قەیرانەكان چەند تەحەددی و هەڕەشە لەسەر كارەكانی حوكمڕانی دروست دەكەن، بە هەمان شێوە خولقێنەری ئەو فرسەتەشن كە حكومەت بتوانێت چاكسازی بكات و لەگەڵ باری ناهەمواری قەیرانەكاندا خۆی بگونجێنێت.
حكومەتی هەرێمی كوردستان ماوەی چوار ساڵە بەهۆی بڕینی بودجە و مووچەوە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە، رووبەڕووی قەیرانێكی ئابووری بۆتەوە. بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەم قەیرانە و تێپەڕاندنی، لە ماوەی چوار ساڵی رابردوودا هەوڵێكی زۆر خراوەتە گەڕ بۆ ئەوەی رێگەچارەیەك بۆ تێپەڕاندنی ئەم قەیرانە بدۆزرێتەوە، لەمەش زیاتر هەوڵدراوە لەمیانەی كەمكردنەوەی خەرجییەكان و زیادكردنی داهاتەكان، سیاسەتێكی ئابووریی سەربەخۆ و سەركەوتوو بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان دابڕێژدرێتەوە.
ئەم ئەركە قورسە بۆ تێپەڕاندنی ئەم قەیرانە گەورەیەی ئابووری، بەسەر دوو قۆناخی گرنگدا دابەش دەبێت، قۆناخی یەكەم لە سەرەتای ساڵی 2014 هەتا 25ی ئەیلوولی 2017، قۆناخی دووەمیشی لە 25ی ئەیلوول هەتا ئێستا دەست پێدەكات. لە قۆناخی یەكەمدا بەشێكی ئەم ئەركە قورسە لە چوارچێوەی داڕشتنی پلانێكی ستراتیژی و بە هەماهەنگی لەگەڵ بانكی نێودەوڵەتی، كەوتە سەرشانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەمە هەوڵێك بوو بۆ دووبارە داڕشتنەوەی هەیكەلەی دامەزراوەیی حوكمڕانی و دووبارە رێكخستنەوەی مووچەی فەرمانبەران و بچووككردنەوەی كەرتی گشتی و فراوانكردنی كەرتی تایبەت بوو، بەڵام بەشێكی دیكەی كە بریتی بوو لە رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و ئامادەكردنی پرۆژەی چاكسازی، چەندین لایەنی دیكە دەگرێتەوە، وەك (فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان و لیژنە و دەستە پەیوەندارەكانی وەك دیوانی چاودێری دارایی و دەستەی دەستپاكی و داواكاری گشتی) هەروەها خەڵكانی ئەكادیمی و پسپۆڕ، كە لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوە و بەدواداچووندا چەندین پرۆژەیان وەك پێشنیار بۆ ئەنجامدانی چاكسازی و قەڵاچۆكردنی گەندەڵی پێشكەشی حكومەتی هەرێمی كوردستان كردبوو، سەرەنجام وێڕای ئەوەی بە هەموو ئەم هەوڵانەش نەتوانرا بە تەواوەتی دەرهاویشتە نەرێنییەكانی ئەو قەیرانە ئابوورییە گەورەیە لەسەر خەڵك و فەرمانبەرانی كوردستان بسڕێتەوە، بەڵام هەنگاوەكان جێگەی ئومێد بوون و، لەسەر بنەمای دووبارە رێكخستنەوەی ئابووریی كوردستان دەتوانرا مووچەی (هێزەكانی پێشمەرگە و ئاسایش و ناوخۆ) بەبێ «پاشەكەوت» دابین بكرێت. هەروەها توانرابوو بەشێوەیەكی سەركەوتووانە خەرجی بەرەكانی شەڕ و پێداویستییە سەرەكییەكان بۆ زیاتر لە 1.8 ملیۆن ئاوارەی كوردستان دابین بكرێت، سەبارەت بە مووچەی فەرمانبەرانی مەدەنی، بێجگە لەوەی توانرابوو بەشێكی مووچەكەیان بۆ دابین بكرێت و بەشێكی وەك قەرز لای حكومەت بمێنێتەوە، لە هەمانكاتدا هەنگاوەكان بەرەو ئەو ئاراستەیە دەچوون كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی داڕشتنی سیستمێكی تازە بۆ مووچەی فەرمانبەران، سەرلەنوێ تەواوی مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان رێكبخاتەوە و كۆتایی بە سیستمی پاشەكەوتكردنی مووچە بهێنێت. لە هەمانكاتیشدا ئەو پرۆژە پێشنیاركراوانەی كە لەلایەن فراكسیۆنەكانی پەرلەمان و دەستەكان و خەڵكانی پسپۆڕەوە بۆ چاكسازی و قەلاچۆكردنی گەندەڵی پێشكەشی حكومەتی هەرێمی كوردستان كرابوو، راستە زۆر بە جددی كاری لەسەر دەكرا، بەڵام قۆناخبەندییەك كرابوو بۆ هەنگاوەكانی چاكسازی بۆ ئەوەی هەنگاو بەهەنگاو ئەو پرۆژە گەورە و هەمەلایەنە جێبەجێ بكرێت و هیچ دەرهاویشتەیەكی نەرێنی لەسەر گوزەرانی خەڵك و ئاشتیی كۆمەڵایەتی بە جێ نەهێڵێت. لێرەدا دەكرێت وەك نموونە ئاماژە بە پیادەكردنی سیستمی بایۆمەتری بۆ تۆماركردنی ناوی فەرمانبەران بكەین، ئەم سیستمە كە هەنگاوێكی زۆر گەورە بوو بۆ رێكخستنەوەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، لە هەمانكاتدا سیستمێكی ئەلیكترۆنی پێشكەوتووشە، بۆ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دامەزراوەكانی خۆی لە چوارچێوەی حكومەتی ئەلیكترۆنی (e-government) رێكبخاتەوە و هەڵسووڕاندیان چالاك بكات.
قۆناخی دووەمی ئەم قەیرانە ئابوورییە، لە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان لە 25ی ئەیلوولی 2017 دەست پێدەكات، هۆكاری سەرەكیی دروستبوونی ئەم قەیرانە گەورەیەش، بەداخەوە هەڵسوكەوت و رەفتاری پەرلەمانی عێراق بوو بەرامبەر هەرێمی كوردستان، كە بە تێكڕای دەنگی پەرلەمانتارانی عەرەبی شیعە و سوننە، كۆمەڵێك بڕیاری زۆر خراپیان بۆ گەمارۆ خستنە سەر كوردستان دەركرد و دەسەڵاتیان دا بە سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ ئەوەی بە هەموو شێوەیەك بە پەنابردن بۆ هێزی سەربازیشەوە، ژێرخانی ئابووریی كوردستان لەبەریەك هەڵبوەشێنێتەوە. راشكاوانەتر ئەو هەموو هەوڵانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ماوەی ساڵانی 2014- تا نیوەی دووەمی 2017 بۆ رێكخستنەوەی ئابووریی كوردستان دابووی، هەمووی گێڕایەوە چوارگۆشەی یەكەم، بەمەش حكومەتی هەرێمی كوردستان جارێكی دیكە كەوتەوە ناو قەیرانێكی ئابووریی زۆر گەورەتر و ترسناكتر لەو قەیرانەی لە ساڵی 2014 بە هۆی بڕینی بودجە و مووچەوە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە رووبەڕووی حكومەتی هەرێمی كوردستان ببووەوە.
جیاوازیی نێوان قەیرانی یەكەم (2014 تا نیوەی دووەمی 2017) لەگەڵ قەیرانی دووەم لە 25ی ئەیلوولەوە تا ئێستا، ئەوەیە لە قۆناخی یەكەمدا كە حكومەتی نوری مالیكی بە بڕینی بودجە و مووچەی كوردستان دەستی پێكرد، ئامانجی ئەوە بوو كە رێگری لە ستراتیژیەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات بۆ داڕشتنی سیاسەتێكی ئابووریی پشت بەخۆ بەستوو، بەڵام لە قەیرانی دووەمدا، حكومەتی عەبادی لە میانەی پەنابردنی بۆ سەپاندنی كۆمەڵێك گەمارۆی زۆر نامرۆڤایەتییانە و هەروەها بەكارهێنانی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی و هێزەكانی حكومەتی عێراق بۆ داگیركردنەوەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم، ئامانجی ئەوە بوو كە كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان وەك كیانێكی سیاسیی دانپێدانراو لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا بسڕێتەوە، لەمەش زیاتر بە رێگەی یاریكردن بە هەستی مووچەخۆرانی كوردستان و پەرتكردنی نێوماڵی سیاسیی كوردستان، هەتا ئێستاش هەوڵەكانی بەردەوامن بۆ ئەوەی كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان لەبەریەك هەڵبوەشێنێتەوە و بیسرێتەوە. دیارە لەسەرەتاوە بە دوو شێواز هەوڵیداوە ئەم ئامانجەی جێبەجێ بكات، یەكەمیان بە پەنابردنی بۆ هێزی سەربازی و میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بۆ ئەوەی هەولێر و دهۆك داگیر بكات و كۆتایی بە كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان بهێنت، كە ئەم ئامانجەیان بە بەرگری جوامێرانەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان تێكشكێنرا، هەوڵی دووهەمیشیان ئەوەبوو كە دەیویست بەشێوەی یاسا و بڕیار، ناوی هەرێمی كوردستان بسڕێتەوە، بەڵام ئەمەشیان لە میانەی هەوڵە چڕوپڕە دیپلۆماتییەكانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی شكستی هێنا.
كەواتە ئەو قەیرانە گەورەیەی ئابووری كە لەدوای 25ی ئەیلوولی 2017وە رووبەڕووی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆتەوە، نەك هەر لەتوانای حكومەتێكی لۆكاڵ لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی دیكتاتۆری (بەناو فیدڕاڵی) گەورەترە، بەڵكو لە توانای حكومەتێكی دەوڵەمەندی وەك دەوڵەتی (قەتەر)یش گەورەترە، كە تەنیا سێ دەوڵەتی دراوسێی گەمارۆیان خستە بووە سەر. هەر بۆیە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەم قۆناخەدا، جیاواز لە قۆناخی یەكەم كە هەموو هەوڵی خۆی خستبووەگەڕ بۆ ئەوەی هەرچۆنێك بێت، لانیكەمی بژێویی فەرمانبەران و خەڵكی كوردستان دابین بكات، ئەوا لە قۆناخی دووەمدا حكومەتی هەرێمی كوردستان هەموو هەوڵی خۆی بۆ ئامانجێكی گەورەتر خستۆتەگەر، ئەویش ئەوەیە كە هەرچۆنێك بۆی دەكرێت و بۆی دەگونجێت، كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان لە دەستدرێژییەكانی حكومەتی بەغدا و بڕیارە نامرۆییەكانی پەرلەمانی عێراق رزگار بكات. ئەم ئەركەش تەنیا ئەركێكی یەك ئاراستە و یەكلایەنە نییە، بەڵكو ئەركێكی هەمەلایەنەو لەسەر هەموو ئاستەكانی (ئابووری، سیاسی، دیپلۆماتی، ئاسایش و بەرگری) دەبێت بە هاوسەنگی هەنگاوی بۆ هەڵبگیرێت، بۆ ئەوەی بتوانرێت ئەو كارتانەی حكومەت و پەرلەمانی عێراق لەبەردەستیانە و لە دژی كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان هەموویان خستۆتەگەڕ، رێگە نەدرێت ئامانجەكانی خۆیان بێننەدی.
لەم چوارچێوەیەدا، ئەو پرۆژەی چاكسازییەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەم دواییە ناردوویەتی بۆ پەرلەمانی كوردستان، بۆ ئەوەی لەناو پەرلەمانی كوردستان لەلایەن فراكسیۆنەكان و دەستە و لیژنە پەیوەندارەكان هەڵسەنگاندنی لەسەر بكرێت و پاشان یاسایەكی بۆ دەربچێت، بۆ ئەوەی بە پشت بەستن بەو یاسایە ئەو چاكسازییانە ئەنجامبدرێن كە ئەو پرۆژەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیانگرێتەوە، ئەوا دەبێت ئەم پرۆژەیە وەك بەشێك لە هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ رزگاركردنی كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان لەو پیلانە گەورەیە بەردەوام بێت، لەمەش زیاتر ئەم پرۆژەیە چەكێكە بۆ ئەوەی كارتی ناردن و نەناردنی مووچە لەلایەن حكومەتی عەبادییەوە بسووتێنێت كە ماوەی زیاتر لە چوارمانگە یاری بە هەست و سۆزی تەواوی مووچەخۆرانی كوردستان دەكات، بە دیوێكی دیكەدا هەوڵێكە بۆ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بتوانێت لە چوارچێوەی ئەو ئیمكانیەتە كەمەی لەبەر دەستیەتی بەشێك لە مووچەی فەرمانبەران و هەڵسووڕاندنی كارەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دابین بكات و وەك حكومەتێك و كیانێكی سیاسی دانپێدانراو لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا بمێنێتەوە، هەروەها هەوڵێكە بۆ ئەوەی ئیرادەیەك دروست بكات كە خۆی لەبەردەمی ئەم پیلانە بگرێت كە حكومەت و پەرلەمانی عێراق دژی كیانی سیاسیی هەرێمی كوردستان دەستیان پێكردووە، هەتا ئەو كاتەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەتەواوەتی تێدەگەن، شەڕی حكومەت و پەرلەمانی عێراق لە دژی كوردستان، شەڕی جێبەجێكردن و رێزگرتن لە دەسەڵاتەكانی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراق نییە، بەڵكو شەڕی ئەوان بۆ ژێرپێخستنی دەستوور و دووبارە داگیركردنەوەی هەرێمی كوردستانە لەژێر پەردەی دەستووری عێراقیدا. هەربۆیە ئەم پرۆژەی چاكسازییەی حكومەتی هەرێم ناردوویەتی بۆ پەرلەمان، پرۆژەیەكە ئێستاش نەبوایە دەبوو هەر هەنگاوی بۆ هەڵبگیرێت، بەڵام ئەو فاكتەرانەی وادەكەن كە لە ئێستادا پەلەی تێدا بكرێت و هەموو لایەك وەك ئەركێكی نیشتمانی سەیری بكات، ئەوەیە ئەم قەیرانە ئابوورییەی ئێستا بەجۆرێك كاریگەری لەسەر حكومەتی هەرێم دروستكردووە، ئەوا وەك پسپۆڕان دەڵێن، ئەگەر ئەم هەنگاوە هەڵنەگیرێت، هیچ دوور نییە كە هەرێمی كوردستان رووبەڕووی هەڵوەشانەوەی سیاسی و دامەزراوەیی ببێتەوە.
بۆ هەڵسەنگاندن و دەوڵەمەندكردنی ئەم پرۆژە چاكسازییەی حكومەت، پەرلەمانی كوردستان پەنێڵێكی بۆ نوێنەرانی (دیوانی چاودێری دارایی، دەستەی دەستپاكی، داواكاریی گشتی، لیژنەی دەستپاكیی پەرلەمان) ئامادەكردبوو، گۆڤاری گوڵان لەم پەنێڵەدا ئامادەبوو، بۆیە بە پێویستی دەزانێت، پوختەیەك لە بۆچوون و هەڵسەنگاندنەكانی ئەو لایەنە پەیوەندارانە لەگەڵ ئەم راپۆرتە بڵاو بكاتەوە:

خالید چاوەشلی سەرۆكی دیوانی چاودێری و دارایی هەرێمی كوردستان:
ئەگەر پشتگیریی پرۆژە چاكسازییەكەی حكومەتی هەرێم نەكەین، لەوانەیە رووبەڕووی هەڵوەشانەوەی دامەزراوەیی ببینەوە

دیوانی چاودێریی هەرێمی كوردستان، دامەزراوەیەكی گرنگی هەرێمی كوردستانە بۆ چاودێری و بەدواچوون و رێكخستنەوەی كارەكانی حكومەت لەبواری كارگێڕی و داراییدا، ئەو پرۆژە چاكسازییەشی كە حكومەتی هەرێم ناردوویەتی بۆ پەرلەمان بۆ ئەوەی بۆ جێبەجیكردنی یاسای بۆ دەربكرێت، بەشێكی سوودوەرگرتنە لەو راپۆرت و پێشنیارانەی دیوانی چاودێری پێشكەشی حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات، سەبارەت بە هەڵسەنگاندنی پرۆژە چاكسازییەكی حكومەت، خالید چاوەشلی سەرۆكی دیوانی چاودێریی دارایی، بەمجۆرە لە پەنێڵەكەی پەرلەماندا رای خۆی لەسەر ئەم پرۆژەیە دەربری:
«دیوانی چاودێریی دارایی، لەگەڵ ئەوەی هەتا ئێستا قەبارەی راستەقینەی خۆی لەم كارو چالاكییانە وەرنەگرتووە، بەڵام لەمیانەی هەوڵەكانمان بۆ ئامادەكردنی راپۆرتی ساڵانە و هەوڵەكانی دیكەمان، بەردەوام راوبۆچوونی خۆمان پێشكەشی وەزارەتی دارایی و سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێم كردووە، هەربۆیە بۆچوونی دیوانی چاودێری لەسەر ئەم قەیرانە بەگشتی بەو جۆرەیە كە هۆكاری راستەقینەی ئەم قەیرانە و گەورەبوونی، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی لەسەرەتاوە بەشێوەیەكی یاسایی مامەڵە لەگەڵ بارودۆخەكە نەكراوە، كە لێرەدا بەچەند خاڵێك دەیخەمەڕوو:
1- ئەو كاتانەی كە پشكی 17% لە بودجەی عێراق دەهاتە كوردستان، بێگومان سیولەیەكی زۆر دەهاتە ناو هەرێمی كوردستان، ئەم سیولە زۆرە لە چوارچێوەی پلانێكی ئابووریی تۆكمە مامەڵەی لەگەڵ نەكراوەو نەتوانراوە بخرێتە خزمەتی رێكخستنەوەی هەیكەلەی ئابووریی هەرێمی كوردستان، ئەمەش وایكردووە قەبارەی هەیكەلی كارگێڕیی حكومەت لە ئاستی خۆی زۆر گەورەتر بێت.
2- لە ساڵانی رابردوودا شێوازێك لە دامەزراندنی فەرمانبەران و پێدانی پلەی كارگێڕی لە حكومەت پیادەكراوە كە لە زۆر حاڵەتدا رەچاوی پرانسیپەكانی حكومەت و حوكمڕانی نەكراوە، هەر بۆ نموونە: زۆر پۆستی كارگێڕی هەیە لەبەر هۆكاری سیاسی دراون بە كەسێك، لەكاتیكدا لەوانەیە ئەو پۆستە كارگێڕییە پێویست نەبووبێت، هەروەها زۆر فەرمانبەر هەن بە مافی خۆیان و ساڵانی خزمەت پلەی كارگێڕییان پێنەدراوە، بەمەش پارەیەكی زۆر بە هەدەر چووە.
3- لایەنێكی دیكەی خراپیی كارگێڕی لە كوردستاندا، دەرهاویشتەی شەڕی شوومی ناوخۆیە، ئاشكرایە كاتێك كوردستان بووە دووئیدارە، بارودۆخێكی تایبەتی هەبوو، پاش ئەوەی زەمینەی ئەوە دروست بوو هەردوو ئیدارە تێكەڵ بكرێتەوە، ئەم تێكەڵ كردنەوەیە تەنیا بە رێككەوتنی سیاسی ئەنجامدراوەو رەچاوی هەیكەلەی كارگێڕیی حكومەت نەكراوە، هەر بۆ نموونە: كاتێك دوو وەزارەت تێكەڵ كراونەتەوە، رەچاوی ئەوە نەكراوە، كاتێك ئەم دوو وەزارەتە تێكەڵ دەكرێتەوە، چوارچێوەی هەیكەلی ئیداری زۆر لەوە زیاتر دەبێت كە ئەو وەزارەتە پێویستی پێیەتی.
4- سەبارەت پرسی مامەڵەكردن لەگەڵ هێزی پێشمەرگەی كوردستان، بێگومان هەموولایەك دەزانن، كە هەیكەلەی هێزەكانی پێشمەرگە، هەیكەلەیەكی شۆڕشگێڕانەیە، بۆیە كاتێك ئەم هێزانە دەگوازرێنەوە بۆ چوارچێوەی كاری دامەزراوەیی، ئەوا پێویستە بەپێی یاسا و رێوشوێنە دامەزراوەییەكان مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، بەڵام بەداخەوە لەگەڵ یەكەكانی 70 و 80 هەر لەسەر بنەمای هێزێكی شۆڕشگیری و لە چوارچێوەی كاری حزبیدا مامەڵەیان لەگەڵدا كراوە، هەر بۆیە ئێمە وەك دیوانی چاودێری داوامان لێكرا سەردانی یەكەكانی 70 و 80 بكەین، بەڵام نەچووین لەبەر ئەوەی نەماندەزانی بە چ یاسا و رێنماییەك مامەڵەیان لەگەڵ بكەین.
5- خەڵكانێكی زۆر لەبەر هۆكاری سیاسی پلەی تایبەتیان پێدراوە و ماوەی 15-20 ساڵە بەشێوەیەكی نایاسایی پارە وەردەگرن، هەروەها هەندێك لە فەرمانبەران ماوەی 15-20 ساڵ خزمەتیان بۆ زیادكراوە، ئەویش هەر لەبەر هۆكاری سیاسی بووە، هەموو ئەمانەش بە جۆرێك كراون كە لەگەڵ یاسا كارگێڕییەكاندا یەك ناگرنەوە.
ئەمانە بەشێكن لەو خاڵانەی كە پێوست بوو ئاماژەیان پێبكەین، بەڵام لە ئێستادا ئەوەی گرنگە ئەوەیە كە چۆن هەنگاوی یەكەم هەڵبگرین، بۆ ئەمەش بۆچوونی من بەو جۆرەیە هەندێك پرس هەیە، پێویستی بە دەركردنی یاسا نییە، هەر بۆ نموونە: بڕیاری ژمارە 1024ی ئەنجومەنی وەزیران كە لە28ی 2ی 2016 دەرچووە، داوادەكات كە ئەو فەرمانبەرانەی لە دەرەوەی مافی خۆیان پلەی كارگێڕییان پێدراوە و رەچاوی ساڵانی خزمەت و بڕوانامەیان نەكراوە، هەمووی بگەڕێتەوە بۆ ئاستی راستەقینەی خۆی، بەڵام ئەم بریارە هەتا ئێستا جێبەجێ نەكراوە، وەك دیوانی چاودێریی دارایی نووسراومان بۆ وەزارەتی دارایی كردووە بۆ ئەوەی ئەو بڕیارە جێبەجێ بكەن، بەڵام ئەوان چاوەڕێی ئەوە دەكەن سیستمی بایۆمەتری جێبەجێ بكرێت، كە بە رای ئێمە جێبەجێكردنی ئەم بڕیارە پەیوەندی بە جێەجێكردنی سیستمی بایۆمەتری نییە. كێشە سەرەكییەكە ئەوەیە جێبەجیكردنی ئەم بڕیارە لەوانەیە ئیحراجی سیاسی دروست بكات، بۆ ئەمەش لە زانستی كارگێڕیدا بابەتێك هەیە كە پێی دەڵێن: (بەرگریكردن لە گۆڕانكاری) ئەوجا ئەو گۆڕانكارییە گۆڕانكاریی كارگێڕی بێت، یان تەكنەلۆژی رێگری لێدەكرێت، بۆ ئەمەش دەتوانرێت چارەسەرێك بدۆزرێتەوە كە بڕیارەكە بەو جۆرە بێت كە نەبێتە هۆكاری ئەوەی كاریگەریی دارایی رابردووی لەسەر كەڵەكە بێت، ئەمەش واتە بڕیارەكە جێبەجێ دەكرێت بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە بۆ ئاستی راستەقینەی خۆی، نەك ئەو زیادەی لەساڵانی رابردوو وەریگرتووە، هەمووی لێ وەربگیرێتەوە.
سەبارەت بە جێبەجێكردنی ئەم چاكسازییانە دەبێت ئەوەمان لەبەرچاو بێت، كە ئێستا هەرێمی كوردستان لە دووڕیانێكدایە، یان ئەوەیە دەبێت ئەم چاكسازییە ئەنجامبدات بۆ ئەوەی خۆی لەم قەیرانە دەرباز بكات، یاخود دەبێت چاوەڕێی ئەوە بكات، بەردەوامبوونی ئەم حاڵەتە دامەزراوەكانی حكومەت بەرەو هەڵوەشانەوە ببات.
ئەم چاكسازییانە دەبێتە هۆكاری ئەوەی خەرجییەكانی خەزێنەی حكومەت كەم ببێتەوە، بۆ ئەوەی مانگانە بتوانێت مووچەی فەرمانبەران بدات، راستە لە ئێستادا هەوڵێك هەیە كە حكومەتی هەرێمی و حكومەتی ناوەندی بگەنە رێككەوتنێك، بەڵام بگەنە رێككەوتن، یان نەگەن، ئەم چاكسازییانە پێوستن و دەبێت دەستیان پێبكرێت، ئەمەش زەمینەی ئەوە خۆش دەكات كە بتوانین سیاسەتێكی ئابووری دابڕێژین، بۆ ئەوەی بتوانین خۆمان بەڕێوەبەرین، كە چۆن داهاتی حكومەت زیادبكەین. هەندێك باس لەوە دەكەن كە ئێمە بایەخ بە گەشتیاری بدەین، راستە ئەمە دەبێتە سەرچاوەیەكی داهات، بەڵام دەبێت ئەوەشمان لەبەر چاو بێت كە كوردستان پاریس و ڤێنسایە نییە، ساڵانە بە میلۆنەها گەشتیار سەردانی بكات و پارەیەكی زۆر لەم بوارەوە دابین بكرێت.
سەبارەت بە لایەنێكی دیكە بۆ دابینكردنی سەرچاوەی داهات، دەمەوێت باس لە سندوقی خانەشینی و سندوقی شەهیدان بكەم، بۆ ئەمەش دەكرێت سەرچاوەیەكی داهات بۆ ئەم دوو سندوقە دابین بكەین، هەر بۆ نموونە: لەبری ئەوەی پرۆژەیەكی گەورەی ستراتیژی بدرێتە كەسێك بە دەیان ملیۆن دۆلار قازانج بكات، دەكرێت ئەو پرۆژە ستراتیژییە بدەینە سندوقی شەهیدان، یان سندوقی خانەنشینان، بەمەش حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هاوكارییەكی كەم دەتوانیت خەرجییەكی گەورەی لە كۆڵ ببێتەوە.»

د. محەمەد رێكانی نوێنەری داواكاریی گشتی لە هەرێمی كوردستان:
ژمارەی زۆری یاسا و رێنماییەكانی تایبەت بە خانەنشین و پلەتایبەتەكان جۆرێك لە فەوزای دروستكردووە

هەڵسەنگاندنی پرۆژە چاكسازییەكەی حكومەت لە رووی یاساییەوە، لایەنێكی دیكەی ئەو پەنێڵە بوو، ئەمەش لەبەر ئەوەیە چەندین یاسا و رێنمایی جیاواز سەبارەت خانەنشین و پلەتایبەتەكان و كارگێڕی مەدەنی كاریان پێدەكرێت، ئامانج لەم پرۆژەی چاكسازییە ئەوەیە كە بە یاسایەك ئەم ئیشكالیەتە چارەسەر بكات، سەبارەت بەم لایەنە د.محەمەد رێكانی نوێنەری داواكاریی گشتی لە پەنێڵەكەدا بەمجۆرە رای خۆی لەسەر پرۆژەی چاكسازییەكە دەربڕی:
«پێش ئەوەی بێمە سەر قسەكردن لەسەر پرۆژەی چاكسازییەكە، دەمەوێت بە كورتی باس لەو یاساو رێنماییانە بكەم كە پەیوەستن بە پرسی خانەنشینی و مووچە لەكوردستاندا، ئاشكرایە تەنیا لەم بوارەدا بێجگە لە رێنماییەكان زیاتر لە 14 یاسا كاریان پێدەكرێت، كە دەتوانین بڵێین ئەم ژمارە زۆرەی یاسا و رێنماییەكان جۆرێك لە فەوزای یاسایی و رێنماییەكانی وەزارەتی دارایی دروستكردووە. هەر بۆ نموونە ئەو یاسایانەی لە هەرێمی كوردستان سەبارەت بە خانەنشینی دەرچوون:
1- یاسای ژمارە 12 و 13 ساڵی 1999 تایبەت بە خانەنشینكردنی ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران و ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان.
2- یاسای ژمارە 18 تایبەت بە سندوقی خانەنشینیی پارێزەرانی كوردستان.
3- یاسای ژمارە 7ی ساڵی 2000 تایبەت بە خانەنشینیی پێشمەرگەی كەمئەندام.
4- یاسای ژمارە 36ی ساڵی 2007 تایبەت بە خانەنشینیی پلە كارگێڕییە باڵاكان.
5- یاسای ژمارە 34 ساڵی 2007 تایبەت بە خانەنشینیی زێرەڤانی.
6- یاسای ژمارە 38ی ساڵی 2007 تایبەت بە خانەنشینیی پێشمەرگە.
7- یاسای ژمارە 13ی ساڵی 2010 تایبەت بە مووچە و دەرماڵەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان.
8- یاسای ژمارە 23ی ساڵی 2007 تایبەت بە خانەنشینكردنی دادوەران و ئەندامانی داواكاری گشتی.
9- هەروەها یاسای ئیمتیازاتی زیندانیانی سیاسیی كوردستان لە ساڵی 2010، پاشان هەمواركردنەوەی یاسای خانەنشینیی بیمەی كۆمەڵایەتی لە 2012.
ئەگەر سەرنج بدەین، دەبینین زیاتر لە 15 یاسا لە هەرێمی كوردستان تایبەت بە خانەنشینی و مووچە دەركراون، ئەو یاسایەشی كە ئێستا لە هەموویان گرنگتر كاری پێدەكرێت یاسای ژمارە 27ی ساڵی 2006 خانەنشینانی یەكگرتووی عێراقییە، ئیشكالیەت لەگەڵ ئەم یاسایە ئەوەیە كە هیچ یاسایەكی بەركاری لە پەرلەمانی كوردستان بۆ دەرنەچووە، تەنیا بەپێی بریاری ژمارە 6943 ی كە لە 24/6/2008 دەرچووە لەبەر رۆشنایی ئەم بڕیارە وەزارەتی دارایی رێنمایی ژمارە 37ی لە 2008 دەركردووە و یاساكەی حكومەتی عێراقی جێبەجێ كردووە و تەمەنی خانەنشینانی بە 63 ساڵ دیاری كردووە، پاشانیش ئەوەی داوای خانەنشینی دەكات تەمەنی لە 50 ساڵ كەمتر نەبێت.
ئیشكالیەتی كاركردن بەم یاسایە ئەوەیە، بەپێی بڕیاری ژمارە 11ی ساڵی 1992 ی پەرلەمانی كوردستان، كار بە هیچ یاسایەكی حكومەتی عێراق ناكات، هەتا پەرلەمانی كوردستان بڕیاری مەشروعیەتی بۆ دەردەكات. بەڵام حكومەت بەبێ گەڕانەوە بۆ پەرلەمان ئەم یاسایەی جێبەجێ كردووە، سەبارەت بەم حاڵەتە پرسیار لە ئەنجومەنی شورای كوردستان كراوە، ئەویش لە دوو حاڵەتدا بەدوو رای جیاواز وەڵامی داوەتەوە:
1- سەبارەت بە یاسای ژمارە 27ی ساڵی 2006ی یاسای خانەنشینانی یەكگرتووی عێراقی، لە ساڵی 2011 پرسیار لە ئەنجومەنی شورا كراوە و لەوەڵامدا، دەڵێت: لەبەر ئەوەی ئێستا ئەو رێگرەی پێشتر هەبووە لابراوە، واتە ئەو كات دەمانگوت رژێمی بەعس شەرعیەتی نییە، بەڵام ئێستا كورد هاوبەشە لە حكومەتی عێراق، ئەوا دەكرێت ئەو یاسایە جێبەجێ بكرێت.
2- بەڵام هەمان ئەنجومەنی شورا، لە ساڵی 2013 سەبارەت بە یاسای حكومەتی عێراق، تایبەت بە بەكرێدانی موڵك پرسیاری لێكراوە، لەوەڵامدا ئاماژەی بە بڕیاری ژمارە 11ی ساڵی 1992ی پەرلەمانی كوردستان كردووە، بەمەش واتە دەبێت جارێكی دیكە لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە یاسای بۆ دەربچێتەوە.
سەبارەت بە پرۆسەی چاكسازییەكەی حكومەت كە رەوانەی پەرلەمانی كردووە كە لە 8 بەش پێكهاتووە و 20 ماددەی لە خۆی گرتووە، لەبەشی یەكەمدا باس لە چوارچێوەی جێبەجێكردنی ئەم یاسایە دەكات، بەوەی چ كەسێك دەگرێتەوە و لە چ بوارێك جێبەجێ دەكرێت، بەشی دووەمی باس لە خانەنشینەكان دەكات، بەشی سێیەم باس لە رێكخستنەوەی دەرماڵە و ئیمتیازاتی كەسوكاری شەهیدان و ئەنفالكراوان دەكاتەوە، بەشی چوارەم باس لە قەدەغەكردنی یەكجار سوودمەندبوون زیاتر دەكات، بەشی پێنجەم باس لەبواری سەربازی و هێزەكانی ئاسایش و ناوخۆ دەكات، بەشی شەشەم باس لە دەرماڵەكان و پلە تایبەتەكان دەكات، بەشی حەوتەمیش باس لە هەژماركردنی خزمەت دەكات و بەشی هەشتەمیش باس لە بڕیاری كۆتایی دەكات.
هەندێك تێبینی لەسەر ئەم پرۆژە چاكسازییە هەیە، ئەویش ئەوەیە ئەم پرۆژە یاسایە زیاتر لە شەش یاسا لەخۆی دەگرێت، وەك (خانەنشینی، مووچە، دەرماڵە، بەخشینی ئیمتیازات،) ئەمانە هەر یەكەیان یاسای خۆی هەیە، بۆیە دەبێت ناوێكی هەبێت كە توانای ئەوەی هەبێت هەموو ئەم یاسایانە كۆبكاتەوە، خاڵێكی دیكە پێناسەكردنەوەی زاراوەكانە، لەم پرۆژەیەدا پێناسەكان دیاری نەكراون، هەر بۆ نموونە لە شوێنێك داوای چالاككردنی سندوقی خانەنشین دەكات و لە شوێنێكی دیكە باس لە كاراكردنی دەكات، دەبێت ئەم زاراوانە یەكبخرێن. سەبارەت بە بەشی پێنجەم كە باس لە پلەتایبەتەكان دەكات، ئاماژە بەوە دەكات دەبێت خانەنشینان گرێبدرێنەوە بە ماددەكانی 37 و 38ی یاسای ژمارە 9 ساڵی 2014 خانەنشینی یەكگرتوویی عێراق، بەڵام دادگای فیدڕاڵی هەردوو ماددەكەی بە بیانووی نادەستووری بوون رەتكردۆتەوە، لە هەمانكاتدا پەرلەمانی عێراق یاساكەی هەموار نەكردۆتەوە. سەبارەت بەم تێبینیە، سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران روونكردنەوەی داوە، دوایین خاڵ كە دەمەوێت ئاماژەی پێبكەم، مەسەلەی تانەدانە لە حوكمی یاساكە. پرسیار ئەوەیە ئەم تانەدانە لەلایەن چ دەستە و دادگایەكەوە دەبێت؟ هەر بۆ نموونە كەسێك مووچەكەی دەبڕێت، دەبێت لە دەزگایەك تانە لەو حوكمە بدات.»

د.ئەنوەر ئەحمەد سەرۆكی دەستەی دەستپاكیی هەرێمی كوردستان:
ئەم چاكسازییە بۆ كوردستان هێندە ناچارییە وەك ئەوەیە نەخۆشێكت هەبێت بەناچاری و بەبێ بەنج نەشتەرگەری بۆ بكەیت

هاوكات لەگەڵ دەست بەكاربوونی دەستەی دەستپاكیی هەرێم، قەیرانی ئابووری رووی لە كوردستان كردووە، هەر بۆیە ئەم قەیرانە هۆكارێك بووە بۆ ئەوەی ئەم دەستەیە نەتوانێت وەك ئەوەی خۆی ئامانجی بووە، كارەكانی ئەنجامبدات، بەڵام وێڕای هەموو ئەمانەش ئەم دەستەیە لەو كاتەوەی دامەزراوە لێكۆڵینەوە و بەدواداچوونی بۆ دەیان و سەدان كەیسی گەندەڵی ئەنجامداوە، ئەوجا لەبەر ئەوەی رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی خۆی بەشێكە لە چاكسازی، ئەوا دەستەی دەستپاكی لایەنێكی پەیوەنداری ئەم پرۆژەیە دەبێت، سەبارە بە هەڵسەنگاندنی ئەم پرۆژەیە د.ئەنوەر ئەحمەد سەرۆكی دەستەی دەستپاكیی هەرێمی لە پەنێڵەكەی پەرلەماندا بەمجۆرە هەڵسەنگاندنی بۆ پرۆژەكە كرد:
«لەگەڵ ئەوەی ئەم پرۆژەی چاكسازییە بەشێوە فەرمییەكەی لەلایەن حكومەتەوە نێردراوە بۆ پەرلەمان، بەڵام هەماهەنگی و كاری نێوان دەزگاكان و لیژنە پەیوەندیدارەكانی پێویستە و هەر یەكەو بەپێی توانای خۆی هەوڵیداوە چاكسازی لە كوردستان دەست پێبكات.
ئێمە وەك دەستەی دەستپاكیی هەرێم، كە كارەكەمان تایبەتە بە رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی، ئەوا كاتێك بمانەوێت جەخت لەسەر هەر كەسێك بكەینەوە، خاڵی سەرەكی دەبێتە ئەوەی چۆن چاكسازی بكەین، بۆیە چاكسازی چەترێكی گەورەترە لە دژایەتی گەندەڵی كە یەكێكە لە خاڵەكانی ناو پرۆژەی چاكسازی، دیارە بۆ ئەو وڵاتانەی وەك وڵاتی ئێمە كە گەندەڵی بۆتە پەتایەكی سەرەكی و هەموو جومگەكانی دامەزراوەكانی ئێمەی گرتۆتەوە، ئەوا چاكسازی دەبێت زۆر بە جددی بە فراوانی دەستی پێبكرێت، ئەگەرچی لەوانەیە هەندیك لە سەرنەكەوتنی كارەكانی چاكسازی هۆكاری سیاسیشی لە پشتەوە بێت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی ئەوەی تا ئێستا كراوە، بارتەقای ئەو بارە خراپە نییە كە ئێمە تێیداین، بۆیە لە حاڵەتی لەمجۆرە، ئەوا پێویستە لە كوردستان رێوشوێنی زۆر بەهێز و پێویست بگیرێتەبەر، لەبەر ئەوەی بارودۆخی ئێستای ئێمە، وەك بارودۆخی ئەو نەخۆشەیە كە بارودۆخی بە ئاستێك خراپە، كە ناچار دەبین بەبێ ئەوەی بەنجی بكەین، نەشتەرگەری بۆ ئەنجام بدەین، بۆ ئێستای ئێمەش ئەنجامدانی چاكسازی بەو ئاستە پێویستە. بەداخەوە هەندێك جار لە كوردستان باجی زۆر قورس دراوە بۆ ئەوەی پرۆسەكە دوابخرێت، بەڵام چەند ئەم پرۆسەی چاكسازییە دوابخرێت، دەرهاویشتە نەرێنییەكانی زیاتر دەبێت، بۆیە هیچ گومانی تێدا نییە، پرۆژەیەكی لەمجۆرە كە قازانجی بۆ دەیان هەزار كەس دەبێت، ئەگەر نەڵێین سەدان هەزار كەس هەیە، ئەوا ئەم كێشەیە پەیوەندی بە شێوازی بەڕێوەبردنی وڵات هەبووە لە رابردوودا، ئەم پرسە رەخنەی زۆری لێگیراوە، بەڵام ئێستا گرنگ ئەوەیە چۆن بتوانین ئەم پرۆسەیە چارەسەر بكەین، بەتایبەتی كە لە ئێستادا باری ئابووری زۆر خراپە و دەبێت دەستی پێبكەین، من دڵنیام ئەگەر بارودۆخی ئابووری بەو ئاستە خراپ نەبوایە و وەك پێشان پشكی 17% بهاتایە بۆ كوردستان زۆر كەمتر بیرمان لەم چاكسازییە دەكردەوە، بەڵام هەتا ئەگەر لەگەڵ بەغداش رێكبكەوین و پارەی زیاتریش بێتە كوردستان، هەرێمی كوردستان هەر پێویستی بەم چاكسازییە و رێكخستنەوەی كاروبارەكانی خۆی هەیە، ئێمە بە حوكمی كارەكەمان چەند جارێك سەردانی دەستەكانی دەستپاكیی هەردوو حكومەتی ئوردن و لوبنانمان كردووە، ئەوان ژمارەی فەرمانبەرانیان بۆ نموونە لە لوبنان بەبێ كەرتی سەربازی، نزیكەی 150-200 هەزار فەرمانبەرە، لە ئوردنیش 230-240 هەزار فەرمانبەریان هەیە، بەڵام لە كوردستان ژمارەی فەرمانبەرانمان چەند قات لە هی ئەوان زیاترە، لە كاتێكدا ژمارەی دانیشتووانی ئێمە لەوانەیە لە هی ئەوانیش كەمترە، راستە ئەم پرۆسەیە كەڵەكەبووی چەندین ساڵە و بە ئاسانیش لە بارودۆخێكی خراپی ئابووریدا چارەسەر ناكرێت، بەڵام دەبێت ئەوەشمان لەیاد نەچێت كە هەموو ناڕەزایەتییەكانی خەڵكی كوردستان لەبەر هۆكاری نادادپەروەری بووە، ئەمەش دەبێتە هۆكاری ئەوەی متمانە لەنێوان دامەزراوەكانی حكومەت و خەڵكدا نەمێنێت، بۆیە تەنیا بە ئەنجامدانی چاكسازی و بەتایبەتیش لە رێگەی پەرلەمانەوە كە بەرزترین دامەزراوەی كوردستانەو یاسا بۆ ئەم چاكسازییە دەردەكات، هەروەها دەشتوانێت چاودێریی جێبەجێكردنی یاساكەش بكات، دەتوانرێت دەست بە چاكسازییەكە بكرێت.
لایەنێكی دیكە كە دەمەوێت ئاماژەی لەسەر بكەم، ئەو ئاستەنگانەیە كە لەكاتی داڕشتنی ئەم یاسایە رووبەڕووی دەبنەوە، بەڵام من دەڵێم ئەو ئاستەنگانە زۆر كەمترن لەو ئاستەنگانەی لەكاتی جێبەجێكردنی رووبەڕووی دەبێتەوە، زۆربەی ئەو ئاستەنگانەش بە هۆكاری سیاسی دروست دەكرێن.
ئێمە لە ساڵی 2016 لێكۆڵینەوەیەكمان پێشكەشی ئەنجومەنی وەزیران كرد، لەم لێكۆڵینەوەیەدا كارمان لەسەر پلەكانی (1و2و3)ی فەرمانبەران كردبوو، بۆ ئەمەش دوو مەرجمان بۆ فەرمانبەران دانابوو، یەكەمیان بڕوانانە و دووەمیان ساڵانی خزمەت، پاشان بۆمان دەركەوت و تەنیا لەم سێ پلەیە 1300 حاڵەتی پێشێلكاریمان دەستنیشان كرد.
سەبارەت بە پلەتایبەتەكان، چەندین جار نووسراوی فەرمی لەلایەن داواكاری گشتی و دەزگای دیوانی چاودێری كراوە بۆ ئەوەی ئەو پرۆسەیە رابگیرێت، بەڵام ئەم پرسە دواكەوت، هەتا ئەم پرۆژە چاكسازییەی ئێستا، ئەمەش هێڵێكی گشتییە بۆ ئەوەی كەرتی كارگێڕی راست بكرێتەوە، لەوانەیە هەموو كێشەكانیش چارەسەر نەكات، بەڵام هەنگاوێكی گرنگیشە.
هەروەها سەبارەت بە پێشمەرگە، پرسەكە هەر ئەوەندە نییە ئەوانە لەسەر چ یاسایەك خانەنشین كراون، یان بە چ یاسایەك هەڵدەوەشێتەوە، دیارە چەندین پێشمەرگەی دێرین هەن كە بە یاساش مافی خۆیان پێنەدراوە، بۆیە ئامانج لەم پرۆژەیە ئەوەیە كە جۆرێك لە دادپەروەری دروست بكرێت، بۆ ئەوەی ئەو خەڵكانەی موستەحقن لە كاتی خۆیدا مووچەی خۆیان وەربگرن.
سەبارەت بە چۆنیەتی جێبەجێكردنی ئەم پرۆژەی چاكسازییە، راستە هەندیكی دەكرێت بە رێنمایی هەڵبوەشێتەوە، یان بەشێكی تریان پێویستی بە هەمواركردنی یاسایە، بەڵام كۆی دەنگی بەشداربوان بەو جۆرە بوو كە یاسایەك بۆ ئەو پرۆژەیە دەربچێت و پەرلەمان پشتگیربی ئەو یاسایە بكات و سەرپەرشتیی جێبەجێكردنی بكات.
د. فرسەت سۆفی ئەندامی لیژنەی دەستپاكی لە پەرلەمانی كوردستان:
ئەم پرۆژەی چاكسازییە دەبێتە هۆكارێك بۆ یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە ئەمەش گرنگترین هۆكارە كە پێویستە پەرلەمان پشتگیری لێ بكات
فراكسیۆنەكانی پەرلەمان بەگشتی و فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان بەتایبەتی لە سەرەتای دەستپێكردنی ئەم قەیرانەوە پشتگیری تەواوی پرۆژەی چاكسازییان كردووەو پەرلەمانتارەكانی فراكسیۆنی پارتی رۆڵی گرنگیان لە لێكۆڵینەوە و بەدواداچوونی كەیسەكانی گەندەڵی و ئامادەكردنی پرۆژەی چاكسازی گێڕاوە.
د. فــرسەت ســـــۆفی پــــــــەرلـــەمانتــــــاری پارتی دیموكراتی كوردستان یەكێكە لەو پەرلەمانتارانەی كاری زۆر ورد و جددی لەسەر پرۆسەی چاكسازی كردووەو بە هاوكاری لەگەڵ پەرلەمانتارەكانی دیكە پرۆژەیەكی چاكسازی ئامادەكردووەو پێشكەشی ئەنجومەنی وەزیران كراوە بۆ هەڵسەنگاندن، هەروەها ئەو هۆكارانەی وادەكەن كە پەرلەمانی كوردستان پشتگیری ئەم پرۆسە چاكسازییەی حكومەت بكەن، د.فرسەت بەمجۆرە ئەو هۆكارانەی بۆ ئامادەبوانی پەنێڵەكە دەستنیشان كرد:
«گرنگترین هۆكار كە وادەكات ئێمە پەرلەمانتارانی كوردستان پشتگیریی ئەم پرۆژە چاكسازییە بكەین، ئەوەیە ئەم پرۆژەیە یەكەكانی 70 و 80ی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دەكاتە یەكەی ژمێریاری، ئەمەش چارەسەری ئامانجێكی گەورەی سیاسیی ئێمە دەكات، كە ئەویش یەكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستانە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر توانیمان هێزەكانی پێشمەرگە لە رووی داراییەوە یەك بخەینەوە، دەرگایەكی زۆر گەورە بەرەو یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە لە چوارچێوەی یەك یەكەی ژمێریاری لەناو وەزارەتی پێشمەرگە بە رووماندا دەكرێتەوە.
لایەنێكی دیكە كە زۆر گرنگە پشتگیریی ئەم پرۆژەیە بكەین، مەسەلەی پاسەوانانی دامەزراوەكانی كوردستانە، ئێستا زیاتر لە 30 هەزار پاسەوانمان هەیە كە هەر بەشێكیان سەر بە شوێنێكە، لەم پرۆژەیەدا هەموو ئەو پاسەوانانە لە چوارچێوەیەی یەك یەكە بەناوی یەكەی پاسەوانی ناوخۆ كۆدەكرێتەوە و هەمووشیان بە یەك لیست رێكدەخرێن بۆ پاسەوانی دامەزراوەكانی حكومەت.
خاڵێكی دیكە مەسەلەی پێدانی دەرماڵەكانە، بێگومان دەرماڵەكان شایستەی ئەو كەسانەن كە لە بواری تایبەتمەندیی خۆیان و بۆ كاركردن لە پیشەكەی خۆیاندا دەرماڵەی مەترسی وەردەگرن، بەڵام كەسێك بۆ نموونە بەدەرچووی بەشی كیماش بێت، ئەگەر لەبواری كارەكەی خۆی كارنەكات، بۆ دەرماڵەی مەترسی كیمایی پێ بدرێت؟ ئەم پرۆژەیە ئەو دەرماڵانەش رێكدەخات، خاڵێكی دیكە هەژماركردنی ساڵانی خزمەتە كە زۆر كەس بە هەژماركردنی خزمەت پلەی وەزیفی لە پلەی هەشتەوە تاچۆتە پلەی یەك، ئەم پرۆژەیە ئەو بوارەش رێكدەخاتەوە.
لایەنێكی دیكەی گرنگ مەسەلەی میلاكاتە، هەر بۆ نموونە لە كتێبەكەی بریمەر باس لەوە دەكات كە لەناو سوپای ئەمریكادا 500-800 پلەی سەربازی لە نێوان پلەی عەمید هەتا فەریق هەیە، بەڵام لە وەزارتی پێشمەرگەم پرسی ئێمە چەندمان هەیە، پێیان راگەیاندین لە پلەی عەمید تا فەریق 10هەزار كەسمان هەیە، هەر بۆیە ئێمەش پێویستمان بەوەیە بە پێی میلاكات پلەی سەربازی بەرز بكەینەوە، ئەگەر میلاك نەبوو، نابێت پلە بەرز بكرێتەوە، ئەمەش خاڵێكی دیكەی ئەم پرۆژەی چاكسازییە دەبێت.
كێشەیەكی دیكە كە ئەم پرۆژەی چاكسازییە چارەسەری دەكات، كێشەی بەرپرسە موعەوەمەكانە، چەندین كەسمان هەیە پشتر قائیمقام بووە، یان بەڕێوەبەری گشتی بووە، ئێستا بێكارە، بەڵام هەمان ئیمتیازاتی پێشانی هەیە، بۆ ئەم پرۆژەیە ئەم كێشەیە چارەسەر دەكات، یان ئەوەیە رەوانەی خانەنشینیان دەكات، یان بەپێی بوار كاری دیكەیان پێ دەسپێرێت. ئەمانەش ژمارەیان 400-500 كەس دەبێت.
دروستكردنی سندوقی خانەشینی بۆ یەكخستنەوەی هەموو خانەنشینان، یەكێكە لە دەستكەوتەكانی ئەم پرۆژە یاسایە.
پێدانی رۆڵێكی كاریگەر لە هەر سێ لایەنی (دەستەی دەستپاكی، دیوانی چاودێریی دارایی، داواكاری گشتی) بۆ وردبینیكردن و جێبەجێكردنی یاساكە، دیاریكردنی ماوەیەكی دیاریكراو كە 90 رۆژە بۆ ئەوەی هەموو لایەك خۆی لەگەڵ ئەم یاسایە بگونجێنێت.
لایەنێكی دیكە كە دەمەوێت هەڵوەستەی لەسەر بكەم، پرسی ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانە كە رۆژانە خۆمان لە هۆیەكانی راگەیاندنەوە ریكلامی بۆ دەكەین و دەڵێین زیاتر لە 1.2 ملیۆن فەرمانبەرانمان هەیە، بەڵام ئەم قسەیە راست نییە و ئێمە لە هەرێمی كوردستان تەنیا 697 هەزار فەرمانبەرمان هەیە، ئەمەش دابەشبووە بەسەر هەردوو كەرتی سەربازی و پۆلیس و ئاسایش كە ژمارەیان 247 هەزار كارمەندە، هەروەها كەرتی مەدەنی كە ژمارەیان 450 هەزار فەرمانبەرە، ئەوەی دیكە كە دەكاتە 520 هەزار مووچەخۆر ئەمانە بریتین لە بوارەكانی خانەنشینی و چاودێری كۆمەڵایەتی و كەسوكاری شەهیدو ئەنفالكراوەكان، بۆیە كاتێك حكومەتی عێراق دەڵێت، ئێمە 2.2 ملێون مووچەخۆرمان هەیە، چۆن دەبێت كوردستان 1.2 ملیۆن مووچەخۆری هەبێت، پرسەكە بەو جۆرە نییە، لە عێراقدا 9 ملێۆن مووچەخۆر هەیە كە 600 هەزاریان مووچەی لە كاركەوتن وەردەگرن وەك فەرمانبەرانی كارگە داخراوەكان، ئەمانە لەگەڵ ئەوەی هیچ كارێك ناكەن، بەڵام هەموو ئیمتیازاتێكیش وەردەگرن.
لایەنێكی دیكەی گرنگ كە كارێكی زۆر باشی لەسەر كراوەو سەركەوتنی بەدەست هێناوە، سیستمی بایۆمەترییە، ئەم سیستمە بۆخۆی بانكێكی گەورەی زانیارییە، تەنیا بە یەك كلیك دەتوانێت هەموو داتاكانی چاكسازی بخاتە بەردەستمان و لەبەر رۆشنایی ئەو داتایانە دەتوانین ئەو چاكسازییەی پێویستە ئەنجامی بدەین، بەڵام لەبەر ئەوەی وەك پێویست نەمانتوانیوە سوود لەم سیستمە وەربگرین، دەبینین كاریگەرییەكەی وەك خۆی دەرنەكەوتووە. گرنگیی ئەم یاسایەش بۆ پرۆژەی چاكسازی ئەوەیە كە یاساكە جێبەجێ بكرێت، ئەگەر تەنیا یاساكە دەربچێت و پاشان جێبەجێ نەكرێت، هیچ سوودیكی نابێت، هەر بۆ بیرهێنانەوە، پێشتریش بڕیاری زۆر گرنگ دەركراون، وەك بڕیاری بڕینی كارەبای تەجاوز لە ساڵی 2016، هەروەها بڕیاری گێڕانەوەی 725 ملیۆن دۆلار قەرزی حكومەت لای دەوڵەمەندەكان لە ماوەی 30 رۆژدا، بەڵام ئێستاشی لەگەڵدا بێت، ئەو بڕیارانە جێبەجێ نەكراون، بۆیە دەبێت بە هەموو توانای خۆمانەوە پشتگیریی ئەم یاسایەی چاكسازی بكەین بۆ ئەوەی بتوانرێت جێبەجێ بكرێت.