە پێدەچێت هەموولایەك لەسەر مانەوەی رژێمی ئەسەد بۆ ماوەیەكی دیكە كۆكن بن، ئەوا رژێمی ئەسەد ناتوانێت بە شێوەیەكی باش حوكمڕانیی سووریا بكات، ئەگەر لە نووسینەوەی دەستووری تازە بۆ سووریا، سوود لە نووسینەوەی دەستووری عێراق وەرنەگرێت، هەروەها ناتوانێت سەركەوتوو بێت، ئەگەر مافەكانی كورد نەسەلمێنێت و پەیوەندیی نێوان كوردستانی رۆژئاوا و حكومەتی دیمەشق بەو دەستوورە رێكنەخاتەوە.
لەسەر ئەم بنەمایە بوونی هەرێمی كوردستان بە (كوردستانێكی بەهیز) بۆ بونیادنانەوەی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەكەدا، راشكاوانە و بێ شاردنەوە ئامانجی ئەمریكا و فەرەنسایە و ئێستا بۆتە ئامانجی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و نەتەوە یەكگرتووەكانیش، هەموویان جەخت لەوە دەكەنەوە و دەڵێن: لە كاتێكدا عێراقێكی بەهێزمان دەوێت، ئەوا لە هەمانكاتدا كوردستانێكی بەهێزیشمان لەناو ئەو عێراقەدا دەوێت، ئەم بەهێزییەی عێراق و كوردستانیش بەمانای بەهێزیی هێزی سەربازی نییە، بەڵكو بەمانای ئەو ئاشتی و پێكەوەژیانە دێت كە بە بەهێزی لە نێوان كوردستان وعێراق دروست دەبێت.
دیارە لە ئێستادا فەرەنسا و ئەمریكا هەوڵیانداوە هەمان سیناریۆی رێكخستنەوەی پەیوەندیی نێوان كوردستانی سووریا و دیمەشق بە شێوازی هەرێمی كوردستان و بەغدا رێكبخەنەوە، هەروەها كوردستانی سووریا بە جۆرێك لە پەیوەندیی ئابووری بە هەرێمی كوردستانەوە گرێ بدەنەوە، بەڵام سەركەوتنی ئەم پرۆسەی ئاشتییە لە سووریا زەحمەتە بەو كاراكتەرە سیاسییانەی ئێستای كوردستانی سووریا و دیمەشق بێتەئاراوە، بۆیە جەختكردنەوەی ئەمریكا و فەرەنسا و نەتەوەیەكگرتووەكان لە سەر گرنگیی رێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی هەولێر و بەغدا، ئاماژەی ئەوەن كە بەڕێوەبردن و وەرچەرخانی تەنگژە هەستیار و ئاڵۆزەكان، پێویستییان بە لۆژیك و مەعریفە و بیركردنەوەی دەوڵەتمەدارێكی وەك نێچیرڤان بارزانی هەیە. هەر ئەمەش هۆكاری راستەقینەی سەردانە چاوەڕوانكراوەكەی سەرۆك ماكرۆنە لە داهاتوویەكی نزیكدا بۆ عێراق و كوردستان، ئەوجا ئەگەر سەردانەكانی پێشتری فرانسۆ هۆلاندی سەرۆكی پێشووی فەرەنسا بۆ ئەوە بووبێت، سوود لە ئەزموونی سەرۆك مسعود بارزانی و پێشمەرگە وەربگرێت، بۆسەركەوتنی فەرەنسا و هاوپەیمانان لە شەڕی دژی داعش لە عێراق و سووریا، ئەوا سەردانی ئەمجارەی سەرۆك ماكرۆن بۆ هەولێر ئامانجی ئەوەی دەبێت سوود لە ئەزموون و لۆژیكی دەوڵەتمەدارانەی نێچیرڤان بارزانی وەربگرێت، لە چۆنیەتیی گێڕانەوەی سەقامگیری و دابینكردنی ئاشتی لە سووریا و عێراقدا.