مسعود بارزانی لە كتێبی (بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان) لە تۆماركردنی رووداوە مێژووییەكانی سەرەتای دەستپێكردنی شۆڕشی ئەیلوول، ئاماژەی بەوە كردووە كە پێش هەموو شت، مستەفا بارزانی سەرقاڵی ئەوە بوو كە ناوچەیەكی ئازادكراو بۆ شۆڕش دابین بكات، هەر بۆیە دەیویست چەند مانگێكی دیكە راگەیاندنی شۆڕشی ئەیلوول دوابخات، بۆ ئەوەی ناوچەیەكی ئازادكراوی بەرفراوان بۆ شۆڕش دابین بكات، بەڵام كە خەڵكی كوردستانیش سووربوون لەسەر ئەوەی شۆڕش لە 11ی ئەیلوولی 1961 رابگەیەندرێت و هەر خۆیشی سەرۆكایەتی شۆڕشەكە بكات، مستەفا بارزانی داوای خەڵكی كوردستانی رەتنەكردەوە، بەڵام لەهەمانكاتیشدا لە پاككردنەوەی ناوچە ئازادكراوەكان بەردەوام بوو، هەتا هەموو ناوچەكانی كوردستانی باشووری پێكەوە گرێدایەوە و بارەگای خۆیشی بردە سەنگەسەر كە ئەگەر بە وردی سەیری ئەو جوگرافیایە بكەین، دەكاتە نزیكەی ناوەندی هەموو ناوچە ئازادكراوەكانی كوردستان لە خانەقینەوە تا زاخۆ.


ئەم رووداوەی مسعود بارزانی لە كتێبەكەیدا تۆماری كردووە، هونەری رێبەرایەتیكردنی مستەفا بارزانی-مان پیشان دەدا، كە ئەویش ئەوەیە، پێش ئەوەی دەست بە شۆڕش بكرێت، دەبێت رێبەری شۆڕشەكە پلانی ئەوەی هەبێت كە دوژمن نەتوانێت لە پشتەوە خەنجەری ژەهراوی لێ بدات، هەروەها دەبێت لولەی بڕنەوەكانی پێشمەرگە هەمووی بە یەكگرتوویی لەسەنگەرەكاندا ئاراستەی یەك ئامانج بكرێن، ئەو بڕنەوانە كاریگەرییان دەبێت، ئەوجا ئەگەر لەسەر ئەم بیركردنەوەی مستەفا بارزانی، بەدواچوون بۆ ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕشی ئەیلوول بكەین، ئەوا ئەوانەی لەو سەردەمە پێشمەرگە بوون، یان لە گوندەكانی كوردستان ژیاون، بە راشكاوی ئەو راستییەمان بۆ دەگێرنەوە و دەڵێن: «هەر لە زاخۆ تا خانەقین كەسێك یەك بار ئاڵتوونیشی پێ بووبێت، كەس نەیتوانیوە رێگەی پێ بگرێت.» ئەمە مانای ئەوەیە فیكری مستەفا بارزانی پێمان دەڵێت، ئارامی و سەقامگیریی نیوماڵی كوردستان هەنگاوی یەكەمە بۆ رووبەڕووبوونەوە و تێكشكاندنی دوژمن.
كەواتە ئەگەر بۆ ئەم بارودۆخەی ئێستای كوردستان بمانەوێت سوود لە هونەری رێبەرایەتی مستەفا بارزانی وەربگرین، ئەوا راشكاوانە پێمان دەڵێت: «ئەو جوگرافیایەی هەرێمی كوردستان پێكدەهێنێت، دەبێت هەموویان یەكڕیز و یەكگرتوو بن و نابێت خەڵكانێك بواریان پێبدرێت لەناو جوگرافیای هەرێمی كوردستانەوە، خەنجەری ژەهراوی لە هێزی پێشمەرگە بدەن، یان لەناو هەرێمی كوردستانەوە بە ئاشكرا كار بۆ رووخاندنی كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان بكەن.» سەبارەت بەو رێگەچارەیەی فیكری مستەفا بارزانی پێمان دەڵێت، لەوانەیە خەڵكانێك هەبن و بڵێن: لەسەردەمی مستەفا بارزانی تەنیا پارتی هەبووە و وەك ئێستا فرەحزبی نەبووە، لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا راشكاوانە دەڵێین: لەسەردەمی شۆڕشی ئەیلوولیشدا، پارتی تەنیا حزب نەبووە لە گۆڕەپانەكەدا، واتە بێجگە لە پارتی حزبی دیكەش هەبوون، هەر بۆ نموونە: حزبی شیوعی كوردستان و كۆمەڵەی ژیانەوەی كورد (كاژیك)، هەروەها نەتەوەو ئایینەكانی دیكەی كوردستان كە لە شۆڕشی ئەیلوولدا بەشدار بوون بیروبۆچوونی تایبەت بە خۆیان هەبووە، خاوەنی بۆچوون و سیاسەتی خۆیان بوون، هەروەها لە هەموو شتێكیشدا لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هاوڕا نەبوون و زۆر جار جیاوازییەكانی نێوان پارتی و حزبەكانی دیكە گەیشتۆتە ئەوەی رەخنەی توندیش لەیەكتری بگرن، بەڵام ئەم جیاوازییانە نەبوونە هۆكاری ئەوەی درز و كەلێن بكەوێتە نێو ریزەكانی پێشمەرگە، یان لە پشتەوە خەنجەری ژەهراوی لە سەنگەرەكانی پێشمەرگە بدرێت. كەواتە ئەم فیكرە پێمان دەڵێت، كۆدی سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە ئیمكانیەتێكی كەمی چەكەوە لەبەرامبەر هێزێكی نابەرانبەری حكومەتی عێراقدا ئەوە بووە كە لەناو هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا، درز و كەلێنی خیانەت و وەشاندنی خەنجەری ژەهراوی لە پشتەوە بوونی نەبووە.


پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە، ئایا لەسەردەمی رێبەرایەتی مستەفا بارزانی، هیچ كاتێك هەبووە لەناو ناوچە ئازادكراوەكانی كوردستاندا درز و كەلێن دروست بووبێت و هێزی پێشمەرگە دابەش بووبێت؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان پێمان دەڵێت: ئەو لێكترازان و لەتبوونەی لە ساڵی 1964 لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش روویدا، رووداوێكی بێ وێنە بووە، جیا لەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە دووبەش، هێزی پێشمەرگەی كوردستانیش درز و كەلێنی گەورەی تێكەوت، لەمەش خراپتر، ئەو باڵەی ئەو لێكترازانەی لەناو شۆڕشدا دروستكرد، بەپشتیوانیی شای ئێران كە زۆر لە ئێستای ئێران بەهێزتر بوو، هەوڵیاندا كوردستان بكەن بە گۆمی خوین، بەڵام مستەفا بارزانی خاوەنی ئەو ئیرادە بەهێزە بوو كە توانی بڕیاری قورس بدات، ئەمەش نەك هەر تەنیا دژی ئەو باڵەی كە لێكترازانی لەناو شۆڕشی كوردستان دروستكردبوو، بەڵكو بڕیاری قورسی دژی شای ئێرانیش دا و پێی راگەیاند، ئەگەر ئەوانە بۆ تێكدانی شۆڕشی كوردستان بەكاربهێنێت، ئەوا ئەو شەڕە دەباتە ناو ئێران و لە تاران نزیكی دەكاتەوە، هەربۆیە شای ئێران ناچار بوو، باڵی جیابووەوەی پارتی لە سنوورەكانی كوردستان دوور بخاتەوە و بیاننێرێت بۆ هەمەدان. بەڵام پرسیاری دیكە دیسان ئەوەیە، ئایا بەم بڕیارە قورسەی مستەفا بارزانی نێوماڵی شۆڕش دووبارە رێكخرایەوە؟ بیگومان نەخێر، ئەم بڕیارە قورسەی بارزانی بووە هۆكاری ئەوەی باڵی جیابووەوەی پارتی بەدوای رێگەیەكی دیكەدا بگەڕێت بۆ ئەوەی تۆڵە لەو باڵەكەی دیكەی پارتی بكاتەوە، بۆ ئەمەش جیا لەوەی كۆمەڵێك پێشمەرگەی قارەمانیان شەهید كرد، هێزێكی زۆری پێشمەرگەشیان دوای خۆیان خست و لەگەڵ حكومەتی ئەو كاتی بەغدا رێككەوتن، بەڵام لەبەر ئەوەی قەناعەتی مستەفا بارزانی لە هونەری رێبەرایەتیكردندا بەو جۆرە بوو، ئەگەر درز و كەلێن لە ناو ریزەكانی پێشمەرگە و پەردەی شاردنەوەی خیانەت لەناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش نەبن، ئەوا دوژمن چەند بەهێز بێت، كاریگەری لەسەر ورەی پێشمەرگە نابێت، مێژووی شەستەكانی سەدەی رابردوو پێمان دەڵێت، لەگەڵ ئەوەی بەهۆی جیابوونەوەی 1964 و پاشانیش رێككەوتنی باڵی جیابووەوەی پارتی لە ساڵی 1966 لەگەڵ حكومەتی عێراق، بەڵام هەر حكومەتی عێراق لەساڵی 1967 ناچار بوو بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد، داوای دانوستاندن لە مستەفا بارزانی و سەركردایەتی شۆڕشی ئەیلوول بكات، پاشانیش كە بەعس هاتە دەسەڵات لەساڵی 1970 رێككەوتنی ئاداری مێژووی لەگەڵ شۆڕشی ئەیلوول و پارتی دیموكراتی كوردستان ئیمزا كرد.



دیسان ئەم گەڕانەوەیە بۆ ناو فیكری بارزانی، وانەیەكی دیكەمان فێر دەكات، كە یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی بریتی نییە لەوەی هەموو حزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بە جیاوازی رەفتار و سیاسەت و بۆچوونیان بۆ ئایندەی كوردستان، هەموویان لەیەك بەرەدا كۆببنەوە، بەڵكو یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی لەنێوان ئەو هێز و لایەنە سیاسییانە دروست دەبێت، كە جیاوازیی ئایدیۆلۆژییان ناگاتە ئەو ئاستەی بەرژەوەندیی ئێستا و ئایندەی كوردستان ژێر پێ بخرێت، ئەگەر هاتوو جیاوازیی ئایدیۆلۆژی، یان بیروبۆچوونی سیاسی گەیشتە ئەو ئاستەی خیانەت بكرێت و ملی یەكتری بشكێندرێت، ئەوا هەر هەوڵێك بۆ یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی بدرێت، بێ مانا دەبێت و ماڵی كورد كاولتر دەكات، هەر بۆیە ئەگەر سەیری سەركەوتنەكانی شۆڕشی ئەیلوول و هونەری رێبەرایەتیكردنی مستەفا بارزانی بكەین، ئەوا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی، هەر كەسێك بڕیاری ئەوەی دابێت، لە پێناوی ملشكاندنی بەرامبەرەكەی ئامادەیە هاوپەیمانی لەگەڵ شەیتان بكات، ئەوا باشترە هاوپەیمانی خۆی بكات و چی لەدەست دێت دریغی نەكات، لەبەرامبەریشدا ئەو لایانانەی خۆیان بە خاوەنی پرسی رەوای گەلەكەیان دەزانن و ئامانجیان پاراستنی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستانە، هەقە وەك مستەفا بارزانی سڵ لەوە نەكەنەوە، ئەگەر ئەوانە بەتەواوەتی بچنە باوەشی دوژمن و پێش لەشكریش بۆ دوژمن بكەن، بەرەی نیشتمانی لاواز دەبێت، بەپێچەوانەوە خۆ یەكلاكردنەوەی ئەوانە، دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە بەرەی نیشتمانی بەهێزتر و پتەوتر بێت و سەرەنجامیش دوژمن هەر ناچار دەبێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كوردستان چۆك بۆ بەرەی نیشتمانی و نوێنەری راستەقینەی گەلی كوردستان دابدات، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر بە گیانی لێبووردەیی و پێكەوەژیانی برایانە مامەڵە لەگەڵ ئەو گرووپ و تاقمە بكرێت كە باكیان بە ئایندەی كوردستان و بەرژەوەندی گەلی كوردستان نییە، ئەوا بێجگە لەوەی ئەو تاقم و گرووپە، ئەم رەفتارانە بەلاوازیی بەرامبەر لێكدەدەنەوە، لەهەمانكاتیشدا، ژینگەی سیاسیی كوردستان دەكەنە كێڵگەیەكی بە مین چێنراو و نازانیت لە چ كاتێكدا چەند مینێك لە ژێر پێدا دەتەقێتەوە.