شەڕی دژی داعش لە رووی سەربازی و رووخانی خەلافەتە ئیسلامییەكەی بە شداریی كاریگەرانەی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا كۆتایی هات، بەڵام ئەوەی وەك لایەنی براوە لە شەڕەكەدا دەركەوت، ئێران و میلیشیا شیعەكانی وەكیلی بوو، نەك ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، بەپێچەوانەوە ئەو دەوڵەتەی كە ئێستا خۆی بە براوەی شەڕەكە دەزانێت، ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش نەبووە. هەر بۆیە لە ئێستادا خەریكە رۆژئاوا و ئەمریكا و ناتۆ تێدەگەن، ئەوەی ئەوان چاندیان، یەكێكی دیكە بەرەكەی دەدوورێتەوە.
لەناو ئەو جوگرافیا پان و بەرینەی خەلافەتەكەی داعش، تەنیا هەرێمی كوردستان، هێمای سەركەوتنی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بوو، وەك هاوپەیمانێكی راستگۆ، بەڵام هەڵوێستی ئەمریكا و رۆژئاوا لە هەمبەر ریفراندۆمەكەی كوردستان، وایكرد كوردستانیش وەك هاوپەیمانێكی راستگۆی نێودەوڵەتی دژی داعش، نەك هەر لە سەركەوتنی شەڕەكە بێبەری بكەن، بەڵكو ژمارەیەكی زۆر گەمارۆی ئابووری و ئاسمانی و بودجەبڕینی خراوەتە سەر، كە وەك ئەوەیە پاداشتی كوردستان و پێشمەرگە ئەوە بێت كە سزا بدرێت، نەك خەڵات بكرێت، لە كاتێكدا پێویست بوو هەموو جیهان خەڵاتی پێشمەرگە و كوردستان بكات، نەك كە ئێستا سزا دەدرێت، چاوی لی بنووقێنن.
ئەوانەی چاودێر و پسپۆڕن لەسەر بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پێگەی ئێستای ئەمریكا لە ناوچەكەدا، گەیشتوونەتە ئەو راستییەی كە بە ئاشكرا بڵێن، گەورەترین كەموكورتیی سیاسەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەوەیە كە نەیتوانی بە شێوەیەكی راست و دروست مامەڵە لەگەڵ ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان بكات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو هۆكارانەی ببوونە هۆی ئەوەی كوردستان ریفراندۆمی بۆ ئەنجام بدات، ئەمریكا بە ئاسانی دەیتوانی راستیان بكاتەوە و كوردستانیش قەناعەت پێ بكات بۆ ئەوەی ئەو ریفراندۆمە دوابخات، بەڵام كە كەمتەرخەمی كرد و نەیتوانی رۆڵی خۆی لەو كێشەیەدا یەكلایی بكاتەوە، ئەوا دەوڵەتێكی دیكە كە ئەویش ئێرانە جێگەی ئەمریكای گرتەوە، ئەمەش لە رووی سیاسییەوە پێگەی ئەمریكای لە كوردستاندا لاواز كردو پێگەشی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لاوازتر كرد.


سەرۆك ترەمپ ئێستا شمشێری خۆی بەرامبەر بە ئێران راكێشاوە و ستافی ئیدارەكەی بە ئاشكرا رایدەگەیەنن، ئەگەر بمانەوێت سەقامگیری بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگێڕنەوە، ئەوا هیچ چارێك نییە و دەبێت نفووزی ئێرانی لە عێراق و سووریا و باشووری لوبنان كەم بكرێتەوە، بەڵام پسپۆڕان سەبارەت بە شمشێر راكێشانەكەی ترەمپ و لێدوانە ئاگرینەكانی ستافی ئیدارەكەی دەڵێن، ئەم كارە كاتێك بۆ ئەمریكا ئاسان دەبێت كە هەوڵەكانی بۆ بەهێزكردنی كوردستان بخاتەگەڕ و كوردستان لە هەڕەشەكانی بەغدا بپارێزێت كە راستەوخۆ لەلایەن ئێرانەوە سپۆنسەر دەكرێت.
لایەنێكی دیكە بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا لە شەڕی دژی داعش قۆناخی دوای داعشە كە رەگ و ریشەی ئەم فیكرە هەڵبكێشرێت و دووبارە رێكخراوێكی تیرۆریستیی هاوشێوەی داعش دروست نەبێتەوە، بەڵام ئەوەی جێی سەرسامییە، ئەوەیە كە دووبارە سەرهەڵدانەوەی داعش، یان هاوشێوەی داعش، لە عێراق، یان لە سووریا، خزمەتی بەرژەوەندیی ئاسایشی نیشتمانیی كۆماری ئیسلامیی ئێران بكات و ئەوەی ئێران پێی دەڵێت «بەرەی پێشەوەی شەڕ لەودیو سنوورەكانەوە» بەهێزتری بكات، بەمەش رۆڵ و نفووزی ئێرانی لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر دەكات، هەر بۆیە ئەگەر بەرژەوەندیی ئەمریكا و رۆژئاوا لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش بێت، ئەوا سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە و هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی بۆ دەرەوە بە پێچەوانەوەیە.

لە ئێستادا ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا و ناتۆ، بە تەواوەتی هەستیان بەو مەترسییە كردووە، ئەگەر بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەمجۆرە بەڕێوەبچێت، ئەوا لەلایەك بەشێك لە هاوپەیمانەكانیان وەك عەرەبستانی سعودیە نائومێد دەبن، بەشێكی دیكەشیان وەك توركیا زیاتر لە ئێران و رووسیا نزیك دەبنەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە قۆناخی دوای رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەست پێدەكات، هەر بۆیە ئەگەر هەموو هەژموونی ئەمریكا و ناتۆ لە ساڵانی شەڕی سارددا باڵادەستییان بووبێت لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوا سەردەمێكی دیكە خەریكە دەست پێدەكات كە ئەویش سەردەمی باڵادەستیی رووسیا و هاوپەیمانەكانی دەبێت.
لەناو ئەم ژینگە شێواو و ئاڵۆزەدا، هەتا ئێستا هەرێمی كوردستان ئەو پێگە جوگرافییە بووە كە ئەمریكا و رۆژئاوا دەتوانن جڵەوگیریی ئاراستەی شەڕی دژی داعشی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پێ بكەن و پێگەی خۆیانی تێدا راست بكەنەوە، هەر بۆیە هەوڵەكانیان بەو ئاراستەیە كە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان بگێڕنەوە بۆ قۆناخی پێش ریفراندۆم و گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی بە هەڵەیەك چییان لەدەست داوە و دەبێت بە چ باجێك بیگێڕنەوە.
ئەو سیاسەتەی پێشتر و ئێستاش حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی عێراق و ئیقلیمی و نێودەوڵەتی پیادەی كردووە، نەك هەر هاودژی لەنێوان بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و ناتۆ لەگەڵ رووسیا دروست نەكردووە، بەڵكو بەرژەوەندیی هەردوو لایەنی لە كوردستاندا پێكەوە كۆكردۆتەوە، هەروەها لەسەر ئاستی عێراقیش لەگەڵ ئەوەی سیاسەتی غرووری شیعەگەرایی حەیدەر عەبادی دەیەوێت وەك دۆڕاوی شەڕ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكات، بەڵام سیاسەتی حكومەتی كوردستان لەگەڵ ئەو دەستوورەش هاودژی ناكات كە عەبادی بانگەشەی بۆ دەكات، بێگومان دەوڵەتانی دراوسێیش بەتایبەتی (ئێران و توركیا) ئێستا هەردوولایان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە مانەوەی هەرێمی كوردستان جۆرێك لە هاوسەنگی لەنێوان بەرژەوەندییەكانی توركیا و ئێران دروست دەكات، هەر بۆیە ئەو دوو وڵاتەش لەگەڵ ئەوەی زۆر دژی ریفراندۆم بوون، بەڵام ئێستا سیاسەتی خۆیان لەگەڵ كوردستان هێور كردۆتەوەو دەیانەوێت پەیوەندییەكانیان لەگەڵ كوردستان بەردەوام بێت.


ئەم ئاراستەیە لەسەر ئاستی ناوخۆیی لەگەڵ عێراق و ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتین، بەوەی كوردستان بەشێوەیەكی لەسەرخۆ بەرەو هەستانەوەیەكی گرنگ لە دوای شكستی 16ی ئۆكتۆبەر هەنگاو هەڵدەگرێت، لەمەش زیاتر بەرژەوەندیی نێودەوڵەتی وادەخوازێت، هەتا ئەگەر بەناو، كوردستان هەرێمێكی فیدڕاڵیش بێت لەچوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا، ئەوا بارودۆخەكە وادەخوازێت، بە شێوەیەكی نیمچە سەربەخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكرێت و تێكەڵاوی رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسیی نێوان عەرەبی شیعە نەكرێت و پارێزگاری بە تایبەتمەندییەكانی كوردستانەوە بكرێت، تا دەگاتە ئەوەی زەمینەیەك بۆ كوردستان دروست بكرێت كە بۆ دابینكردنی پێداویستییەكانی خۆیشی، بە تەواوەتی پشت بە حكومەتی بەغدا نەبەستێت.
لەناو كایەی سیاسەت و حوكمڕانیدا، زۆر جاران هەڕەشە و تەحەددییەكان بە بەشێك لە نەتەوەكانی جیهان بوونەتە دەرفەتی خۆڕێكخستنەوە و دووبارە هەڵستانەوە و داڕشتنی بناخەیەكی تازەی ستراتیژیەتی دەوڵەتداری، هەر بۆیە ئەگەر لە رەوتی رووداوەكانی پێنج مانگی رابردووی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر ورد ببینەوە، هەست دەكرێت كە سیاسەتی لۆژیكانەی سەرۆك بارزانی كە پیادەكردنەكەی لە سیاسەتی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا رەنگی داوەتەوە، خەریكە ئەو كارەساتە دەگۆڕێت بۆ دووبارە رێكخستنەوەی كوردستان بە شێوەیەكی لەسەرخۆ، بەڵام بەهێزتر لە پێشتر.