قۆناخێكی تازەی خراپ و
پێداویستیی رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی

هەروەك چۆن ئامانجی ئوسامە بن لادن و رێكخراوی تیرۆریستیی ئەلقاعیدە بە تەقاندنەوەی هەردوو تاوەری سەنتەری بازرگانیی جیهانی لە 11ی سێپتەمبەری 2001، شكاندنی سیمبول و بەهاكانی لیبڕاڵیزم و گلۆباڵیزم و مرۆڤایەتی بوو، كە ئەو كات ئەمریكا سەركردایەتی دەكرد، بەهەمان شێوە ئامانجی تاقمە خیانەتكارەكەی ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە پێش لەشكریان بۆ حەشدی شەعبی و هێزەكانی قودسی سەر بە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی كرد، شكاندنی سیمبولی دەوڵەتی سەربەخۆ و پێگەی پێشمەرگە و كوردستان لەسەر ئاستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی بوو.
جۆرج دەبلیو بوش لەسەر دارو پەردووی رووخاوی هەردوو تاوەرەكە لە مەنهاتن، راشكاوانە بەجیهانی راگەیاند، جیهانی رۆژی 10ی سێپتەمبەری 2001 هەرگیز جیهانی رۆژی 12ی سێپتەمبەر نییە و، دەبێت هەموو لایەك خۆی ساخ بكاتەوە بەوەی ئایا دێتە ناوهاوپەیمانی دژەتیرۆر، یان نە؟ راشكاوانەتر رایگەیاند ئەوەی لەگەڵ بەرەی دژەتیرۆر خۆی یەكلایی نەكاتەوە، ئەوا مانای ئەوەیە پشتگیری تیرۆریستان دەكات و وەك تیرۆریست مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، ئەمەش بەمانایەكی دیكە لەبەرامبەر دژایەتی تیرۆر تەنیا هەردوو بەرەی (دۆست و دوژمن) هەیە و بەرەی سێیەم یاخود ( بێلایەن) بوونی نییە.


دیارە بۆ ئێمەش هەرگیز كوردستانی پێش كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر، كوردستانی دوای ئەو كارەساتە نییە، كارەكتەرەكانی ناو پرۆسەی سیاسیی كوردستانیش دەبێت دان بەو راستییەدا بنێن كە پرۆسەی سیاسی (وەرچەرخانی نوێ بەڵام خراپ)ی بەسەردا هاتووە و دەبێت لەبەر دەرهاویشتەكانی ئەو (وەرچەرخانە نوێ و خراپە)دا، سیاسەتێكی نوێ پیادەبكرێت و پرۆسەی سیاسی بە شێوازێكی نوێ و جیاواز لە قۆناخی پێش كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر رێكبخرێتەوە، هەروەها دەبێت كارەكتەرەكانی ناو پرۆسەی سیاسی بوێرانە و راشكاوانە بە خەڵكی كوردستان بڵێن، لەقۆناخی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەردا، بێجگە لە بوونی دووبەرەی (بەرەی نیشتمانی و بەرەی خیانەتكاران)، بەرەی سێهەم بوونی نییەو هەر لایەنێكی سیاسی بێلایەنی بەرامبەر ئەنجامدەرانی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر هەڵبژێرێت، ئەوا لەبەرەی نیشتمانیدا نییە و وەك تاقمی خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەر مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، لەمەش زیاتر چەمكی (یەكڕیزیی نیشتمانی) لەدوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووەو تەنیا یەكڕیزیی ئەو لایەنانە دەگرێتەوە كە دژی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەرن و دەیانەوێت دەرهاویشتە خراپەكانی ئەو كارەساتە لەسەر پرۆسەی سیاسیی كوردستان رابگرن و بیسڕنەوە.
هۆكار و هاندەرەكانیش، بۆ ئەنجامدەرانی كارەساتی 11ی سێپتەمبەر لە ئەمریكا، دیسان هاوشێوەی هۆكار و هاندەرەكانی تاقمی خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەرە لە كوردستان، سەبارەت بەم لایەنە مانگێك دوای كارەساتی 11ی سێپتەمبەر، فەرید زەكەریا كە ئەوكات سەرنووسەری گۆڤاری نیوزیوك بوو، پرسیارێكی گرنگی ورووژاند: (سیاسەتی رق و كینە: بۆچی رقتان لێمانە؟- The Politics of Rage: Why do they hate us)، لەم پرسیارەدا زەكەریا دەیەوێت بەدوای ئەو سەرداوە بكەوێت، بەوەی ئایا ئەوە چ سیاسەتێكی رق و كینەیە كە گەیشتۆتە ئەو ئاستەی هیچ حیسابێك بۆ هەموو بەهاكانی مرۆڤایەتی نەكرێت و بە دڕندانەترین شێوە دوو تاوەری گەورە لە شارێكی وەك نیویۆرك بتەقێندرێتەوە و زیاتر لە 5000 كەس لە ساتێكدا لەگەڵ داروپەردووی تاوەرە رووخاوەكاندا تێكەڵ بن؟
فەرید زەكەریا لەبەر ئەوەی بە رەچەڵەك هیندستانییە و شارەزای كەلتووری كۆمەڵگەی ئیسلامی و عەرەبییە، باش لەوە تێدەگات كە رق و كینەی ئوسامە بن لادن و رێكخراوی تیرۆریستیی ئەلقاعیدە بە پلەی یەكەم دژی ئەو دەوڵەتانە بووە كە سەركردایەتیی پرۆسەی (سیستمی نوێی جیهان و حوكمڕانی گلۆباڵی و بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی و لیبڕاڵیزم) دەكەن، سەبارەت بەم لایەنەش تۆماس فریدمان ستووننووسی بەناوبانگی نیویۆرك تایمز و وەرگری چەند جارەی خەڵاتی پۆڵیتزەر، لە نووسێنێكیدا باشتر ئەم بۆچوونەی زەكەریا پشتڕاست دەكاتەوەو نووسیویەتی: «لە یەكێك لە بنكەكانی مەشق و راهێنانی تیرۆریستانی ئەلقاعیدە لە ئەفغانستان، نامیلكەیەك بۆ مەشق و راهێنانی خۆكوژە تیرۆریستەكان دۆزراوەتەوە و تیایدا جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە كە دەبێت هەموو هەوڵەكان بخرێنەگەڕ بۆ ئەوەی سیمبولی ئەو دەوڵەتانە بشكێندرێت كە سەركردایەتیی سیستمی نوێی جیهان دەكەن..» هەر لەم نامیلكەیەدا ئاماژە بەوە كراوە كە گرنگە هەوڵبدرێت (بورجی ئیڤل لە فەرەنسا و كاتژمێری بیگبن لە بەریتانیا) بە هاوشێوەی سەنتەری بازرگانیی جیهانی لە ئەمریكا بتەقێندرێنەوە.
ئەگەر لەسەر ئەم بنەمایە سەیری هۆكار و هاندەرەكان بۆ ئەنجامدانی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەری كوردستان و ئەوانەی پشتگیری دەكەن و تەنانەت ئەوانەشی بێدەنگیان لە بەرامبەری هەڵبژاردووە، بكەین، دەبینین هۆكارەكەی هەمان (سیاسەتی رق و كینە: بۆ رقتان لێمانە؟)كەی فەرید زەكەریا بووە. لە كوردستان ماوەی زیاتر لە 50 ساڵە بە بەردەوامی (سیاسەتی رق و كینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دی) بەرامبەر پارتی دیموكراتی كوردستان لەلایەن تاقمێكەوە بەرهەم دەهێنرێت و پیادەدەكرێت، بۆیە هەر پرۆسەیەكی سیاسی و هەر دەستكەوتێكی نیشتمانی كە لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە سەركردایەتی بكرێت، یان رۆڵی سەرەكیی تێدا بگێڕێت، ئەوا ئەو شوێنكەوتووانەی (سیاسەتی رق و كینە: بە شەیتانكردی ئەوی دی) هەموو هەوڵێكیان خستۆتەگەڕ بۆ ئەوەی ئەو دەستكەوتە نیشتمانییە لە دەست گەلەكەمان بدەن.


ئەم بارودۆخە لە سیاسەتی ناوخۆی كوردستاندا بۆ ماوەیەك گۆڕانكاری بەسەردا هات، بەتایبەتی دوای ئەوەی خوالێخۆشبوو سەرۆك مام جەلال گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە (ئەو ناكۆكی و كێشانەی لە شەست وحەفتاكانی سەدەی رابردوو لەگەڵ مستەفا بارزانی هەیبووە، بیگۆڕێت بۆ تەبایی و برایەتی و پێكەوە كاركردن لەگەڵ سەرۆك مسعود بارزانی)، دوای ئەوەشی كە (برایەتی و پێكەوەكاركردنی نێوان سەرۆك مام جەلال و سەرۆك مسعود بارزانی، لەناو رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان) رەنگدانەوەی لەسەر دەسكەوتە نیشتمانییەكانی گەلی كوردستان دەركەوت، سەرۆك مام جەلال راشكاوانە دەیگوت: «چەندی جاری دیكەو لەچەندین بۆنەی دیكەش گوتوومە، خۆزیا ئەو كێشە و ناتەباییە لەگەڵ جەنابی مستەفا بارزانی هەر نەبوایە، بۆیە دەڵێم ئەو تەبایی و برایەتی و پێكەوەكاركردنەی نێوان بەندە و جەنابی كاك مسعود، ئەبەدییە و هیچ هێزێك ناتوانێت هەڵیبوەشێنێتەوە.»
ئاماژەكردنمان بۆ هەڵوێستی سەرۆك مام جەلال بۆ كۆتاییهێنان بە (سیاسەتی رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی)، هۆكاری راستەقینەی لێكترازانەكەی ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە ساڵی 2005 دەخاتەڕوو، ئەمەش لەبەر ئەوەیە كە خوالێخۆشبوو نەوشیروان مستەفا، نەیدەتوانی لەچوارچێوەی ئەم تێگەیشتنە تازەیەی سەرۆك مام جەلال كە بریتی بوو لە (پێكەوە كاركردن و برایەتی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان) چیدیكە لەناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان بمێنێتەوە، بە ئاشكراش دوای ئەوەی لە یەكێتی جیابووەوە، هەموو بانگەشە و بیانووەكانی بۆ ئەم جیابوونەوەیە و لێكترازانی ناوماڵی یەكێتی نیشتمانی، تەنیا لە دژایەتیكردنی رێككەوتنی ستراتیژی و هەڵوەشانەوەیدا رەنگی دابووەوە، ئەو رێككەوتنەی كە سەرۆك مام جەلال دەیگوت: «لای ئازاد رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی موقەدەسە.» دیارە لەناو ریزەكانی یەكێتی نیشتمانیدا خەڵكانێك هەر مابوون كە لە ژێر كاریگەری (سیاسەتی رق وكینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دی) مابوونەوە، بەڵام هەتا سەرۆك مام جەلال نەخۆش نەكەوت، ئەو خەڵكانە لەناو یەكێتیدا نەیاندەتوانی كاریگەرییان لەسەر تەبایی و برایەتی یەكێتی و پارتی هەبێت، بەڵام بەداخەوە كە مام جەلال نەخۆش كەوت لەساڵی 2012، كاریگەری خوالێخۆشبوو نەوشیروان مستەفا نەك هەر توانی پشتگیری ئەو خەڵكانە بكات كە لەناو یەكێتی كاریگەریان هەبێت، بەڵكو بارودۆخێكی دروستكرد كە یەكێتی نیشتمانی بۆ هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2013 بە لیستی هاوبەش لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان بێتە دەرەوە و بەتەنیا بەشداری هەڵبژاردنەكان بكات و جارێكی دی لێكترازان لەناو یەكێتی دروست بكاتەوە، بەكردەییش رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی هەڵوەشاندەوە.
دوای ئەوەی نەوشیروان مستەفا، ئامانجەكەی لە بە كردەیی هەڵوەشانەوەی رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی بۆ هاتەدی، میتۆدی (سیاسەتی رق و كینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دی) كردە مۆدێلێكی سیاسەتكردن بۆ هەموو حزبە سیاسییەكانی زۆنی سەوز و هەر لایەنێكی سیاسی، یان هەر سەركردە و پەرلەمانتارێكی لایەنە سیاسییەكانی دیكەش كە بڕوای بە (سیاسەتی رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی – كە مەبەستی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو-) نەبوایە، ئەوا دەستەواژەی (پارتییەكانی ناو یەكێتی، یان پارتییەكانی ناو یەكگرتوو و. . هتد) بۆ بەكار دەهێنان، یان كەسێكی وەك محەمەدی حاجی مەحموود كە سكرتێری حزبی سۆشیال دیموكراتی كوردستانە و تەنیا لەبەر ئەوەی وەك پێشمەرگەیەكی وڵاتپارێز بەشداری لە شەڕی دژی داعشدا كردبوو و هیچ كێشەیەكی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان نەبوو، رۆژانە لەلایەن ئەو خەڵكانەی پەروەردەی سیاسەتی رق و كینە بوون، هێرشی ناڕەوای دەكرایە سەر و تۆمەتی پارتیبوونی بۆ دروست دەكرا.

ئەگەر لەم راستەوە، سەیری ئامانجی تاقمی خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەر بكەین و ئەوانەشی پشتگیرییان دەكەن، یان بێلایەنییان هەڵبژاردووە، دەبینین، ئاراستەی (رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی) تەنیا دژی پارتی دیموكراتی كوردستان نییە، بەڵكو دژی هەموو ئەو سەركردە و ئەندام مەكتەب سیاسییانەی یەكێتییە كە پابەندن بە تێڕوانینی سەرۆك مام جەلال بۆ پێكەوە كاركردن و برایەتی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا، هەروەها دژی هەموو ئەو سەركردە و پەرلەمانتار و وەزیرانەی لایەنەكانی دیكەیە كە بڕوایان بە (سیاسەتی رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی) نییە.
كەواتە ئەم واقیعە پێمان دەڵێت، ئێستا لە كوردستاندا دوو بەرە هەیە كە هەرگیز تەبایی و یەكڕیزی لە نێوانیاندا دروست نابێت، دروستیش بێت كاتییە و كارەساتی گەورەی بەدوادا دێت، ئەو دوو بەرەیەش تەواوی ئەو حزبە سیاسییانە دەگرێتەوە كە بەرەیەكیان بڕوایان بە (سیاسەتی پێكەوە كاركردن و تەبایی و برایەتی هەیە)، بەرەی دووەمیشیان ئەو خەڵكانەن كە پەروەردەی سیاسەتی (رق و كینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دیكە)ن، ئەمەش مانای ئەوەیە قۆناخی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر، یەكەمجار پێویستی بەوەیە كە (بەرەی نیشتمانی و بەرەی خیانەتكار) لە یەكتری جیابكرێتەوە، پاشان ئەو حزب و لایەنانەی پشتگیری لە سەروەری و یەكپارچەیی كوردستان دەكەن، بە جۆرێك یەكڕیزی لە چوارچێوەی تەبایی و فرەیی و برایەتی و پێكەوە كاركردن رێكبخەنەوە، كە جارێكی دیكە كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر روو نەداتەوە.



رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە كاری پزیشك و هونەرمەند دەچێت زانستییانە نەخۆشییەكە دەستنیشان دەكرێت و هونەرمەندانە چارەسەر دەكرێت



پرۆسەی سیاسیی كوردستان لەدوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە بە جۆرێك ئیفلیج بووە كە ماوەی نزیكەی پێنج مانگە نەیانتوانیوە هەموو پێكەوە كۆببنەوەو هەڵەسەنگاندنێكی لۆژیكییانە و لەبەر رۆشنایی بەرژەوەندییە نیشتمانییەكاندا بۆ دەرهاویشتە خراپەكانی ئەو كارەساتە بكەن و لەبەر رۆشنایی واقیعی سیاسیی دوای 16ی ئۆكتۆبەر، پرۆسەی سیاسی رێكبخەنەوە. ئەمەش راشكاوانە نیشانەی ئەوەیە واقیعی پرۆسەی سیاسیی كوردستان بەجۆرێك لە ناوخۆدا دووچاری پەرتەوازەیی و لەبەریەك هەڵوەشان بۆتەوە، كە هیچ لایەنێك ناتوانێت دەستپێشخەر بێت بۆ ئەوەی رێكبخرێتەوە.
پارتی دیموكراتی كوردستان كە لەناو واقیعی سیاسیی ئێستادا، بە كۆڵگەی پرۆسەكەو مانەوەی حوكمڕانی و یەكگرتوویی هەرێمی كوردستان لە قەڵەم دەدرێت، بەم شێوازەی لەم پێنج مانگەی دوای كارەساتەكە لە پرۆسەی سیاسیدا دەردەكەوێت، پێدەچێت گەیشتبێتە ئەو قەناعەتەی كە مێزێك نەتوانێت هەموو لایەنە سیاسییەكان پێكەوە كۆبكاتەوە بۆ هەڵسەنگاندنی كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر، هەر بۆیە وەك لە گوتاری فەرمیی پارتی گوێبیستی دەبین، لەسەر ئاستی رێكخستنەوەی كۆی پرۆسەی سیاسیی كوردستان جەخت لەسەر هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكاتەوە، یان ئەو كاتەی كە حزبە سیاسییەكان لەماوەی ئەم دوو وەرزەی پەرلەماندا لە سەری رێكدەكەون، هەروەها لەسەر ئاستی خۆڕێكخستنەوە لەناو پارتیدا، باس لە گرێدانی كۆنگرەیەكی دیكە دەكرێت. هەردوو ئاراستەكە كە لە گوتاری فەرمیی پارتییەوە گوێبیستی دەبین، ئەوەمان پێ دەڵێن كە كۆی پرۆسەی سیاسیی كوردستان پێویستی بە رێكخستنەوە هەیە و هەروەها پارتی دیموكراتی كوردستانیش پێویستی بە خۆڕێكخستنەوە و پڕۆگرامێكی نوێ هەیە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ واقیعی خراپی دوای 16ی ئۆكتۆبەر. بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە: ئایا ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردن بەو جۆرە كۆی پرۆسەی سیاسی لە كوردستاندا رێكدەخاتەوە كە بتوانێت لەسەر ئاستی بەرژەوەندییە نیشتمانییەكانی كوردستان مامەڵە لەگەڵ كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر و ئەنجامدەرانی بكات؟ هەروەها پرسیاری دیكە بۆ خودی پارتی ئەوەیە، ئایا گرێدانی كۆنگرە دەبێتە هۆكاری ئەوەی پارتی بتوانێت بەرەیەكی نیشتمانی بۆ پارێزگاری لە حوكمڕانی و یەكگرتوویی هەرێمی كوردستان دروست بكات؟


سەبارەت بە وەڵامی پرسیاری یەكەمیان، دیارە هۆكاری ئیفلیجبوون و شپرزەبوونی پرۆسەی سیاسی لە كوردستاندا، ئەوە نییە كە لە كوردستاندا فرەحزبی و قورسی لە پرۆسەی دروستكردنی بڕیاردا هەیە، بەڵكو هۆكارە سەرەكییەكە ئەوەیە لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا، خەڵكانێك و هەندێك لایەنی سیاسی هەن بە میتۆدی (سیاسەتی رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی) سیاسەت دەكەن و هەر بەم میتۆدەش دێنە ناو هەڵمەتەكان و پرۆسەی هەڵبژاردنەوە، هەروەك چۆن لە ئێستادا بە ئاشكرا میتۆدی ئەم سیاسەتە لە گوتاری سیاسیی بەشێكی حزبە سیاسییەكاندا دەبینرێن و دەبیسترێن، كەواتە ئەگەر ململانێی هەڵبژاردن لەسەر ئەم بنەمایە بكرێت، ئەوا خودی هەڵبژاردن وەك پرۆسەیەكی دیموكراتی دەبێتە شەرعیەتدان بە (سیاسەتی رق و كینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دی)، سەرەنجامیش ئاكامی هەڵبژاردنەكە لەبری ئەوەی ژینگەیەكی تازە بۆ حوكمڕانی دروست بكات، هەمان ژینگەی ئاڵۆز و ئیفلیجی پێشوو دووبارە دەكاتەوە، دروست تەواوی ژینگەی سیاسیی كوردستان وەك ژینگەی سیاسیی زۆنی سەوزی لێ دێت، واتە چۆن هەڵبژاردنی پارێزگاكان نەبووە هۆكاری سەقامگیری و بەڕێوەبردنی باشی پارێزگای سلێمانی و ناوچەكانی دیكەی سەوز، بەڵكو خراپتر و ئاڵۆزتری كرد، هەروەها چۆن بوونی ماكی (سیاسەتی رق و كینە: بەشەیتانكردنی ئەوی دی) لە پرۆسەی ئەنجامدانی ریفراندۆمدا، بووە هۆكاری ئەوەی دەستی هەموو دوژمنانی كورد بگرن، بۆ ئەوەی ئاكامی ریفراندۆم لەبار بەرن، ئەوا بەهەمان شێوە ئەگەر لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا ئەو لایەنانە بەشداری بكەن كە بەوجۆرە سیاسەت دەكەن، ئەوا هەتا ئەگەر خەڵكی كوردستانیش متمانەیان پێنەدات، ئەوا هەر ئاستەنگ دەبن لەبەردەم حوكمڕانیی كوردستان و ئاستەنگی زیاتر بۆ یەكگرتوویی قەوارەی هەرێمی كوردستان دروست دەكەن.


جەختكردنەوە لەسەر ئەم پەتایەی لەناو پرۆسەی كوردستاندا بە كردەیی بوونی هەیە، رەتكردنەوەی گرنگی و بایەخی پرۆسەی هەڵبژاردن نییە، هەروەها هەوڵێكیش نییە بۆ ساردكردنەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان كە تەنیا لایەنە زۆر بە جددی پێداگیری لەسەر پرۆسەی هەڵبژاردن دەكاتەوە، بەڵكو دەستنیشانكردنی زانستییانە و لۆژیكییانەی ئەو پەتایەیە كە لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا و لە ژێر پەردەی فرەیی و ئازادی رادەربڕین بۆ هەڵوەشانەوەی ئازادی و حوكمڕانی لە كوردستاندا خۆی مەڵاس داوە، لەم بازنەیەدا گرنگە ئەو حزبە سیاسییانەی بە فەرمی هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر یەكلایی كردۆتەوە و هەموو ئەو سەركردە و پەرلەمانتارانەی ناو حزبەكانی دیكەش كە هەڵوێستی نیشتمانییان هەیە و لە ناخەوە دژی ئەو خیانەتەن، ئەوا دەبێت پێش پرۆسەی هەڵبژاردن پێكەوە كۆببنەوە و بنەمایەكی تازە لەسەر بنەمای هەڵوێست وەرگرتن لەسەر خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر دابڕێژرێت و بكرێتە پڕۆژەیەك و بدرێتە سەرۆكایەتی پەرلەمان و حكومەت و كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان، بۆ ئەوەی چەند رێسا و رێنماییەك بۆ بەشداریی لایەنەكان و قەوارەكان دابنێن و رێگە نەدەن ئەو كەس و لایەنانەی پشتگیری لە خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر دەكەن، بەشداری لە پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتووی كوردستاندا بكەن.


لەوانەیە خەڵكانێك هەبن كە ئەم دێڕانە دەخوێننەوە، وەك هەوڵێك بۆ بەرتەسك كردنەوەی ئازادییەكان لە كوردستان سەیری بكەن، بەڵام لە راستیدا ئەم رۆچوونە بۆ رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی، پێشنیارێكە بۆ بچووككردنەوە، یان نەهێشتی بازنەی خیانەتكردن لە كوردستاندا. هەروەها دەبێت چاو لەو راستییانە نەپۆشین كە ئەزموونەكانی جیهان فێری كردووین و پێمان دەڵێن: هەڵبژاردن راستە پرۆسەیەكی دیموكراتییە، بەڵام لەهەموو ژینگەیەكی سیاسیدا دیموكراتی بەرهەم ناهێنێت، ئەگەر زەمینە سیاسییەكە بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن لەبار نەبێت، ئەوا لەبری یەكڕیزی، پەرتەوازەیی بەرهەم دەهێنێت، لەبری ئاشتی، ئاژاوەو پاشاگەردانی دروست دەكات، لەبری فەراهەمكردنی ژینگەیەك بۆ ئازادی رادەربڕین، ژینگەیەك بۆ نەهێشتنی ئازادی و بڵاوكردنەوەی ئەنتی دیموكراتی دروست دەكات.


سەبارەت بە وەڵامی پرسیاری دووەمیشیان كە گرێدانی كۆنگرەیەكی دیكەی پارتی دیموكراتی كوردستانە، بێگومان گرێدانی كۆنگرە هەم بۆ ئاستی سیاسەتی ناوخۆی پارتی گرنگە كە جارێكی بەو جۆرە خۆی رێكبخاتەوە كە بەرگەی ئەو بارەی سەرشانی بگرێت كە واقیعی تاڵی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر خستوویەتە سەرشانی، هەم گوتاری فەرمیی پارتیش لەسەر مامەڵە و هاوپەیمانی لەگەڵ حزبەكانی دیكەی كوردستاندا روونتر و راشكاوانەتر بكات و هەوڵنەدات بە هەر نرخ و رێگەیەك بێت لە پێناوی یەكڕیزی و یەكدەنگیی لایەنەكاندا، هاوپەیمانییەك دروست بكات كە خۆی سەرەتا لە ئاكامەكەی بەگومان بێت، هەروەك چۆن پارتی هەموو هەوڵی خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی بە هەر نرخێك بێت لە پێناوی چوارساڵی ئارامیدا، بزووتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی قەناعەت پێبكات كە بەشداری كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بكەن، بەڵام وەك بینیمان ئەو ئارامییە تەنیا یەك ساڵیش بەردەوام نەبوو، خۆ ئەگەر لەناو كابینەی هەشتەم نەبوونایە، ئەوا نەیاندەتوانی بەو جۆرە نائارامی لە كوردستان دروست بكەن، ئەمەش وایكردووە كە گوتاری پارتی لەسەر ئاستی ناوخۆی حزب و لەگەڵ حزبەكانی دیكەی كوردستان، بەپێی ئەو بارودۆخە خراپەی كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر دروستی كردووە، دەبێت گۆڕانكاری بەسەردا بێت.



خاڵی گرنگ بۆ بەرژەوەندیی خەڵك و ئایندەی حوكمڕانی و یەكگرتوویی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان ئەوەیە، كە تاقمی خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەر و ئەو لایەنانەشی پشتگیرییان كردووە و ئەوانەشی خۆیان بێدەنگ كردووە، كەمینەن و ژینگەی ئاڵۆزی كوردستان وایكردووە وەك قەوارەیەك دەربكەون، هەر بۆیە ئەگەر لە بنەڕەتدا هەوڵەكان بۆ خاوكردنەوەی ئەو ژینگە ئاڵۆزە بخرێتەگەڕ و بە تەواوەتی دەمامكی (سیاسەتی رق و كینە: بە شەیتانكردنی ئەوی دی) لە رووی ئەو تاقم و لایانە هەڵبماڵدرێت كە ئێستا سیاسەتی پێدەكەن، ئەوا بەرەی نیشتمانی (بازنەی حزب) تێدەپەڕێنێت و ئامانج لە هەڵبژاردن دەبێتە سەركەوتنی بەرەی نیشتمانی و شكاندنی بەرەی خیانەت و سیاسەتی رق و كینە، بەمەش ژینگەیەكی لەبار دروست دەبێت كە ئاكامی هەڵبژاردن لەبری ئەوەی ببێتە هۆكاری ئەوەی حزبێك، یان دوو حزب بیبەنەوە، ئەوا خەڵكی كوردستان هەموو پێكەوە هەڵبژاردن دەبەنەوە، بارودۆخی ئێستای كوردستانیش چەند خراپ، یان هەتا لەمەش خراپتر بێت، ئاسانتر لەوەی ئێستا هەیە تێدەپەڕێندرێت.


قۆناخی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر هەڵسانەوەیەكی لەسەر خۆ، بەڵام بەهێزتر لە پێشتر

شەڕی دژی داعش لە رووی سەربازی و رووخانی خەلافەتە ئیسلامییەكەی بە شداریی كاریگەرانەی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا كۆتایی هات، بەڵام ئەوەی وەك لایەنی براوە لە شەڕەكەدا دەركەوت، ئێران و میلیشیا شیعەكانی وەكیلی بوو، نەك ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، بەپێچەوانەوە ئەو دەوڵەتەی كە ئێستا خۆی بە براوەی شەڕەكە دەزانێت، ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش نەبووە. هەر بۆیە لە ئێستادا خەریكە رۆژئاوا و ئەمریكا و ناتۆ تێدەگەن، ئەوەی ئەوان چاندیان، یەكێكی دیكە بەرەكەی دەدوورێتەوە.
لەناو ئەو جوگرافیا پان و بەرینەی خەلافەتەكەی داعش، تەنیا هەرێمی كوردستان، هێمای سەركەوتنی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بوو، وەك هاوپەیمانێكی راستگۆ، بەڵام هەڵوێستی ئەمریكا و رۆژئاوا لە هەمبەر ریفراندۆمەكەی كوردستان، وایكرد كوردستانیش وەك هاوپەیمانێكی راستگۆی نێودەوڵەتی دژی داعش، نەك هەر لە سەركەوتنی شەڕەكە بێبەری بكەن، بەڵكو ژمارەیەكی زۆر گەمارۆی ئابووری و ئاسمانی و بودجەبڕینی خراوەتە سەر، كە وەك ئەوەیە پاداشتی كوردستان و پێشمەرگە ئەوە بێت كە سزا بدرێت، نەك خەڵات بكرێت، لە كاتێكدا پێویست بوو هەموو جیهان خەڵاتی پێشمەرگە و كوردستان بكات، نەك كە ئێستا سزا دەدرێت، چاوی لی بنووقێنن.
ئەوانەی چاودێر و پسپۆڕن لەسەر بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پێگەی ئێستای ئەمریكا لە ناوچەكەدا، گەیشتوونەتە ئەو راستییەی كە بە ئاشكرا بڵێن، گەورەترین كەموكورتیی سیاسەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەوەیە كە نەیتوانی بە شێوەیەكی راست و دروست مامەڵە لەگەڵ ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان بكات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو هۆكارانەی ببوونە هۆی ئەوەی كوردستان ریفراندۆمی بۆ ئەنجام بدات، ئەمریكا بە ئاسانی دەیتوانی راستیان بكاتەوە و كوردستانیش قەناعەت پێ بكات بۆ ئەوەی ئەو ریفراندۆمە دوابخات، بەڵام كە كەمتەرخەمی كرد و نەیتوانی رۆڵی خۆی لەو كێشەیەدا یەكلایی بكاتەوە، ئەوا دەوڵەتێكی دیكە كە ئەویش ئێرانە جێگەی ئەمریكای گرتەوە، ئەمەش لە رووی سیاسییەوە پێگەی ئەمریكای لە كوردستاندا لاواز كردو پێگەشی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لاوازتر كرد.


سەرۆك ترەمپ ئێستا شمشێری خۆی بەرامبەر بە ئێران راكێشاوە و ستافی ئیدارەكەی بە ئاشكرا رایدەگەیەنن، ئەگەر بمانەوێت سەقامگیری بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگێڕنەوە، ئەوا هیچ چارێك نییە و دەبێت نفووزی ئێرانی لە عێراق و سووریا و باشووری لوبنان كەم بكرێتەوە، بەڵام پسپۆڕان سەبارەت بە شمشێر راكێشانەكەی ترەمپ و لێدوانە ئاگرینەكانی ستافی ئیدارەكەی دەڵێن، ئەم كارە كاتێك بۆ ئەمریكا ئاسان دەبێت كە هەوڵەكانی بۆ بەهێزكردنی كوردستان بخاتەگەڕ و كوردستان لە هەڕەشەكانی بەغدا بپارێزێت كە راستەوخۆ لەلایەن ئێرانەوە سپۆنسەر دەكرێت.
لایەنێكی دیكە بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا لە شەڕی دژی داعش قۆناخی دوای داعشە كە رەگ و ریشەی ئەم فیكرە هەڵبكێشرێت و دووبارە رێكخراوێكی تیرۆریستیی هاوشێوەی داعش دروست نەبێتەوە، بەڵام ئەوەی جێی سەرسامییە، ئەوەیە كە دووبارە سەرهەڵدانەوەی داعش، یان هاوشێوەی داعش، لە عێراق، یان لە سووریا، خزمەتی بەرژەوەندیی ئاسایشی نیشتمانیی كۆماری ئیسلامیی ئێران بكات و ئەوەی ئێران پێی دەڵێت «بەرەی پێشەوەی شەڕ لەودیو سنوورەكانەوە» بەهێزتری بكات، بەمەش رۆڵ و نفووزی ئێرانی لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر دەكات، هەر بۆیە ئەگەر بەرژەوەندیی ئەمریكا و رۆژئاوا لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش بێت، ئەوا سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە و هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی بۆ دەرەوە بە پێچەوانەوەیە.

لە ئێستادا ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا و ناتۆ، بە تەواوەتی هەستیان بەو مەترسییە كردووە، ئەگەر بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەمجۆرە بەڕێوەبچێت، ئەوا لەلایەك بەشێك لە هاوپەیمانەكانیان وەك عەرەبستانی سعودیە نائومێد دەبن، بەشێكی دیكەشیان وەك توركیا زیاتر لە ئێران و رووسیا نزیك دەبنەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە قۆناخی دوای رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەست پێدەكات، هەر بۆیە ئەگەر هەموو هەژموونی ئەمریكا و ناتۆ لە ساڵانی شەڕی سارددا باڵادەستییان بووبێت لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوا سەردەمێكی دیكە خەریكە دەست پێدەكات كە ئەویش سەردەمی باڵادەستیی رووسیا و هاوپەیمانەكانی دەبێت.
لەناو ئەم ژینگە شێواو و ئاڵۆزەدا، هەتا ئێستا هەرێمی كوردستان ئەو پێگە جوگرافییە بووە كە ئەمریكا و رۆژئاوا دەتوانن جڵەوگیریی ئاراستەی شەڕی دژی داعشی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پێ بكەن و پێگەی خۆیانی تێدا راست بكەنەوە، هەر بۆیە هەوڵەكانیان بەو ئاراستەیە كە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان بگێڕنەوە بۆ قۆناخی پێش ریفراندۆم و گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی بە هەڵەیەك چییان لەدەست داوە و دەبێت بە چ باجێك بیگێڕنەوە.
ئەو سیاسەتەی پێشتر و ئێستاش حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی عێراق و ئیقلیمی و نێودەوڵەتی پیادەی كردووە، نەك هەر هاودژی لەنێوان بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و ناتۆ لەگەڵ رووسیا دروست نەكردووە، بەڵكو بەرژەوەندیی هەردوو لایەنی لە كوردستاندا پێكەوە كۆكردۆتەوە، هەروەها لەسەر ئاستی عێراقیش لەگەڵ ئەوەی سیاسەتی غرووری شیعەگەرایی حەیدەر عەبادی دەیەوێت وەك دۆڕاوی شەڕ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكات، بەڵام سیاسەتی حكومەتی كوردستان لەگەڵ ئەو دەستوورەش هاودژی ناكات كە عەبادی بانگەشەی بۆ دەكات، بێگومان دەوڵەتانی دراوسێیش بەتایبەتی (ئێران و توركیا) ئێستا هەردوولایان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە مانەوەی هەرێمی كوردستان جۆرێك لە هاوسەنگی لەنێوان بەرژەوەندییەكانی توركیا و ئێران دروست دەكات، هەر بۆیە ئەو دوو وڵاتەش لەگەڵ ئەوەی زۆر دژی ریفراندۆم بوون، بەڵام ئێستا سیاسەتی خۆیان لەگەڵ كوردستان هێور كردۆتەوەو دەیانەوێت پەیوەندییەكانیان لەگەڵ كوردستان بەردەوام بێت.


ئەم ئاراستەیە لەسەر ئاستی ناوخۆیی لەگەڵ عێراق و ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتین، بەوەی كوردستان بەشێوەیەكی لەسەرخۆ بەرەو هەستانەوەیەكی گرنگ لە دوای شكستی 16ی ئۆكتۆبەر هەنگاو هەڵدەگرێت، لەمەش زیاتر بەرژەوەندیی نێودەوڵەتی وادەخوازێت، هەتا ئەگەر بەناو، كوردستان هەرێمێكی فیدڕاڵیش بێت لەچوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا، ئەوا بارودۆخەكە وادەخوازێت، بە شێوەیەكی نیمچە سەربەخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكرێت و تێكەڵاوی رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسیی نێوان عەرەبی شیعە نەكرێت و پارێزگاری بە تایبەتمەندییەكانی كوردستانەوە بكرێت، تا دەگاتە ئەوەی زەمینەیەك بۆ كوردستان دروست بكرێت كە بۆ دابینكردنی پێداویستییەكانی خۆیشی، بە تەواوەتی پشت بە حكومەتی بەغدا نەبەستێت.
لەناو كایەی سیاسەت و حوكمڕانیدا، زۆر جاران هەڕەشە و تەحەددییەكان بە بەشێك لە نەتەوەكانی جیهان بوونەتە دەرفەتی خۆڕێكخستنەوە و دووبارە هەڵستانەوە و داڕشتنی بناخەیەكی تازەی ستراتیژیەتی دەوڵەتداری، هەر بۆیە ئەگەر لە رەوتی رووداوەكانی پێنج مانگی رابردووی دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر ورد ببینەوە، هەست دەكرێت كە سیاسەتی لۆژیكانەی سەرۆك بارزانی كە پیادەكردنەكەی لە سیاسەتی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا رەنگی داوەتەوە، خەریكە ئەو كارەساتە دەگۆڕێت بۆ دووبارە رێكخستنەوەی كوردستان بە شێوەیەكی لەسەرخۆ، بەڵام بەهێزتر لە پێشتر.