بۆچی لە پاییزی 1963 یەكەمین كۆنگرەی ئاسایشی جیهان لە ئەڵمانیا گرێدرا؟ ئایا لە ساڵی 1962 چ تەنگژەیەكی گەورە لە جیهاندا روویداوە كە سیستم و ئاسایشی جیهانی خستۆتە مەترسییەوە؟ ئامانجی سەرەكی لە گرێدانی كۆنگرەی ئاسایشی جیهانی لە ماوەی ساڵانی 1963 تا كۆتاییهاتنی شەڕی سارد چی بووە؟ پاش كۆتاییهاتنی شەڕی سارد تا سەرەتای ساڵی 2014 چ گۆڕانكارییەك بەسەر بەرنامە و ئامانجەكانی كۆنگرەی ئاسایشی جیهاندا هاتووە؟ لە ساڵی 2014 چ رووداوێكی دیكە روویدا كە بە هاوشێوەی ساڵی 1962 سیستم و ئاسایشی جیهانی دووبارە خستەوە ژێر مەترسی؟ ئەو گۆڕانكارییانە چین كە لە كۆنگرەكانی ساڵانی 2015 و 2016 و 2017 و 2018 هاتوونەتە ئاراوە ؟ بۆچی كوردستان لە ساڵی 2015 تا 2018 بۆتە ئەندامی هەمیشەیی كۆنگرەی ئاسایشی جیهان؟ ئایا كوردستان چ رۆڵێك لە ئاسایشی جیهان دەگێڕێت و كۆنگرەی ئاسایشی جیهان چ سوودێكی بۆ پێگەی كوردستان هەیە؟
پێش ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەینەوە، ئەوا هەر لەناوەڕۆكی ئەم پرسیارانەوە قۆناخبەندییەك دەخوێنینەوە كە لەماوەی 54 كۆنگرەی ئاسایشی جیهان لە میونشن، بەخۆیەوە بینیوە، ئەو سێ قۆناخەش بریتین لە:


1- بەرنامە و ئامانجی دامەزراندنی كۆنگرەی ئاسایشی جیهان لە ساڵی 1963 تا كۆتاییهاتنی شەڕی سارد.
2- بەرنامەو ئامانجی كۆنگرەی ئاسایشی جیهان لە دوای ساڵی 1991 تا 2014.
3- بەرنامەو ئامانجی كۆنگرەی ئاسایشی جیهان لە 2015.
ئەوجا ئەگەر لەچوارچێوەی ئەم قۆناخبەندییە، وەڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە، بۆچی لە ساڵی 1963 بۆ یەكەمین جار كۆنگرەی ئاسایشی جیهان گرێدرا؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە ئەو رووداوانەی ساڵی 1962 دەیدەنەوە كە بوونە هۆكاری ئەوەی سیستمی نێودەوڵەتی و ئاسایش و سەقامگیریی جیهان بكەوێتە بەردەم هەڕەشەی رووبەڕووبوونەوەی ئەتۆمی، ئەو رووداوانەش بریتی بوون لە (هێرشی ئەمریكا بۆ كەنداوی بەرازان لە دەریای كاریبی بۆ رووخاندنی رژێمی كۆمونیستی لە كوبا، هەروەها گەمارۆدانی بەرلینی رۆژئاوا لەلایەن یەكێتی سۆڤیەتی پێشانەوە بۆ رووخاندنی ئەڵمانیای رۆژئاوا كە لە دوای كۆتاییهاتنی شەڕی دووەمی جیهانییەوە دابەش كرابوو بۆ ئەڵمانیای رۆژهەڵات و رۆژئاوا، لەمەش زیاتر شاری بەرلینیش لەنێوان هەردوو ئەڵمانیا دابەش كرابوو كە ساڵی 1961 بە دیوارێك لێك جیاكرانەوە و لە لەساڵی 1989 ئەو دیوارە رووخێنرا. ئەم رووداوە لەدوای كۆتاییهاتنی شەڕی دووەمی جیهانییەوە، ترسناكترین كێشە بوو كە لە نێوان ئەمریكا و یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو هاتەئاراوە و گەیشتە ئەوەی كە هەڕەشەی بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمی بكرێت، بەتایبەتی كە دەركەوت، یەكێتی سۆڤیەتی پێشان بە نهێنی چەند بنكەیەكی رۆكێتی ئەتۆمی مەودا مامناوەندی لەسەر خاكی كوبا دامەزراندووە و ئەم رۆكێتانەش دەگەیشتنە هەموو شوێنێكی ئەمریكا. بەڵام پاشان ئەم تەنگژەیە بە شێوەیەكی ئاشتییانە كۆتایی هات و نەگەیشتە ئەوەی ئەمریكا و یەكێتی سۆڤیەتی پێشان بە چەكی ئەتۆمی جیهان كاول بكەن. ئەمەش یەكەمین رووداو و كێشەی ترسناك بوو كە لەدوای كۆتاییهاتنی شەڕی دووەمی جیهانی لەنێوان ئەمریكا و یەكێتی سۆڤیەتی پێشان دروست بوو، گەیشتە ئەو ئاستەش كە هەڕەشەی نەمانی سیستمی جیهانی بێتە ئاراوە.



كەواتە گرێدانی یەكەمین كۆنفڕانسی ئاسایش لە ئەڵمانیا پاش كێشەكانی نێوان ئەمریكا و یەكێتی سۆڤیەتی پێشان لە ساڵی 1962، ئەوەمان پێدەڵێت، ئەم كۆنفڕانسە هەر لەسەرەتاوە بۆ پاراستنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ژێر سێبەری سیستمی جیهانی دوای كۆتاییهاتنی شەڕی دووەمی جیهانی دامەزراوە، هۆكاری هەوڵدانی ئەم كۆنگرەیەش بۆ پارێزگاریكردن لە سیستمی جیهانی دوای كۆتایی شەڕی دووەمی جیهانی، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە دەوڵەتانی هاوپەیمانی ئەتڵەسی (ناتۆ) بە سەرۆكایەتی ئەمریكا خۆیان بە دامەزرێنەری ئەو سیستمە جیهانییە دەزانن كە بە (سیستمی لیبڕاڵی نێودەوڵەتی- International Liberal Order) ناوی دەبەن. هەربۆیە لەسەرەتای گرێدانی ئەم كۆنگرەیە هەتا كۆتایی شەڕی سارد، بەشداربووانی ئەم كۆنگرەیە سنوردار بووە و تەنیا سەركردە و پسپۆڕانی دەوڵەتانی هاوپەیمانی ئەتڵەسی بانگهێشت دەكران، ئامانجەكەشیان تەنیا پاراستنی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی بووە لە ژینگەی هاوسەنگیی هێزی نێوان بلۆكی رۆژئاوا (ناتۆ بە سەرۆكایەتی ئەمریكا) لەبەرامبەر بلۆكی رۆژهەڵات (پەیمانی وارشۆ بە سەرۆكایەتی یەكێتی سۆڤیەتی پێشان).
لە قۆناخی دوای شەڕی سارد و پێش ئەوەی یەكێتی سۆڤیەتی پێشانیش لە ساڵی 1991 لەبەریەك هەڵبوەشێتەوە، بۆ یەكەمین جار یەكێتی سۆڤیەت بووە ئەندامی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەركردایەتی ئەمریكا و ناتۆ دژی داگیركردنی كوێت لەلایەن عێراقی بەعس و سەدام حوسێنەوە، ئەم رووداوە تەنیا مانای ئەوە نەبوو (شەڕی سارد كۆتایی هات)، بەڵكو مانایەكی فراوانتری هەبوو، ئەو مانایەش ئەوە بوو كە یەكێتی سۆڤیەت و دەوڵەتانی ئەندامی پەیمانی وارشۆ، ئامادەن لەژێر سەركردایەتی ئەمریكا و ناتۆ، پارێزگاری لە (سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی) بكەن و، ببێتە سیستمێك كە هەموو جیهان سەرلەنوێ رێك بخاتەوە، ئەم وەرچەرخانە بووە هۆكاری ئەوەی كە جورج بوشی باوك دوای ئازادكردنەوەی كوێت و هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت و پەیمانی وارشۆ، سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی وەك (سیستمی نوێی جیهان - New World Order) رابگەیەنێت، بۆیە لەدوای شەڕی ساردەوە دیسان بەرنامەو ئامانجی كۆنفڕانسی ئاسایش، هەر پاراستنی (سیتستمی لیبڕاڵی نێودەوڵەتی) بووە، بەڵام لەبەر ئەوەی سیستمەكە گۆڕا بۆ سیستمێكی جیهانی بە ناوی (سیستمی نوێی جیهان)، ئەوا بەرنامە و ئامانجی كۆنگرەكە فراوانتر بوو، بەشداربووانی كۆنگرەكەش سەرۆك و سەركردەی دەوڵەتانی دەرەوەی ناتۆشی گرتەوە و بابەت و پرسەكانی كۆنفڕانسەكەش بازنەی هاوپەیمانیی ناتۆی تێدەپەڕاند و هەموو ناوچە جیاجیاكانی جیهانی دەگرتەوە. ئەم قۆناخە هەتا سەرەتای ساڵی 2014 درێژەی كێشا، لەبەر ئەوەی لەماوەی نزیكەی ئەو 25 ساڵەدا هیچ رووداوێك، یان كێشەیەكی ئەوتۆ لەسەر ئاستی جیهان رووینەداوە كە هەڕەشە لەسەر سیستمی جیهانی (سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی) دروست بكات، بۆیە كۆنفڕانسەكانی ئاسایش لە میونشن بەشێوەیەكی رۆتینی ساڵانە گرێدەراو بەڕێوە دەچوو، بەبێ ئەوەی باس لە هەڕەشەی نەمانی سیستمە جیهانییەكە بكرێت، بەڵام كاتێك لە ساڵی 2014 هەڕەشەی نەمانی سیستمی جیهانی كتوپڕ دروست بوو، بەرنامە و ئامانجی كۆنگرەی ئاسایش لە میونشنیش جارێكی دیكە گۆڕانكاری بەسەردا هات و هەوڵەكانی خۆی تەرخانكرد بۆ رێگرتن لە لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی، بەمەش قۆناخی سێیەم دەستی پێكرد، كە بە تەواوی لە دوو قۆناخەكەی پێشتر جیاواز بوو.



ساڵی 2014 بە ساڵی هەڕەشەكردن لە هەڵوەشانەوەی سیستمی جیهانی وەسف دەكرێت، پێشتر واتە لە 2013 مەزندەی ئەوە نەكراوە كە لەساڵی 2014 رووداوگەلێك روودەدەن كە بوونی سیستمی جیهانی دەخەنەوە بەر مەترسیی نەمان و لەبەریەك هەڵوەشانەوە، دیارە گرنگترین دوو رووداویش كە زەنگی لەبەریەك هەڵوەشانەوەی سیستمی جیهانی لێدا بریتی بوون لە:
1- جیابوونەوەی هەرێمی كریما لە مارتی 2014 لە ئۆكرانیا و لكاندنی بە رووسیاوە .
2- راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی لە حوزەیرانی 2014 لەلایەن رێكخراوی تیرۆریستیی داعشەوە.
سەبارەت بە رووداوی یەكەمیان كە لكاندنی هەرێمی كریما بوو بە رووسیای فیدڕاڵەوە، ئەم رووداوە تەواو تەواو هاوشێوەی داگیركردن و لكاندنی كوێتە بە عێراقەوە لە ساڵی 1990، ئەوكات بەرامبەر بە عێراق كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە سەركردایەتی ناتۆ و ئەمریكا توانی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی پێكبهێنێت و سەربەخۆیی بۆ كوێت بگەڕێتەوە و رێگەی نەدا لكاندنی كوێت بە عێراقەوە بۆ رژێمی بەعس و سەدام حوسێن بچێتەسەر، بەڵام لەبەرامبەر هەمان رەفتار و ئەمجارەیان بەرامبەر بە رووسیا، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەیتوانی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی بۆ گێڕانەوەی كریما بۆ ئۆكرانیا دروست بكات، ئەمەش نیشانەیەكی ترسناك بوو، بەو مانایەی سیستمی جیهانی (سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی) چیدیكە ناتوانێت سەركردایەتیی جیهان بكات.
دەربارەی رووداوی دووەمیشیان كە راگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی بوو لەلایەن رێكخراوی تیرۆریستیی داعشەوە لە عێراق و شام، ئەمەیان تەنیا بریتی نەبوو لە راگەیاندنی شێوازێكی دیكەی دەوڵەت لە دەرەوەی سیستمی جیهانی، بەڵكو راگەیاندنی ئەم دەوڵەتە، رەتكردنەوەی تەواوی سیستمی جیهانی و تەواوی ئەو سنوورە نێودەوڵەتییانە بوو كە سیستمی جیهانی دیاری كردبوون، لەمەش زیاتر راگەیاندنی سیستمێكی دیكە بوو كە ئامانجی ئەوە بوو خەلافەتێك دابمەزرێت، بەشی زۆری جیهان بگرێتەوە، هەربۆیە راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی، راگەیاندنی كۆتایی سیستمی جیهانی بوو، ئەمەش لەبەر ئەوە بوو، وێڕای ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی بۆ شەڕی دژی داعش راگەیاندبوو، بەڵام سوپای دەوڵەتانی ئەندامی ئەم هاوپەیمانییە كە بێجگە لە بەشداریی ئەمریكا و تەواوی دەوڵەتانی ئەندامی ناتۆ، زیاتر لە 60 دەوڵەتی لەخۆی گرتبوو، دەستەوەستان بوو لەسەر ئەوەی میكانیزمێك بدۆزنەوە بۆ ئەوەی لەسەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێك بشكێنێت.



لەناو ئەم دوو كێشە گەورەیەدا كە هەڕەشەیان لە نەمانی سیستمی جیهانی دەكرد، هەڕەشەكانی داعش، مەترسییەكانی لكاندنی كریمای بە رووسیاوە كاڵ كردبووەوە. رێكخەرانی كۆنگرەی ئاسایش لە میونشن لە ساڵی 2014 بڕیاریان دا بۆ كۆنگرەی 51ی ئاسایش، راپۆرتێك بە هاوكاری سینتاكسەكانی جیهان لەسەر مەترسییەكانی لەبەریەك هەڵوەشانەوەی جیهان ئامادەبكەن، بۆ ئەوەی ببێتە یارمەتیدەر بۆ تەواوی ئەو سەرۆك و سەركردە و پسپۆڕانەی جیهان كە بەشداری لەو كۆنگرەیە دەكەن، بۆ ئەوەی بتوانن رێوشوێنی گونجاو بدۆزنەوە بۆ رەواندنەوەی ئەو هەڕەشانەی لەسەر سیستمی جیهانی دروست بوون.
هەر لەساڵی 2014 و لەو كاتەی هەموو جیهان سەرقاڵی ئەوە بوو كە چۆن میكانیزمێك بدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی تیرۆریستانی داعش لەسەر زەوی تێك بشكێندرێت، تیرۆریستانی داعش لە ئابی 2014 هێرشیان كردە سەر كوردستان، بەڵام هێرشەكەی داعش بە بڕیاری بوێرانەی (مان و نەمان) بۆ پاراستنی كوردستان و تێكشكاندنی داعش لەلایەن سەرۆك مسعود بارزانی-یەوە وەڵام درایەوە، لە ئاكامیشدا بۆ یەكەمین جار لەسەر خاكی كوردستان و بە قارەمانیەتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان، نەك پێشڕەوییەكانی تیرۆریستانی داعش راگیرا، بەڵكو قارەمانیەتی پێشمەرگە ئەفسانەی تیرۆریستانی داعشی وەك هێزێكی لە شكان نەهاتوو پووچەڵ كردەوە.
بێگومان لە ئابی 2014 تا كانوونی دووەمی 2015، قارەمانیەتی پێشمەرگە لە تێكشاندنی تیرۆریستانی داعش، جیا لەوەی دیاردەیەكی تازە بوو لەسەر ئاستی سوپا لە هەموو جیهاندا، لەهەمانكاتدا پیشاندانی ئەم قارەمانەتییە گەورەیە لەلایەن هێزێكەوە كە خاوەنی هیچ چەكێكی پێشكەوتوو و تەكنەلۆژیایەكی سەربازیی مەزندە بۆ نەكراو بوو، بۆیە كاتێك لە میانەی پەنێڵەكانی كۆڕبەندی داڤۆش باس لە ئایندەی سوپا لە جیهان دەكراو، ئەمریكا و ناتۆ هەوڵیاندەدا بۆ شەڕی دژی داعش، سوود لە ئەزموونی سوپای كۆلۆمبیا وەربگرن، هەر لەو كۆڕبەندەدا، واڵفانگ شنایدەر سەرۆكی كۆنفڕانسی میونشن بۆ ئاسایش رایگەیاند، بۆ كۆنگرەی 51ی میونشن بۆ ئاسایش بە بەشەخسی سەرۆك بارزانی داوەت كردووە، بۆ ئەوەی لە دۆزینەوەی میكانیزمێك بۆ پاراستنی ئاسایش و رەواندنەوەی مەترسییەكانی تیرۆریستانی داعش لەسەر سیستمی جیهانی، سوود لە ئەزموون و قارەمانیەتی پێشمەرگە وەربگیرێت، ئەمەش یەكەمجار بوو هەرێمی كوردستان وەك قەوارەیەكی سیاسیی بێ دەوڵەت، بەشداری كۆنفڕانسێكی جیهانی بۆ ئاسایش لە ژێر ناونیشانی (لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمی جیهانی و دوودڵی و خەمساردی پارێزەرانی -? Collapsing Order، Reluctant Guardians) بكات و بیكاتە ئەندامێكی هەمیشەیی ئەو كۆنفڕانسە نێودەوڵەتییە لەماوەی چوار ساڵی لەسەر یەكدا.


رۆڵ و پێگەی كوردستان
لەسەر نەخشەی ئاسایشی نێودەوڵەتی و پاراستنی سیستمی جیهانی



ئەو مەترسی و هەڕەشانەی لە ساڵی 2014وە لەسەر سیستمی جیهانی دروست بوون، نەك هەر میكانیزمێك نەدۆزراوەتەوە بۆ ئەوەی ئەو سیستمە رزگار بكرێت و مەترسییەكانی لەسەر دوور بخرێتەوە، بەڵكو ساڵ لەدوای ساڵ مەترسییەكان زیاتر دەبن، ناونیشانی راپۆرتەكانی هەر چوار ساڵی كۆنفڕانسی میونشنیش بەڵگەی سەلماندنی ئەم راستییەن، بەمجۆرە:
1- راپۆرتی یەكەم لەژێر ناونیشانی (لەبەریەكهەڵوەشانەوەی سیستمی جیهانی و دوو دڵی و خەمساردی پارێزەرانی?- Collapsing Order،Reluctant Guardians) – كۆنفڕانسی 51 ساڵی 2015.
2- راپۆرتی دووەم لەژێر ناونیشانی (كێشە بێ سنوورەكان، تێكدەرانی هەڵەشە، پارێزەرانی سیستمەكە دەستەپاچەن لە ئاست كێشەكاندا- Boundless Crises، Reckless Spoilers، Helpless Guardians) كۆنفڕانسی 52 ساڵی 2016.
3- راپۆرتی سێهەم لەژێر ناونیشانی (نەمانی متمانە لە سیاسەتدا، پۆست رۆژئاوا، پۆست سیستمی جیهانی . Post-Truth، Post-West، Post-Order?) كۆنفڕانسی 53 ساڵی 2017 .
4- راپۆرتی چوارەم لەژیر ناونیشانی (سیستمی جیهانی لەسەر لێواری هەڵدێر، گێڕانەوەی لەسەر ئەو لێوارە. Tothe Brink - and Back?) كۆنفڕانسی 54 ساڵی 2018.
ئەگەر هەڵوەستە لەسەر ناونیشانی ئەم چوار راپۆرتە بكەین، دەبینین هەر راپۆرتێكیان تەواوی سیمای رووداوەكانی جیهان و كاریگەرییەكانی لەسەر هەڵوەشانەوەی سیستمی جیهانی دەخەنەڕوو، بۆیە ئەگەر سەیری راپۆرتی ساڵی 2015 بكەین، راشكاوانە ئاماژە بەوە كراوە كە سیستمی جیهانی لەبەریەك هەڵوەشاوە و لە ئاستیدا پارێزەران و دامەزرێنەرانی ئەم سیستمە دوودڵ و دەستەوەسانن، بەڵام ئەوەی پێویستە لەسەر ئەم تایتڵە تێبینی بكرێت ئەوەیە كە لە ساڵی 2015 -2016، هەڕەشەكان زیاتر مەترسیدارتر بوون و كێشە و شەڕەكان هەموو سنوورەكانی گرتۆتەوە و دیسانیش پارێزەر و دامەزرێنەرانی سیستمەكە كە مەبەستی (ئەمریكا و ناتۆ و دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپایە) دەستەپاچەن و لەبەرامبەردا رووسیا و ئێران زیاتر لە شەڕی دژی داعشدا دەردەكەون و چینیش ئەزموونی خۆی لە تێكەڵكردنی حوكمڕانییەكی (ئۆتۆكراتی و سەرمایەداریدا) دەكاتە نموونەیەكی سەرنجڕاكێش و جێگرەوەی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی لە جیهاندا، هەربۆیە راپۆرتی ساڵی 2017 تایتڵێكی مەترسیدارتری هەڵگرتووە، كە پێكەوە سێ شكستی گەورە دەخاتەڕوو كە بریتین لە: (قۆناخی نەمانی راستگۆیی لە سیاسەتی حزبە سیاسییەكانی سیستمە لیبڕاڵ دیموكراتییەكان و باڵادەستبوونی پۆپۆلیستی، نەمانی رۆڵی رۆژئاوا لەچارەسەركردنی كێشەكانی جیهان بەگشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، دەركەوتنی تەواوی قۆناخی دوای سیستمی جیهانی) ئەم مەترسییانە هەر هەموویان پێش ئەوە بوون كە دۆناڵد ترەمپ بچێتە كۆشكی سپی و سیاسەتی ئەمریكا لەسەر بنەمای (ئەمریكا یەكەم و پێش هەر شتێكی دیكە) دابڕێژێتەوە، بۆیە ساڵی 2017 وەك ساڵی بەرەو لێواری هەڵدێری سیستمی جیهانی بردووە، هەر بۆیە تایتڵی راپۆرتی ئەمساڵی كۆنفڕانسی میونشن بووە بە (بەرەو لێواری هەڵدێر. بەڵام گەڕانەوە).



لەژێر ئەم تایتڵە فرەڕەهەند و فراوانەی كە پێناسەی ئاسایش و سەقامگیریی ئێستای نێودەوڵەتی و مەترسییەكانی سەر سیستمی جیهانی دەكات، پرسیار ئەوەیە ئایا بەشداریی كوردستان چۆن لەژێر ئەم تایتڵە فراوانە دەخوێندرێتەوە؟ دیارە پێش ئەوەی راستەوخۆ وەڵامی ئەم پرسیارە بدرێتەوە، گرنگە ئاگاداری ئەوە بین كە گرنگیی كوردستان لەسەر نەخشەی ئاسایشی جیهان، تێكەڵاوی ئەو كێشە بەرچاوانە نەكرێت كە ئێستا بە شێوەیەكی گشتی دەبنە سەردێڕی هەواڵەكانی جیهان وەك: (هەوڵەكان بۆ داماڵینی چەكە ئەتۆمییەكانی كۆریای باكوور، دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتی ئەوروپا، دەرچوونی ئەمریكا لە رێككەوتنی پاریس بۆ كەشوهەوا، باڵادەستیی رووسیا و پاشەكشەی ئەمریكا و ناتۆ لە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست). لەبری ئەمە گرنگە جەخت لەسەر ئەو فاكتەرە وردانە بكەینەوە كە بوونەتە ماكی هەڕەشەیەكی جددی لەسەر سیستمی جیهانی و سیستمی فرەكەلتووری و پێكەوەژیان لە رۆژئاوای دیموكراتیدا.
كەواتە كێشەی سەرەكیی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتیی رۆژئاوا، كێشەگەلێكن لە هەناوی كۆمەڵگەی رۆژئاوا دروست بوون و، دەرهاویشتەی ئەو كێشە ناوخۆییانەن كە بوونە هەڕەشە لەسەر سیستمی جیهانی، گرنگترین كێشەكانیش بریتین لە:
1- دروستبوون و گەشەكردنی فیكری توندڕۆیی و تیرۆر لە ژینگەی دەوڵەتانی لیبڕاڵ دیموكراتیی رۆژئاوا، گەڕانەوەی ئەم تیرۆریستانە بۆ وڵاتانی رۆژهەڵات و دووبارە گەڕانەوەیان بۆ ژینگەی دەوڵەتانی رۆژئاوا، ئەمە بۆتە هۆكاری ئەوەی فرەكەلتووری رەتبكرێتەوە و بنەماكانی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی كە خۆی لە پاراستنی بەهاكانی ئازادی و مرۆڤایەتی دەبینێتەوە بەرەو پووكانەوە بچێت و، دیاردەی رەگەزپەرستی و رەتكردنەوەی تێكەوڵابوون و پێكەوەژیان، ببێتە دروشمی سەرەكیی هەڵبژاردنەكان. كەواتە ئەم دیاردەیە لەناوەوە بەها و كۆڵگەكانی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی لەبەر یەك هەڵوەشاندۆتەوە.
2- لەسەر ئاستی دەوڵەتانی رۆژئاوا كە خاوەنی چەكی مۆدێرن و تەكنەلۆژیای سەربازی و شۆڕشی چوارەمی پیشەسازین، نە دەتوانن لەدەرەوەی سنوورەكانی خۆیان و لەسەر زەوی تیرۆریستان تێك بشكێنن و ئاشتی سەقامگیری بۆ ئەو ناوچانە بگێڕنەوە كە بوونەتە نەوای ئارام بۆ تیرۆریستان، نە لەسەر ئاستی ناوخۆش ئەو توانایەیان هەیە كە ژینگەی دروستبوونی توندڕەوی ریشە كێش بكەن و پایەكانی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی راست بكەنەوە و سەقامگیری وڵاتەكانی خۆیان بپارێزن.


ئەگەر لەم دوو خاڵەوە سەیری پێگەی كوردستان لەسەر نەخشەی ئاسایشی جیهان بكەین، ئەوا ئەو سیاسەت و حوكمڕانییەی لە كوردستان پیادە كراوە، توانیویەتی ئەم دوو كێشە گرنگە چارەسەر بكات، هەر بۆ نموونە گەلی كوردستان بەشی زۆری موسڵمانە، بەڵام بەشێكی بەرچاویشی نەتەوە و ئایین و جیاوازی دیكەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەی دامەزراوەكانی كوردستان هێندەی دامەزراوەكانی رۆژئاوا ئیمكانیەتیان لەبەردەست نییە و لەگەڵ ئەوەی هەیكەلەی دامەزراوەكانی كوردستان وەك هەیكەلەی دامەزراوەكانی رۆژئاوا ریشەیان داكوتراو نییە، بەڵام ژینگەیەك دروست بووە كە توندوتیژی و تیرۆری تیا دروست نابێت، لێبووردەیی و پێكەوەژیانی تێدا رەتناكرێتەوە، بەپێچەوانەوە رۆژ لەدوای رۆژ گیانی لێبووردەیی و پێكەوەژیان و یەكتری قبووڵكردنی تێدا قووڵتر دەبێتەوە. سەبارەت بە كێشەی دووەمی دەوڵەتانی رۆژئاوا كە بریتییە لە دەستەوەستان بوونی سوپا و دەزگاكانی هەواڵگرییان لە تێكشكاندنی تیرۆریستان لەسەر زەوی و دروستكردنی سەقامگیرییەكی كۆمەڵایەتی كە بتوانرێت رێگە لە ژینگەی سەرهەڵدانی فیكری توندوتیژی بگرێت، ئەوا كوردستان جیا لەوەی خاوەنی هێزی پێشمەرگەی كوردستانە و بەكردەوە سەلماندوویەتی خاوەنی ئەو هێزە قارەمانەیە كە دەتوانێت لەسەر زەوی تیرۆریستان بشكێنێت، ئەوا لەسەر ئاستی دەزگاكانی پۆلیس و ئاسایش و هەواڵگرییش، ئەو راستییەی پیشانی جیهان داوە كە توانای پاراستنی سەقامگیری و ئاشتیی كۆمەڵایەتی هەیە و توانیویەتی ژینگەیەكی وا بخوڵقێنێت، كە رێگە لە دروستبوونی فیكری تیرۆر و توندوتیژی بگرێت.



بێگومان ساڵی یەكەمی دەستبەكاربوونی ئیدارەكەی دۆناڵد ترەمپ بە پێناسەكردنەوەی سیاسەتی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا، ئەو راستییەی لەسەر زاری ماكماستەری راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا بۆ هەموو جیهان ئاشكرا كرد، كاتێك راشكاوانە ئاماژەی بەوە كرد، ئەو سیاسەتی ئاسایشی نیشتمانییەی بە درێژایی دەیەكانی رابردووی دوای كۆتاییهاتنی شەڕی دووەمی جیهانی لەلایەن هەردوو پارتی كۆماری و دیموكراتییەوە لەسەر بنەمای پاراستنی بەهاكانی سیستمی لیبڕاڵی نێودەوڵەتی داڕێژدراوە، ئەوا چیدیكە نوسخەی ئەو سیاسەتی ئاسایشی نیشتمانییە بۆ ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا ناگونجێت، لەمەش زیاتر وەك ریكس تیلرسۆن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند: زۆر جار پابەندبوونی ئەمریكا بە پاراستنی بەهاكانی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی گورزی گەورەی لە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا وەشاندووە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەمریكا چیدیكە خۆی پابەند ناكات بە بنەماكانی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی و پاراستنی بەهاكانی ئازادی و مافەكانی مرۆڤ لەسەر ئاستی جیهان، ئەم هەڵوێستەی ئەمریكا سیستمی لیبڕاڵیی جیهانی بەرەو هەڵدێر بردووە، بەڵام دەوڵەتانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا كە خۆیان بە میراتگری سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی دەزانن، هەوڵەكانیان بۆ ئەوەیە، سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی لەسەر لێواری هەڵدێر بگێڕنەوە بۆ دواوە و جارێكی دیكە لە ناوەوە و بەپشت بەستن بە سیستمێكی بەرگری بەبێ پشت بەستن بە ئەمریكا، هەنگاو بۆ پابەندبوون بە بەهاكانی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی و پاراستنی بەهاكانی ئازادی و مافەكانی هەڵبگرنەوە.



لەساڵی 2017 چەندە دەستبەكاربوونی دۆناڵد ترەمپ وەك رەشبینییەك بۆ ئایندەی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی سەیر كرا، لەوە زیاتر بە گەشبینییەوە سەیری دەستبەكاربوونی ئەمانوئیل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا كرا. لەو كاتەوە ماكرۆن بووە بە سەرۆكی فەرەنسا، تا رادەیەكی زۆر ئازارەكانی دەرچوونی بەریتانیای لە یەكێتی ئەوروپا سارێژ كردووە و جارێكی دیكە سەلماندیەوە كە ئەوروپا ئامادەباشی بۆ پارێزگاریكردن لە سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی و بەهاكانی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی هەیە، بەمەش هێز و ئیرادەیەكی نوێ لە دووبارە داڕشتنەوەی سیاسەتی بەرگریی ناتۆ و ئەوروپا دروست بووە.
لەم چوارچێوەیەدا كە ئێستا ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا دەیانەوێت سەرلەنوێ رۆڵی خۆیان لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان پێناسە بكەنەوە و بە جددی لەهەوڵی ئەوەدان بەهاكانی لێبووردەیی و پێكەوەژیان و فرەكەلتووری بگێڕنەوە بۆ ژینگەی سیاسیی وڵاتەكەیان، كوردستان ئەو پێگە جوگرافییەیە كە دەكرێت وەك ئەزموونێك بۆ پێكەوەژیان و یەكتری قبووڵكردنی قۆناخی دوای تێكشكاندنی سەربازیی داعش سەیر بكرێت و بكرێتە نموونەیەك بۆ ئەوەی لە پرۆسەی سیاسی دوای تێكشكاندنی داعش، ئەزموونی كوردستان لەناوچەكانی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دووبارە بكرێتەوە.



دیدار و كۆبوونەوە هەمەلایەنەكانی شاندی كوردستان و هەڵماڵینی ماسكی فیدڕاڵی لە رووی عێراق



ئەنتۆنی گۆترێس ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە وتەكەیدا كە لە كردنەوەی كۆنفڕانسی 54ی میونشن بۆ ئاسایش پێشكەشی كرد، ئاماژەی بەوە كرد، ئەو یەكدەنگییە نێودەوڵەتییەی سەبارەت بە داماڵینی چەكە ئەتۆمییەكانی كۆریای باكوور لە ئەنجومەنی ئاسایش بوونی نییە، هەمان ئیرادە و یەكدەنگیش سەبارەت بە چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوونی نییە، بۆیە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چارەسەریان بۆ نادۆزرێتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەگەر دەوڵەتانی ئەنجومەنی ئاسایش بەرژەوەندییەكی هاوبەش لە چوارچێوەی داماڵینی چەكە ئەتۆمییەكانی كۆریای باكوور كۆیان بكاتەوە، ئەوا بەرژەوەندییەكی هاوبەش لە چوارچێوەی چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆیان ناكاتەوە. بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا بەرامبەر قسەكانی گۆترێس ئەوەیە بۆچی دژایەتیكردنی ریفراندۆمی كوردستان بووە داماڵینی چەكە ئەتۆمییەكانی كۆریای باكوور و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە دژی ئەنجامدانی ئەو ریفراندۆمە كۆكردەوە؟ ئەگەر بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دیسان لە قسەكانی گۆترێسەوە بگەڕێین، ئەوا دەگەینە ئەو راستییەی كە بێدەنگیی رووسیا و داكۆكیكردنی بەرژەوەندییە جیاوازە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان بۆ یەكپارچەیی عێراق و رێگرتن لە سەربەخۆیی كوردستان بۆ پارێزگاریكردن لە سیستمی جیهان، یان ئەوەی رۆژئاوا پێی دەڵێن: سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی نییە، بەڵكو هێشتنەوەی بارودۆخی ئاڵۆزی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە بۆ ململانێ و زۆرانبازیی سیستمە جیهانییەكان كە چاوەڕێ دەكرێت لە ئێستا بەدواوە جیهان بەرەو جیهانێكی فرەسیستمی هەنگاو هەڵبگرێت.

كۆماری ئیسلامیی ئێران و رووسیا زۆر بەباشی لە دژایەتیكردنی سیستمی ئێستای جیهان و هێشتنەوەی ئەسەد لەدەسەڵاتدا یەك دەگرنەوە، بەڵام توركیای ئەندامی ناتۆ لەبەر ئەوەی تێڕوانینەكانی بۆ بەرژەوەندییەكانی لە عێراق و سووریا لەگەڵ ئامانجەكانی ئەمریكا و ناتۆ یەك ناگرێتەوە، بە جۆرێكی دیكە خۆی لەگەڵ رووسیا و ئێران گونجاندووە، ئەوجا لەبەر ئەوەی پشتگیریكردن، یان چاوپۆشیكردن لە رەفتارەكانی توركیا لەناو سووریادا، دەبێتە دروستبوونی هاودژییەكی توند لەنێوان ئامانجەكانی توركیا و ئەمریكا و ناتۆدا، ئەوا بەرژەوەندیی رووسیا و ئێران لەم هاوكێشەیەدا بەو جۆرەیە كە زیاتر پشتگیری توركیا بكەن، بۆ ئەوەی باڵی رۆژهەڵاتی ناتۆ بشكێت و دەستی ناتۆ بە تەواوەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كورت بكەنەوە.

سەبارەت بە عێراقیش، بێگومان كۆماری ئیسلامیی ئێران چۆن كۆنتڕۆڵی دیمەشقی كردووە لەژێر پەردەی بەرگریكردن لەمانەوەی رژێمی ئەسەد، بەهەمان شێوە كۆنتڕۆڵی بەغداشی كردووە لەژێر پەردەی ئەو دەستوورەی بە چاودێری ئەمریكا نووسراوەتەوە و گەلانی عێراق دەنگیان لەسەر داوە، بەڵام تاكتیكی كۆماری ئیسلامی بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ سیاسەتەكانی ئەمریكا لە عێراقدا، لەپرۆسەی دووبارە بونیادنانەوەی سوپای عێراقدا چۆن بوو، لە پرۆسەی مامەڵەكردنی دەستووری عێراقیشدا بەهەمان شێوەیە، هەر بۆ نموونە ئەمریكا لە پرۆسەی بونیادنانەوەی سوپای عێراقدا پرۆسەی (DDR) پیادەكرد، بەمانای (چەك داماڵین، تەسریح كردن، دووبارە تێكەڵكردنەوە)، لەم پرۆسەیە ئەمریكا ئامانجی ئەوە بوو سوپای عێراق بەوجۆرە بونیاد بنرێتەوە كە ناسنامەیەكی نیشتمانی هەبێت، بەڵام كاتێك ئێران تاكتیكی خۆی تێكەڵی ئەم پرۆسەیە كرد، سوپای عێراقی گۆڕی بۆ سوپایەكی مەزهەبگەرای شیعە و سەرەنجامیش ئەو سوپایە لە بەردەم تیرۆریستانی داعش لەبەریەك هەڵوەشاوەو زەمینەی ئەوە بۆ ئێران دروست بوو كە ئەمریكا بەوە رازی بێت لەسەر مۆدێلی سوپای پاسداران و حزبوڵای لوبنانی، هێزی كاریگەر بەناوی حەشدی شەعبی دروست بێت، كە ئێستا بۆتە ئەمری واقیع و ماسكێكی یاسایی لەسەر كراوەو دەبێت مامەڵەی لەگەڵ بكرێت. سەبارەت بە پرۆسەی سیاسیی عێراقیش كە ئەمریكا خواستی ئەوەی هەیە لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا، نفووزی ئێرانی لە عێراق كەم بكاتەوە و دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دیموكراتی بونیاد بنرێتەوە، ئەوا چۆن كۆماری ئیسلامی لەگەڵ پرۆسەی (DDR) بۆ بونیادنەوەی سوپا مامەڵەی كرد و پاشان زەمینەی ئەوەی رەخساند ئەمریكا بە حەشدی شەعبی رازی بێت، ئێستاش بەهەمان شێوە بەشێوەیەكی تاكتیكی دەستووری عێراقی كردۆتە ئەو بازنەیەی كە سیستمی فیدڕاڵیی عێراق هیچ بەهایەكی نامێنێت و زەمینە بۆ سیستمی ویلایەتی فەقیهی دادەڕێژێت. هەر بۆ نموونە چۆن رابەری شۆڕشی ئیسلامی لە ئێران چەند كاندیدێك بۆ سەركۆماری ئێران كاندید دەكات و هەر ئەو كاندیدەش كە رابەری كۆماری ئیسلامی و سوپای پاسداران مەبەستیانە هەڵبژاردنەكە دەباتەوە، ئیستا لەناو لایەنە سیاسییەكانی شیعەی عێراقیشدا چەند كاندیدێك بە رەزامەندی سوپای پاسداران و كۆماری ئیسلامی دەستنیشان كراون، هەر كامیان هەڵبژاردنەكە بباتەوە، هەر هەمان ئەو سیاسەتە جێبەجێ دەكات كە كۆماری ئیسلامی تەبەنی دەكات. ئەم سیاسەتەش وەك لە هەڵبژاردنی دوو سێ مانگی داهاتوو ئاكامەكەی دەبینین، كۆپییەكی سیاسەتی هەڵبژاردنی كۆماری ئیسلامیی ئێرانە و راستەوخۆ پێكهاتەكانی دیكەی عێراق بەتایبەتی كورد و عەرەبی سوننە دەخاتە پەراوێزەوە.


حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراق، عەبای سیاسەتە تاكتیكییەكەی ئێرانی داوە بەشانیدا و ماسكێكی فیدڕاڵی لەسەر كردووە و دەیەوێت لەژێر ئەم ماسكە و بە عەبای دەستووری عێراقەوە، خۆی وەك سەرۆك وەزیرانی عێراقی فیدڕاڵی لە بەردەم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی و بەتایبەتی رۆژئاوا و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش نمایش بكات. هەر لەبەر ئەم هۆكارەش بوو كە زۆر بە توندی پێی لەسەر گەمارۆی ئاسمانی و داخستنی فڕۆكەخانەكانی كوردستان داگرت، بۆ ئەوەی بوو كە نە شاندی كوردستان بتوانێت سەردانی دەرەوە بكات و نە شاندە نێودەوڵەتییەكانیش بتوانن سەردانی كوردستان بكەن، بەڵام هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە پابەندبوونی بە ناوەڕۆك و گەوهەری دەستووری عێراقەوە، ماسكی فیدڕاڵی لە سەری دەوڵەتی عێراق لابردو، عەبای دەستووریشی لەسەر شانی عەبادی هێناوەتە خوارەوە. شاندی كوردستان وەك قۆناخی پێش 25ی ئەیلوولی 2017 سەردانی دەوڵەتان و كۆر و كۆنفڕانسە نێودەوڵەتییەكان دەكات و بە دەیان كۆبوونەوەی گرنگی لەگەڵ سەرۆك و سەرۆك وەزیران و وەزیرانی دەرەوە و بەرگری وڵاتانی جیهان ئەنجام دەدات. لەمەش گرنگتر دیدار و كۆبوونەوەكانی نێوان سەرۆك وەزیرانی كوردستان و سەرۆك وەزیرانی عێراق، روویەكی دیكەی ئەو ماسك هەڵماڵین و عەبا لەشان داگرتنەیە كە خەریكە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە تەواوەتی دەگاتە ئەو قەناعەتەی كە ئەو دەستوور و دەوڵەتە فیدڕاڵییەی كوردستان باسی دەكات و ئەوەی حەیدەر عەبادی دەیەوێت جیهانی پێ هەڵخەڵەتێنێت، دوو شتی جیاوازن و هیچ خاڵێكی هاوبەش كۆیان ناكاتەوە.


دیارە بۆ ئێستای سیستمی جیهانی كە ئەوروپا و ناتۆ خەریكە ناچار دەبن بە بێ پشت بەستن بە ئەمریكا، سیاسەتێكی بەرگری بۆ خۆپاراستن لە ئەوروپا و جیهان دابڕێژنەوە، تێڕوانینی ئەوروپا و ناتۆ بەرامبەر بە عێراق، بە جۆرێك لە جۆرەكان لە تێڕوانینی ئەمریكا بۆ عێراق جیاوازە، ئەم جیاوازییەش لەو خاڵەوە سەرچاوە دەگرێت كە چیدیكە ئەمریكا لەو روانگەیەوە سیاسەتی خۆی بەرامبەر بە عێراق پیادە ناكات، كە عێراق مەرجە ببێتە دەوڵەتێكی دیموكراتی، بەڵكو لەو راستەوە سەیری عێراق دەكات كە عێراق دەوڵەتێك بێت، وەك خۆیان پێناسەی دەكەن هاوپەیمان و هاوبەشێكی راستەقینەی ئەمریكا بێت، بەڵام تێڕوانینی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا بۆ عێراق لەو روانگەیەوە كە عێراق ببێتە دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدڕاڵی و هاوپەیمانێكی كاریگەر بۆ پاراستنی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی.


ئەم دوو روانگەیە لەگەڵ ئەوەی لە رووی سیاسی و ستراتیژییەوە دوو تێڕوانینی جیاوازن و دوو شێوازی دەوڵەت پێناسە دەكەن، بەڵام هەردووكیان لە بەرژەوەندیی سیاسەتەكانی ئێران و توركیا و شیعەی عێراق تەواو نابن، بەپێچەوانەوە وێڕای جیاوازی نێوانیشیان هەردوو تێڕوانینەكە لە بەرژەوەندیی ئایندەی كوردستاندا بەرجەستە دەبن، لەمەش زیاتر تێڕوانینی كوردستان بۆ ئایندەی عێراق، هەردوو جیاوازی ئەمریكا و ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا لە بازنەیەكدا پێكەوە كۆدەكاتەوە، هەر بۆیە وەك سەرنج دەدرێت، لە هەر كۆبوونەوە و كۆڕ و كۆنفڕانسێكدا كە شاندی كوردستان و عێراق پێكەوە بەشداری دەكەن، دەبینین ئاستی پێشوازی لە دیدار و كۆبوونەوەكانی شاندی كوردستان رووی لە هەڵكشانێكی بەرچاوە و ئاستی پێشوازیی دیدار و كۆبوونەوەكانی شاندی عێراقی لە داكشانێكی تەواودایە، یان لەهەموو دیدار و كۆبوونەوەیەكدا شاندی عێراقی بە سەرۆكایەتی د.حەیدەر عەبادی دەخرێتە بەردەم كۆمەڵێك داواكاری گوشارەوە، هۆكاری ئەمەش ئەوەیە كە خواستە شاراوەكانی شاندی عێراقی نە لەگەڵ تێڕوانینی ئەمریكا بۆ ئایندەی عێراق و نە لەگەڵ تێڕوانینی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا یەك دەگرێتەوە.


سەركەوتنی دیدار و كۆبوونەوەكانی شاندی كوردستان لە كۆڕبەندی داڤوس لە مانگی رابردوو، شكاندنی گەمارۆی دیپلۆماتی بەدوای خۆیدا هێنا و، بە پێچەوانەی ئارەزووی حكومەتەكەی عەبادییەوە، وەزیری بەرگری ئەڵمانیا و وەزیری دەرەوەی فەرەنسا سەردانی كوردستانیان كرد، ئاكامی دیدار و كۆبوونەوە سەركەوتووەكانی ئەمجارەی شاندی كوردستانیش لە كۆنفڕانسی میونشنی 2018، پێگەی كوردستان دەباتە ئاستێكی دیكە و لە ئایندەیەكی نزیكدا ئاكامی ئەمیشیان دەبینین.