پارتی شانی داوەتە بەر بەرپرسیاریەتییەك ویژدانی خەڵكی كوردستان ئاسوودە دەكات
لەوانەیە باشترین دەستپێك بۆ خوێندنەوەی گرنگیی هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی عێراق، ئەو پرسیارە بێت كە دەڵێت: پارتی دیموكراتی كوردستان كە رێبەرایەتی پرۆسەی ریفراندۆمی كرد، بۆچی بەشداری لەم هەڵبژاردنانە دەكات؟ یان، ئایا پارتی چ هیوایەكی بەم هەڵبژاردنە هەیە و ئایا لەو بڕوایەدایە ئەقڵیەتی حوكمڕانی لە عێراقدا گۆڕاوە، یان دوای ئەم هەڵبژاردنە گۆڕانكاری بەسەردا دێت؟
دیارە وەڵامی زۆر سادە بۆ ئەم پرسیارانە، ئەوەیە كە: ئەگەر پارتی دیموكراتی كوردستان بەشداری لە هەڵبژاردنەكانی عێراقدا نەكات، كێن ئەو لایەنانەی نوێنەرایەتی كورد لەسەر ئاستی عێراق دەكەن؟ ئایا بەبێ شكۆ و پێگەی پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەو لایەنانەی دژی مافە دەستوورییەكانی خەڵك و مانەوەی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستانن، باڵا دەست نابن؟ یان تەنانەت ئەو لایەنانەشی كە لە هێڵە نیشتمانییەكە لایان نەداوە و بەرگری لە مافەكانی خەڵك و قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان دەكەن، ئایا بەبێ هێزی پارتی و بەبێ پارتی دەتوانن ئەو سەنگەرە بەهێزە دروست بكەن و بەرگری لە مافەكانی خەڵكی كوردستان بكەن؟
ورووژاندنی ئەم پرسیارانە، تۆمەت بەخشینەوە، یان پڕوپاگەندەی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن نین، بەڵكو بەبیرهێنانەوەی راستییەكی مێژوویی و پەندوەرگرتنە لە مێژوو. لە مێژووی نزیكەی 100 ساڵی رابردوودا، دوو رووداوی هاوشێوەی یەك هەیە كە ئەوانیش بریتین لە:
1- شەڕی بەردەركی سەرای سلێمانی لە 6ی ئەیلوولی 1930، ئەم شەڕە لەسەر ئەوە بەرپا بوو كە بەبێ رەزامەندیی خەڵكی كورستان، عێراق بە كوردستانیشەوە بووە ئەندامی كۆمەڵەی گەلان، ئەمەش بەو مانایەی كوردستان بە زۆر لكێنرا بە عێراقەوە.
2- ریفراندۆمی 25ی ئەیلوولی 2017، ئەم پرۆسەیەش لە ئاكامی پێشێلكردنی دەستووری عێراق و بڕینی بوودجە و مووچەی خەڵكی كوردستان هاتەئاراوە، وەڵامدانەوەیەك بوو بۆ ئەوەی چیتر قبووڵ ناكرێت بەزۆر كوردستان بە عێراقەوە بلكێندرێت، ئەمەش یان ئەوەیە (عێراق، نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەب و سەرجەم پێكهاتەكانی دیكەی ئەم وڵاتە بێت، یان ئەوەتا بڕیاری خۆمان دەدەین و خۆمان وڵاتی خۆمان بەڕێوە دەبەین و بونیادی دەنێینەوە).
خاڵی هاوبەشی نێوان ئەم دوو رووداوە ئەوەیە، كە دەسەڵاتدارانی رژێمی پاشایەتی لە سییەكانی سەدەی رابردوو، هەروەها دەسەڵاتدارانی رژێمی شیعەگەرا لە سەدەی بیست و یەكدا، بە ئاگر و ئاسن وەڵامی خواستی خەڵكی كوردستانیان دایەوە و لە هەردوو رووداوەكەشدا، پۆلێكی دیكەی رۆڵەی ئەم وڵاتە لە پێناوی سەروەریی و ئازادی كوردستاندا شەهید بوون. بەڵام لە هەردوو رووداوەكەدا خەڵكانێكی كوردزمانی نانیشتمانی هەوڵیانداوە كە خوێنی شەهیدانی كوردستان، لەبەردەم عەرشی عێراقیدا هەراج بكەن، هەروەك چۆن پیرەمێردی نەمر، سەبارەت بە (شاندی میللەت فرۆشان) هۆنراوەیەكی بەرزی نووسیوەو دەڵێت:
وەفدی كوردستان، میللەت فرۆشان
هەرزە وەكیلی شاری خامۆشان
دەسكێ لە گوڵەكەی باخچەكەی سەرا
كە بە خوێناوی میللەت ئاو درا
بیبەنە خزمەت، عەرشی عێراقی
بڵێین یار باقی، هەم سوحبەت باقی
تارای خوێنی سوور، بەرن بۆ ئەمیر
بڵێن پاش كوشتار هێشتا تۆی دڵگیر؟
دەك خەجاڵەت بن لە رووی مەحشەرا
ئێمەش خاكی غەم ئەكەین بە سەرا
خەیاڵتان خاوە، كورد نەفەوتاوە
بەراتی نەجات بە خوێن نووسراوە
من رەنگی سوورم بۆیە خۆش ئەوێ
مژدەی شەفەقی لێ دەرئەكەوێ
لەو هۆنراوە بەرزەدا، پیرەمێرد، زۆر راشكاوانە وردەكاری ئەو خەڵكە خۆفرۆشانەی خستۆتەڕوو كە چوونە لای دەسەڵاتدارانی عێراق و پاكانەیان بۆ سەربەخۆیی كوردستان كردووە، هەر بۆیە ئەگەر ئەو كات وەك ئێستا هێزێكی گەورەی وەك پارتی دیموكراتی كوردستان هەبوایە، هەروەك چۆن لە پردێ و سحێلا و مەحموودیە لووتی هێزی داگیركەری شكاند و سەروەریی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستانی پاراست، ئەوا ئەو خەڵكە خۆفرۆشەی، پیرەمێرد بە «وەفدی كوردستان میللەت فرۆشان» ناویان دەبات، نەیاندەتوانی نوێنەرایەتی خەڵكی كوردستان بكەن و پاكانە لە خوێنی شەهیدانی بەردەركی سەرا و تەواوی خوێنی شەهیدەكانی كوردستان بكەن و بە داگیركەرانی كوردستان بڵێن: ببوورن هەڵە بووین، داوای سەربەخۆیی كوردستانمان كرد.
وەرگرتنی پەند و وانە لە رووداوی شەڕی بەر دەركی سەرای سلێمانی و دوای ئەوەیش هونراوەی (وەفدی میللەت فرۆشان)، قسەكانی چەند رۆژی رابردووی یوسف محەمەد سەرۆكی لیستی بزووتنەوەی گۆڕان-مان بیردەخاتەوە، كە ئەویش گوتوویەتی: «دەبێت ریفراندۆمچییەكان دادگایی بكرێن.»
بەكارهێنانی چەمكی «ریفراندۆمچی»، بۆ پرۆسەی راپرسی كە زیاتر لە 93% خەڵكی كوردستان بە (بەڵێ) دەنگی بۆ سەربەخۆیی كوردستان داوە، سووكایەتیكردنێكی ئاشكرایە بە خوێنی هەموو شەهیدان و سەرجەم شەهیدانی شۆڕشەكانی هەر چوار پارچەی كوردستان، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هەموویان لە پێناوی سەربەخۆیی و ئازادیی كوردستان گیانی خۆیان كردۆتە قوربانی. پرسیار لێرەدا ئەوەیە: ئەگەر پارتی دیموكراتی كوردستان بایكۆت بكات، كە بەتەنیا نزیكەی (50%)ی كۆی كورسییەكانی پشكی كوردستانی لە پەرلەمانی عێراقدا هەیە، ئایا ئەو كورسییانە بۆ ئەو خەڵكە خۆفرۆشانە نابن كە هەر لە ناو هەڵمەتەكانی هەڵبژاردنەوە، بێ شەرمانە سووكایەتی بە خوێنی شەهیدانی كوردستان دەكەن؟ یان ئەگەر پارتی دیموكراتی كوردستان بایكۆت بكات، ئایا ئەو خەڵكە نانیشتمانی و خۆفرۆشانەی هاوشێوەی (یوسف محەمەد) نابنە زۆرینە و بە هەمان شێوەی وەفدە میللەتە فرۆشەكەی دوای شەڕی بەردەركی سەرا، پاكانە لە مافەكانی خەڵكی كوردستان ناكەن؟
رووداوەكانی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردوو و هەڵوێستی میدیاكانی (گۆڕان و كۆمەڵ و یەكێتی نیشتمانی و ئێن ئاڕ تی)، رووی راستەقینەی ئەو خەڵكانەمان پیشان دەدا كە چۆن كەركووكیان تەسلیمی سوپای داگیركار كرد، دوای ئەویش بینیمان چۆن هەموو ئەو میدیایانە بوونە زوڕنای میلیشیاكانی حەشدی شەعبی و لەبەرەی دوژمنەوە و بۆ بەرژەوەندی هێزەكانی حەشدی شەعبی، رووماڵی بەرەی شەڕیان لە قۆڵی (پردێ)وە دەكرد و سات بە سات هەواڵی سەركەوتنی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی و پاشەكشەی پێشمەرگەیان بڵاو دەكردەوە، بەڵام سوپاس بۆ خوا نەك هەر هێزی پێشمەرگە پاشەكشەی نەكرد، بەڵكو بە دەیان هامەر و زرێپۆش و تەنانەت تانكی ئابرامزی ئەمریكییان تێكشكاند، لەدوای ئەم قۆڵەش لە رۆژانی 20-26 ئۆكتۆبەری رابردوو لە بەرەی شەڕەكانی سحێلا و مەحموودیە، بەتەواوەتی لووتی میلیشیاكانی حەشدی شەعبییان تێكشكاند و ئەو میدیا كوردیانەشی خۆیان كردبووە زوڕناژەنی دوژمنان، بێدەنگ كران.
پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە، ئەگەر هێزی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستان، قارەمانانە داكۆكی لەخاكی كوردستان نەكردایە و بە خوێنی رۆڵەكانی، داستانەكانی (پردێ و مەحموودیە و سحێلا)ی تۆمار نەكردایە، ئایا ئێستا قەوارەیەكی سیاسی بە ناوی (هەرێمی كوردستان ) بوونی دەبوو؟ ئایا ئێستا هەموو كوردستان، بە هاوشێوەی كەركووك داگیرنەكرابوو؟ ئایا بە هاوشێوەی بارودۆخی ئێستای كەركووك هەڵكردنی ئاڵای كوردستان لە هەولێر و سلێمانی و دهۆكیش قەدەغە نەدەكرا؟
خەڵكی كوردستان زۆر لەوە هۆشیارترە كە خەڵكانێكی خۆفرۆش و نیشتمانفرۆش، خۆڵ بكاتە چاویانەوە، هەموو لایەك ئەو راستییەی بۆ ئاشكرا بووە كە ئێستا هەموو حزب و هێزە سیاسییەكانی كوردستان، لەسایەی هێز و شكۆی پارتی دیموكراتی كوردستاندا دەتوانن بە ئازادی هەڵمەتی هەڵبژاردن بكەن و بە ئازادی ئاڵای كوردستان هەڵبكەن، خەڵكی كوردستان هەڵوێستی هەموو ئەو حزبە سیاسییانەی بینیوە كە ئێستا لە كەركووك بانگشەی هەڵبژاردن دەكەن و دەزانن چۆن بەدەستی هێزەكانی حەشدی شەعبییەوە زەلیل كراون و تەنانەت ناتوانن بەرگری لە كەرامەتی ئەندامەكانی خۆیان بكەن و دەبێت بەپێی ئەو بەرنامەیە بجووڵێنەوە كە هێزەكانی حەشدی شەعبی بۆی داناون.
جیاوازیی نێوان هەرێمی كوردستان و كەركووك و ناوچە دابڕاوەكانی دیكەی كوردستان، ئەوەیە كە لە هەرێمی كوردستان پارتی دیموكراتی كوردستان بە هێزەوە بوونی هەیە، بۆیە خەڵكی كوردستان هەست بە سەربەرزی و شكۆ دەكەن، لە ناوچە داگیراوەكاندا، پارتی بوونی نییە، بۆیە نەك هەر خەڵكی ناوچەكە، بەڵكو ئەو حزب و هێزە سیاسییانەشی لەو ناوچانە بوونیان هەیە، زەلیل و ریسوا بوون بەدەست هێزەكانی حەشدی شەعبییەوە و خۆشیان ئەم راستییانە ناشارنەوە.
كەواتە خەڵكی كوردستان دەزانێت بۆچی لەسەر سندوقەكانی دەنگدان، دەنگ بە پارتی دیموكراتی كوردستان دەدات. هەروەها دەزانێت، ئەگەر پارتی بەهێز نەبێت، ئەوا نەك هەر تاكەكانی خەڵكی كوردستان، بەڵكو حزبەكانی دیكە نەك هەر ناتوانن بەرگری لە خەڵكی كوردستان بكەن، بەڵكو وەك ئێستا لە كەركووك دەبینین، ناتوانن بەرگری لە خۆیان و بارەگاكانیشیان بكەن.
هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی عێراق و ورووژاندنەوەی پرسیاری جددی لەسەر كێشە گەوهەرییەكان
كێشەی خەڵكی كوردستان لە هەر چوارپارچەكە، كێشەی بودجە و مووچە نییە لەگەڵ حكومەتەكانی ئەو دەوڵەتانە، هەر یەك لەو حكومەتانە لە هەر چوار وڵاتی (عێراق و توركیا و سووریا و ئێران) بارتاقای چەندین جاری ئەو مووچەیەی دەدرێتە خەڵكی كوردستان، بودجەیان تەرخان كردووە بۆ ئەوەی شۆڕشەكانی كوردستان سەركوت بكەن و خەڵكی كوردستان لە مافەكانی خۆیان بێبەش بكەن.
دیارە ماوەی چوار ساڵە حكومەتی عێراق لەسەر راسپاردە و پێشنیاری چەند كەسانێكی كینە لەدڵ، دژی پارتی دیموكراتی كوردستان و قەوارەی هەرێمی كوردستان، بودجە و مووچەی خەڵكی كوردستانی بڕیوە بۆ ئەوەی خەڵكی كوردستان بخاتە ژێر ئەو گوشارەی كە لە پێناوی مووچەدا، كێشە گەوهەرییەكانی كوردستانی لەگەڵ عێراق لە بیر بچێتەوە.
لەبەرامبەر ئەو غەدرە گەورەیەی حكومەتی بەغدا لە خەڵكی كوردستانی كردووە، زۆربەی حزبە سیاسییەكان لەبری ئەوەی ئامرازێك بن بۆ دۆزینەوەی چارەسەر و چاككردنی بژێوی ژیانی فەرمانبەران و خەڵكی كوردستان، كەچی زۆر بەداخەوە، دەستخۆشی لە حكومەتی بەغدا دەكەن و بودجە و مووچەیان كردۆتە چەكێك دژی حكومەت و پارتی دیموكراتی كوردستان بەكاری دەهێنن، بۆ ئەوەی خەڵكی كوردستان لە پێناوی مووچەدا، ملكەچ و زەلیلی دەسەڵاتدارانی بەغدا بكەن.
پارتی دیموكراتی كوردستان زۆر بەباشی لە نەهامەتی و خەمەكانی خەڵكی كوردستان تێدەگات و لەم پێناوەشدا هەموو هەوڵێكی خۆی خستۆتەگەڕ بۆ ئەوەی هەر چۆنێك بێت بەپێی سیستمی پاشەكەوت بەشێك لە مووچە بۆ فەرمانبەرانی كوردستان دیاری بكات، هەروەها زۆر بە باشیش لە فیتنەی ئەو لایانانەش تێدەگات كە چۆن لە ناخی رق و كینەوە، ئەم نەهامەتییانە بۆ بەرژەوەندی حزبیی خۆیان بەكار دەهێنن.
حكومەتی عێراق بەگشتی و بەتایبەتی حكومەتەكەی حەیدەر عەبادی، لەمیانی پشتگوێخستنی داواكارییەكانی (فراكسیۆنی هاوبەشی گۆڕان و یەكێتی و كۆمەڵی ئیسلامی) لە ساڵانی رابردوو كە داوایان دەكرد، مووچەی پارێزگای سلێمانی بە تەنیا بنێرێت، یان مووچەی فەرمانبەرانی پارێزگای سلێمانی بە بەغداوە گرێ بداتەوە، وەڵامی تەواوی ئەو حزبانەی داوەتەوە كە ئەو داوایەیان لێكردووە، راشكاوانە پێی گوتوون: ئامانجی ئێمە لە بڕینی بەشە بودجە و مووچەی خەڵكی كوردستان، ئەوەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان ناچار بێت دەست لە كێشە گەوهەرییەكانی خەڵكی كوردستان لە عێراقدا هەڵبگرێت، بۆیە هەتا پارتی لە ژێر باری ئەو گوشارەی بەغدا خۆی بگرێت، ئەوا عەبادی راشكاوانە بە هەموو حزبەكانی سلێمانی وتووە، هەڵوێستەكانی ئێوە بۆ بەغدا هیچ نرخێكی نییە.
دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم لە 25ی ئەیلوولی رابردوو، حكومەتی عێراق بە هاوكاری سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی و چەكدارانی حزبوڵای لوبنانی، هەوڵیاندا بە رێگەی تاقمێكی خیانەتكار، پەلاماری كەركووك و ناوچە دابڕاوەكانی كوردستان بدەنەوە، بناخەی ئەم رێككەوتنەی سوپای پاسداران و حزبوڵای لوبنانی و هێزەكانی عێراق لەسەر ئەوە بووە كە ئەم پیلانە بكەنە كوتادەیەك و كۆتایی بە پارتی لەكوردستاندا بهێنن، پاشان لەبری پارتی مامەڵە لەگەڵ ئەو تاقمە خیانەتكارە بكەن، بەڵام كە پیلانەكەیان بە تەواوەتی سەری نەگرت و تەنیا توانییان كەركووك و ناوچەكەكانی دیكە داگیربكەنەوە و لە شوێنەكانی دیكەش پارتی جوامێرانە وەڵامی دانەوە و لووتی شكاندن، ئەوا وەك ئێستا دەیبینین ئەو تاقمە خیانەتكارە لەلایەن بەغداوە هیچ حیسابێكیان بۆ ناكرێت و ناچاربوون جارێكی دیكە بگەڕێنەوە و لەگەڵ پارتی وتووێژ و رێككەوتن بكەن. كەواتە ئەم رووداوانە پێمان دەڵێن، ناحەزانی كوردستان و دوژمنانی پارتی، تا ئەو كاتە لەلایەن دوژمنانی كوردستانەوە بایەخیان پێدەدرێت، كە سەرسەختانە دژایەتی پارتی بكەن، بۆ ئەوەی هەموو دەستكەوتەكانی گەلی كوردستان بێ مانا بكەن، بەڵام كاتێك پارتی لە بەرامبەریان رادەوەستێتەوەو زیاتر داكۆكی لە مافەكانی خەڵكی كوردستان دەكات، ئەوا ئەو لایەنانە لەبەردەم گەورەیی پارتی چۆك دادەن و لەلای دوژمنانی كوردستانیش بێ بایەخ سەیر دەكرێن.

شین و هاواری هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی ئەو لایەنانەی كە لە ئێستاوە خۆیان وەك دوژمنی رای ئازادی خەڵكی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان راگەیاندووە، بە ئاشكرا دیارە و هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان لەم هەڵبژاردنە بەو ئاستە بەهێز نەبێت كە بوونی ئەوان لە پەرلەمانی عێراق بخاتە مەترسییەوە، ئەوان لەوە دەترسن لەم هەڵبژاردنەدا، پارتی دیموكراتی كوردستان و حزب و لایەنە نیشتمانییەكان و نوێنەرانی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان، وەك هاوپەیمانییەكی بەهێز بۆ عێراق و هەموو جیهانی بسەلمێنن كە نوێنەری راستەقینەی خەڵكی كوردستان ئەم هاوپەیمانییەیە، نەك ئەو چەند حزبۆكە نانیشتمانییەی كە دەمێكە سەودا و مامەڵەیان لەسەر مافەكانی خەڵكی كوردستان لەگەڵ بەغدا دەستی پێكردووە، بەڵام لەبەر ئەوەی پارتی بەهێزە و توانای ئەوی هەیە لەسەر ئاستی سیاسی و دیپلۆماتی و سەربازی بەرپەرچیان بداتەوە و زیاتر داكۆكی لەمافە رەواكانی خەڵكی كوردستان دەكات، ئەوا هەوڵەكانی ئەوانیش وەك بڵقی سەر ئاو بێ مانا دەرچووە.


لەدوای لووتشكاندنی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە پردێ و سحێلا و مەحموودیە و پاراستنی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە، خەریكە كێشەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان بە رێژەی زیاتر لە 80% چارەسەر دەكرێت و ئەم چارەسەرەش لەبەر ئەوەی لەسەر دەستی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە و حكومەتی عێراق ئامادە نەبوو هیچ دیالۆگ و رێككەوتنێك لەگەڵ (گۆڕان و كۆمەڵ و بەشێكی یەكێتی و هاوپەیمانی بەرهەم ساڵح) بكات، لەگەڵ ئەوەی بۆتە هۆكارێك بۆ بووژانەوەی خەڵكی كوردستان، بەڵام ئەو لایەنانە زۆر بە توندی دژایەتی دەكەن، ئەم دژایەتیكردنەی ئەوان، بێجگە لەوەی درێژەدانە بە سیاسەتی رق و كینە دژی پارتی دیموكراتی كوردستان، بەڵام لە هەمانكاتیشدا، هەوڵی ئەو لایەنانە بۆ ئەوەیە كە كێشە گەوهەرییەكانی خەڵكی كوردستان لەگەڵ بەغدا، لە بازنەی بچووكی مووچەدا بهێڵنەوە و بوار نەدەن كە پارتی دیموكراتی كوردستان، پرسیاری جددی لەسەر ئەو پرسە گەوهەرییانە بورووژێنێتەوە.

كێشەی هەرە گەوهەری كە ئێستا بۆتە بەردی سەردڵی بەغدا، ئەوەیە كە بەتەنیا پارتی دیموكراتی كوردستان بایكۆتی هەڵبژاردنەكانی كەركووكی كردووە و كەركووكی وەك شارێكی داگیركراو لە قەڵەم داوە، دیارە پێناسەكردنی كەركووك لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە وەك «شارێكی داگیركراو»، بەغدا باش لێی تێدەگات كە مانای چییە و دەزانێت ئەو هەڵوێستەی پارتی دیموكراتی كوردستان مانای دەستبەردارنەبوونە لە كەركووك و پەیامێكە كە بە دوژمنانی كوردستان دەڵێت: ئەگەر هەموو كوردستانیش نەمێنێت، دەست لەكەركووك هەڵناگرین و هەر دەبێت كەركووك بگەڕێتەوە بۆ باوەشی كوردستان، هەر بۆیە لەگەڵ ئەوەی تێكڕای حزبەكانی دیكەی كوردستان ئەمری واقیعی داگیركاری كەركووكیان قبووڵ كردووە و لەژێر پۆستاڵی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بەشداری هەڵبژاردنەكانی كەركووك دەكەن، ئەوا لای بەغدا ئەو بەشدارییە هیچ بایەخێكی نییە و بایەخی گەورە بۆ ئەو بایكۆتەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان دژی داگیركردنی كەركووك رایگەیاندووە.

پارتی دیموكراتی كوردستان بە پشت بەستن بە خوا و ئیرادەی گەلی كوردستان، بە تەواوەتی لە خۆی دڵنیایە كە لەم هەڵبژاردنەدا هێزی سەرەكی دەبێت لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكە و لەگەڵ لایەنە نیشتمانییەكان و نوێنەرانی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان، نوینەری سەرەكی و راستەقینەی خەڵكی كوردستان دەبن لە پەرلەمانی عێراقدا، ئەم نوێنەرایەتیكردنەش بەو مانایە نییە كە ئەم كوتلەیە دەتوانێت هەرچی دەیەوێت لە پەرلەمانی عێراق بەدەستی بهێنێت، بەڵكو بەو مانایەی ئەم كوتلەیە بە عێراق و جیهانی رادەگەیەنێت ئەوەی سیاسەتی دەسەڵاتدارانی شیعە لەبەغداوە دەیانەوێت وەك ئەمری واقیع بەسەر كوردستاندا فەرزی بكات، بەشی هەرە زۆرەی خەڵك و تەواوی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان رەتیدەكەنەوە و قبووڵی ناكەن، خۆ ئەگەر بەغداش لەبەرامبەر خواستی خەڵكی كوردستان ملهوڕی بكات و بیەوێت بە زەبری هێز ئەو واقیعە بهێڵێتەوە، ئەوا جیا لەوەی سەقامگیری لە تەواوی عێراق بوونی نامێنێت، دوور نییە دەوڵەتێكیش بە ناوی عێراق لەسەر نەخشەی سیاسی نەمێنێتەوە.




گۆڕانكاریی گەورە و خێرای ناوچەكە لەگەڵ گۆڕانكاری سندوقی هەڵبژاردنەكان تێكەڵ دەبێتەوە
پەیامی هاوپەیمانیی ناتۆ بە سەرۆكایەتی ئەمریكا و فەڕەنسا و بەریتانیا بۆ ئێران و رووسیا سەبارەت بە داكۆكیكردنیان لەمانەوەی رژێمی ئەسەد ئەوە بوو، كە چیتر رێگەنادەن رژێمی ئەسەد چەكی كیمیایی بەكار بهێنێت بۆ سەركوتكرنی نەیارەكانی و، ئەگەر هەر بشتانەوێت ئەسەد بەمجۆرە لە دەسەڵاتدا بهێڵنەوە، ئەوا دەبێت باجێك بدەن كە رەنگدانەوەی گەورەی سلبی لەسەر سیاسەتی ناوخۆییتان دەبێت، لەمەش زیاتر هاوپەیمانیی ناتۆ بەنیازە هێزێكی عەرەبی لەناوچە سوننەكانی سووریا جێگیر بكات، بۆ ئەوەی عەرەبی سوننە خۆی ئەو توانایەی هەبێت لەبەرامبەر هێرشەكانی ئەسەد بەرگری لە خۆی بكات، ئەمەش بە مانایەكی دیكە، واتە ئەگەر پێشتر لە چوارچێوەی شەڕی دژی داعش ئەمریكا و ناتۆ هێزێكی سەرەكی بووبن بۆ پشتگیریی ئێران و رووسیا و سوپای ئەسەد بۆ ئەوەی بەسەر داعشدا سەربكەون، ئەوا لەمەودوا هێزی ئاسمانیی ناتۆ و ئەمریكا دەبنە رەقیب بە سەر سوپاكەی ئەسەد و میلیشیا شیعەكانی ئێران لە سووریا، رووسیاش، یان دەبێت، رێگەچارەیەك لەگەڵ ناتۆ بدۆزێتەوە، یان ئەویش بە تەواوەتی خۆی دەخاتە زۆنگاوی سووریاوە.


ئەم پەیامەی ئەمریكا و ناتۆ، تایبەت نییە تەنیا بە سووریا، بەڵكو ئەم پەیامە لەسەر بنەمای لۆژیكی (قازانج و زیان)ی ئەقڵی بازرگانانەی ترەمپ داڕێژدراوەو، دەبێت ئەو پارەیەی ئەمریكا خەرجی دەكات لەبەرامبەریدا دەستكەوتێكی وەك خۆی هەبێت، دەنا ئەو خەرجكردنە درێژەی نابێت.
دۆناڵد ترەمپ هەر لەم مانگەدا رایگەیاند: «ئێمە زیاتر لە 7 ترلیۆن دۆلارمان لە ناوچەكە سەرف كردووە، بەڵام لەبەرامبەردا هیچمان دەست نەكەتووە، هەر بۆیە بە زووترین كات هێزەكانمان لە سووریا دەكشێنینەوە.» بەڵام هەر هەفتەیەك دوای ئەم قسەیە و دوای دروستبوونی هاوپەیمانییەكی فراوان لە چوارچێوەی ناتۆ و دەرەوەی ناتۆ، سەرۆكی فەڕەنسا رایگەیاند: «سەرۆك ترەمپ-مان گەیاندۆتە قەناعەت كە پەلە لە كشانەوەی هێزەكانی لە سووریا نەكاتز» ئەم قسەیە سەرۆك ماكرۆن مانای ئەوەیە، ئەگەر پێشتر بە هۆی نەبوونی زەمینەیەك لەدەرەوەی ئەنجومەنی ئاسایش بۆ جووڵەی هاوپەیمانیی ناتۆ و هاوپەیمانەكانی دیكەی رۆژئاوا لە ناوچەكە، لەوانەیە ئەو پارەی خەرج كراوە، هیچ سوودێكی نەبووبێت، بەڵام لێرەوە بەدواوە سوودی دەبێت.
ئەگەر لەسەر ئەم بنەمایە هەڵوێستی ئەمریكا و ناتۆ لە هەمبەر عێراقی دوای هەڵبژاردنەكان بخوێنینەوە، ئاشكرایە شەڕی عێراق لە ناوەندەكانی ئەمریكادا بە شەڕی (3 ترلیۆن دۆلار) ناو دەبردرێت، ئەمەش بەو مانایەی ئەو شەڕەیە كە بەتەنیا ئەمریكا زیاتر لە 3 ترلیۆن دۆلاری تیا خەرجكردووە و زیاتر لە (5.000) سەربازی ئەمریكی كوژراون و زیاتر لە (50.000)یش بریندار بوون، بەڵام دەستكەوتی ئەم شەڕەش هەر ئەوەیە كە فەرماندەكانی میلیشیا شیعەكانی عێراق ئاڵای ئەمریكی دەخەنە ژێرپێوە و هەڕەشەی دەركردنی ئەمریكا دەكەن. بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە: ئایا ئەمریكا و ناتۆ ئەمە قبووڵ دەكەن، یان چاو بە هەڵوێستی خۆیاندا دەخشێننەوە؟
وەڵامی ئەم پرسیارە هەتا ئێستا بەستراوەتەوە بە ئاكامی هەڵبژاردنەكانی داهاتووی عێراقەوە، گرەوی گەورەی ئەمریكا لەسەر دووبارە هەڵبژاردنەوەی حەیدەر عەبادی-یە، ئەم گرەوەش راستەوخۆ گرێدراوەتە بە بەرژەوەندی و رەزامەندیی ئێرانەوە، بۆیە ئەم ئاڵۆزییە پرسیارێكی دیكە دەورووژێنێت، دوای ئەوەی تیمی سیاسەت دروستكردنی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا، لە كۆترەكانەوە گۆڕابن، نەك بۆ هەڵۆكان بەڵكو تیراسۆر، ئایا دەشێت ئەو كاندیدەی ئەمریكا گرەوی لەسەر كردووە، رەزامەندیی ئێران بەدەست بهێنێت؟ یان ئەگەر كۆماری ئیسلامی كاندیدكی دیكەی هەبوو، ئایا رۆژئاوا و ئەمریكا بێدەنگ دەبن؟


دیارە هەموو ئاماژەكانی ستافی تازەی ئیدارەی ترەمپ سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا، ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە كە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر ئێران زۆر توند دەبێت و پێدەچێت هاوكات لەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكانی عێراق، ئەمریكا بڕیاری خۆی بە كشانەوە لە رێككەوتنی (5+1) ئەتۆمی لەگەڵ ئێران بهێنێت، كشانەوەی ئەمجارەی ئەمریكاش لەم رێككەوتنە ئەو ئاكامەی نابێت كە پێشتر جون كیری وەزیری پێشووی دەرەوەی ئەمریكا دەیگوت، ئەگەر لەم رێككەوتنە بكشێینەوە، ئەمریكا بە تەنیا دەمێنێتەوە، بەڵكو مەزندەی ئەوە دەكرێت كە كشانەوەكەی ئەمریكا بەتەنیا نەبێت و سێ دەوڵەتی دیكەش بەدوای خۆیدا بێت كە (فەڕەنسا و ئەڵمانیا و بەریتانیا)یە، پێشتر گرەوی ئێران لەسەر پەرتەوازەیی ماڵی رۆژئاوا و ناتۆ بوو، بەڵام ئێستا كە رۆژئاواو ناتۆ توانیویانە یەك هەڵوێست بن لە بەرامبەر رووسیا، ئەوا هیچ گومانی تێدا نییە لەبەرامبەر ئێران و كۆریای باكووریش یەكگرتوو دەبن، بۆیە گۆڕانكارییەكە هێندە گەورەیە كە چیتر كۆماری ئیسلامی نەتوانێت ئەو رۆڵەی لە 2017 لەعێراق و ناوچەكە دەیگێڕا، جارێكی دیكە ئەو رۆڵەی بۆ بگێڕێتەوە.
سەبارەت بە عێراقی پۆست داعشیش، دیارە هەر لەدوای هێرشی هێزەكانی عێراق و میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بە پشتیوانیی سوپای پاسداران بۆ سەر كوردستان، هەڵوێستی ئەمریكا و فەڕەنسا و بەریتانیا و ناتۆ لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق، زۆر راشكاوانە پێداگیریكردن بووە لەسەر هێوركردنەوەی بارودۆخەكە و بەردەوامیدان بە دیالۆگ و پابەندبوون بەدەستووری عێراقەوە، هەموو ئەمانەش لە ژێر چەتری چاوەڕێكردنی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكانی عێراقدا هیڵدراونەتەوە، بۆ ئەوەی دوای ئەم هەڵبژاردنە بە شێوەیەكی دیكە قسەیان لەسەر بكرێتەوە.
كەواتە لێرەوە، بایەخ و گرنگیی ئەم هەڵبژاردنەی عێراق هەر ئەوەندە نییە كە لایەنێكی شیعە هەڵبژاردنەكان دەباتەوە، یان لەگەڵ چەند لایەنێك هاوپەیمانی دەكات بۆ ئەوەی حكومەتی داهاتوو پێكبهێنن، نەخێر، پرسەكە زۆر لەوە قووڵتر و گرنگترە. خاڵی جەختكردنەوە لەسەر ئەم هەڵبژاردنە ئەوەیە، ئایا ئەو لایەنەی گرەویان لەسەر كردووە، یان هەر لایەنێكی دیكەی شیعە ئەگەر هەڵبژاردنەكان بباتەوە، نییەت و تێڕوانینی بۆ حوكمڕانیی داهاتووی عێراق چۆن دەبێت و تاچەند پابەند دەبێت بەو دەستوورەی كە ئەمریكا و یەكێتی و ئەوروپا و ناتۆ جەخت لەسەر پابەندبوونی هەموولایەك دەكەنەوە.
لایەنە شیعەكانی عێراق بەگشتی و ئەو لایەنانەی نوێنەرایەتی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی دەكەن، گرەویان لەسەر ئەوەیە كە ئەو هێز و لایەنە سیاسییانەی كوردستان وەك (كۆمەڵ و گۆڕان و هاوپەیمانی و نەوەی نوێ و باڵێكی یەكێتی) زۆرینەی نوێنەرانی كوردستان لە پەرلەمانی عێراق پێكبهێنن، بۆ ئەوەی بەرەی داكۆكیكار لە مافە دستوورییەكانی خەڵكی كوردستان كە (پارتی و لایەنە نیشتمانییەكان و نوێنەرانی پێكهاتە جیاوازەكان) نوێنەرایەتی دەكات، لاواز بێت و خۆیان چییان دەوێت، بەوجۆرە جێبەجێی بكەن، ئەمەشیان دەكەوێتە سەر ویژدانی خەڵكی كوردستان، كە ئەوەی لەبیربێت و رێگە نەدات بەرەی (داكۆكیكردن لە مافەكانی خەڵكی كوردستان) لاواز بێت، كەواتە دەنگدان بە پارتی دیموكراتی كوردستان لەناو ئەم بارودۆخە ئاڵۆزەی ناوچەكە و ئەو گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوانەی دوای هەڵبژاردنەكانی عێراق دێنە ئاراوە، تەنیا دەنگدان نییە بە حزبێكی سیاسی و بەس، بەڵكو دەنگدانە بە هێزێك كە ئەو توانایەی لەسەر هەموو ئاستەكانی (سیاسی، دیپلۆماتی، سەربازی) هەیە، كە بەرگری لە مافەكانی خەڵكی كوردستان بكات، بەتایبەتی كە ئێستا گۆڕانكارییەكان گەورە و خێران و ئەگەر هێزێكی راستەقینەی وەك پارتی بە پشتیوانی گەلی كوردستان لە گۆڕەپانەكەدا بوونی نەبێت، بۆ ئەوەی ئەم دەرفەتە بۆ بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستان بقۆزێتەوە، ئەوا لەوانەیە خەڵكانی دیكە بۆ بەرژەوەندیی دوژمنان و زیانی خەڵكی كوردستان بیقۆزنەوە.