رەفتارە دڕندەكانی سەدام و حزبی بەعس لە تەفسیری شیعەگەرایی بۆ دەستوور
دژی كوردستان دووبارە دەبێتەوە



تەنگژە و كارەسات، ئاماژەن بۆ حاڵەتێكی نەخوازراو و مەزندە بۆ نەكراو لە قۆناخێكی دیاریكراوی مێژووی هەر نەتەوەیەكدا، ئەمەش بەو مانایەیە كە نەتەوە رووبەڕووی كارەساتێكی خراپ بۆتەوە و ئەگەر بە یەكگرتوویی و بەپەلە پێش بەم كارەساتە خراپە نەگیرێت، ئەوا لەوانەیە هەڕەشەیەكی جددی لە سەر كیان و قەوارەی ئەو نەتەوەیە دروست بكات.
ئامانجی یەكەم لە هەنگاوهەڵگرتنی بەپەلە بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەر تەنگژە و كارەساتێك ئەوەیە كە نەتەوە لەوە دڵنیا ببێتەوە كە مەترسییەكانی ئەو تەنگژەیە ئامانجەكانی خۆی نەپێكاوە، هەر بۆیە تەنگژە و كارەسات ئاماژەیە بۆ قۆناخێكی نائاسایی راگوزەر و ناتوانرێت وەك بارودۆخێكی ئاسایی مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، لەم كاتانەدا تاكەكانی نەتەوە بەوجۆرە سەیری سەركردەكانیان دەكەن، بەوەی پێویستە هەموو رێگەیەك بگرێتەبەر بۆ ئەوەی ئەو ریگەیەك بدۆزێتەوە و نەتەوە ئەو قۆناخە سەختە تێپەڕێنێت. بەڵام گرتنەبەری رێگەچارەی گونجاویش لەلایەن سەركردەكانەوە بۆ دەربازبوون لەم تەنگژەو كارەساتانەی بارودۆخەكە بەدوای خۆیدا هێناویەتی، پێویستی بە دروستكردنی پەیوەندییەكی ئەرێنی نێوانی حكومەت و هاووڵاتیان و حزبە سیاسییەكان و تەواوی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی ئەو نەتەوەیە هەیە و دەبێت لەم قۆناخە راگوزەرەی نەتەوە بە هۆی مەترسییەكانی ئەو تەنگژەیەوە رووبەڕووی دەبێتەوە، بگەنە قەناعەتی تەواو كە تەنیا رێگە بۆ كەمكردنەوەی دەرهاویشتە خراپەكانی ئەم تەنگژەیە لە یەكڕیزی و یەكهەڵوێستیی تەواوی لایەنەكان بۆ حكومەتی نیشتمانی خۆیان بەرجەستە دەبێت و، ئەوەی روویداوە، تەنگژەو كارەساتێكی دەستكردی دوژمنانە بۆ شكاندنی ئیرادە و كەرامەت و ئامانج لێی سڕینەوەی ئەو قەوارە سیاسییە بووە كە نەتەوەیەك شانازی پێوە دەكات. هەربۆیە ناشێت و ناكرێت لەناو تەنگژە و كارەساتی لەمجۆرەدا، حزبە سیاسییەكان هەوڵبدەن مۆنۆپۆڵی ئەم بارودۆخە بۆ بەرژەوەندی حزبیی خۆیان بكەن و كەلێنێك لە نێوان یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی دروست بكەن، یان هەوڵبدەن ئاكامی ئەم كارەسات و تەنگژەیە بخەنە ئەستۆی بەرپرسانی ئێستای حكومەت، یان لایەنێكی سیاسیی دیاریكراو، خۆ ئەگەر خوانەخواستە حزبێك، یان لایەنێكی سیاسی بەوجۆرە هەوڵبدات كە قۆناخی تەنگژە و كارەساتی نەتەوە وەك درەفەتێك وەربگرێت بۆ بەرژەوەندییە حزبییەكانی خۆی، ئەوا جیا لەوەی خۆی دەبێتە بەشێك لەو تەنگژە و كارەساتەی كە دوژمنان دژی ئیرادەی نەتەوە دروستیان كردووە، لە هەمانكاتدا خۆشی دەبێتە قوربانیی ئەو پیلانەی كە دوژمن دژی نەتەوە دایڕشتووە و ئەگەر ئەو ئامانجەی دوژمن بێتەدی كە سڕینەوەی ئەو قەوارە سیاسییەیە كە تاكەكانی نەتەوە شانازی پێوە دەكەن، ئەوا ئەوكات ئەو حزبە، یان ئەو لایەنە سیاسییەش وەك كاراكتەرێكی سیاسی بوونی نامێنێت، لەمەش زیاتر خۆی دەبێتە فاكتەرێك بۆ نەمانی ئەو گۆڕەپانە سیاسییە نیشتمانییەی كە پێویستە وەك كاراكتەرێكی سیاسی رۆڵی خۆی تێدا نمایش بكات و بوونی خۆی بسەلمێنێت.



یاریكردن بە تەفسیری دەستوور
بۆ سڕینەوەی قەوارەی هەرێمی كوردستانە


ئەو رۆڵەی دراوە بە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمی كوردستان لەدوای ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆمی كوردستان لە 25 ئەیلوولی رابردووەوە، زۆر لە شان و شەوكەوتی تەنكنۆكراتێكی وەك عەبادی گەورەترە، لەگەڵ ئەوەی باجی ئەم مامەڵەیەی عەبادی بە تەنیا گەلی كوردستانی تێدا زەرەرمەند نابێت، بەڵام هەتا ئەمریكا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەسەر مەترسییەكانی ئەم ئاراستە خراپەی عەبادی بە هۆش خۆیان دێنەوە و هێڵی سووری بۆ دیاریدەكەن، ئەوا گەلی كوردستان دەبێت لەوە دڵنیابێت بێجگە لە پشتیوانی خوا و چیاكانی كوردستان دۆستێكی دیكەی نییە، بۆیە دەبێت بە پشت بەستن بە ئیرادەی خۆی و لۆژیكی حكومەتەكەی رێگە بگرێت لەو دەرهاویشتە خراپانەی مامەڵەی خراپی حەیدەر عەبادی بە دوای خۆیاندا دەهێنێت. ئەمەش راشكاوانە گەیاندنی ئەو پەیامەیە بە حەیدەر عەبادی، ئەگەر ئەو بەوە خۆشخەیاڵە كە دەتوانێت بە گوشار و پەنابردنی بۆ هێزی سەربازی ئیرادەی گەلی كوردستان بشكێنێت، ئەوا دەبێت لەوە دڵنیابكرێتەوە چۆن تەنیا سێ ساڵ لەمەوبەر لەبەرامبەر هەڕەشەكانی تیرۆریستانی داعش، گەلی كوردستان پشتیوان بە خواو بە ئیرادەی خۆی شەڕی مان و نەمانی لەگەڵ داعشدا راگەیاند و پاشانیش جیهان پشتگیری لێكرد و ئەفسانەی داعشی بەتاڵكردەوە، ئەوا ئەگەر ئەمجارەش بە شێوەیەكی دیكە ناچار بكرێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە بەرگری لە كەرامەت و ئیرادەی خۆی دەكات و هەمان بڕیاری مان و نەمان دەدات، ئەوجا ئاكامی ئەم بڕیارە هەر چییەك بێت، لەمێژە سەركردایەتی سیاسی كوردستان ملی ئەو رێگایەی كردووە (چی دەبێت با ببێت).


لەئێستادا حكومەتی هەرێمی كوردستان لەو راستییە تێگەیشتووە، ئامانجی حكومەتەكەی عەبادی لەگەڵ هەرێمی كوردستان پەنابردن بۆ هێزی سەربازی و خوێنڕشتنە، بەڵام هەوڵەكانی لەوەدا چڕكردۆتەوە بە هەر شێوازێك دەگونجێ رێگە لەم خوێنڕشتن و كاولكارییە بگرێت، بەرگری قارەمانانەی هێزی پێشمەرگەی كوردستانیش لە میحورەكانی پردێ و سحێلا و پیشخاپوور، پەیامێكی راستەوخۆ بوو بۆ بەهۆش هاتنەوەی عەبادی و حكومەتەكەی كە ناتوانێت بە زەبری هێز هیچ شتێك بەسەر كوردستاندا فەرز بكات، بۆیە باشترە ئەوان دەستبەرداری ئەقڵییەتی لۆژیكی هێز بن و بگەڕێنەوە بۆ هێزی لۆژیك بۆ ئەوەی تەواوی كێشەكانی نێوان عێراق و كوردستان لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا جێبەجێ بكرێت.


عەبادی و تەواوی سیاسەتمەدار و فەرماندەكانی حەشدی شیعە زۆر باش لەو راستییە ئاگادارن، فاكتەری سەرەكی كە بووە هاندەر بۆ ئەوەی كوردستان ریفراندۆم ئەنجام بدات، ئەوە بووە كە دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق ئامادە نەبوون دەستووری عێراقی 2005 جێبەجێ بكەن. دیارە هەموو لایەكیش ئاگادارە كە لایەنی سەرەكی لە یاخیبوون لە دەستوور و خۆدزینەوە لە رێككەوتنی هەولێر، نوری مالیكی سەرۆكی حزبی دەعوا بووە، ریفراندۆم بەكارهێنانی كارتێك بووە لەلایەن كوردستانەوە بۆ ئەوەی شیعەی عێراق ناچار بكات پابەندبن بە دەستوورەوە، هەروەها ئەم ئاگاداركردنەوەیە بە حەیدەر عەبادییش دراوە و راشكاوانە پێی گوتراوە: (ئەگەر ناتوانن ئەم دەستوورە جێبەجێ بكەن و درێژە بە پێكەوەژیانی كوردستان و عێراق بدەن، باشترە بۆ میكانیزم و بەدیلێكی دیكە بگەرێن و پەنا بۆ شەڕ و خوێنڕشتن نەبەینەوە و دوو دراوسێی باش بین لەگەڵ یەكتری باشترە لەوەی لەناو یەك وڵاتدا شەڕی یەكتری بكەین). ئەم پەیامە بۆ ئێستاش هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نەهاتووەو لەداهاتووشدا هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نایەت، بەڵكو ئەوەی ئێستا حكومەتی كوردستان دەیكات و ئامادەباشی تەواوی خۆی پیشانداوە بۆ ئەوەی دەستووری 2005 وەك یەك دیكۆمێنت هەمووی پێكەوە جێبەجێ بكرێت، بۆ ئەوەیە جیهان لەو راستییە باشتر تێبگات كە نەك هەر عەبادی، بەڵكو سەرۆك وەزیرانی عێراق نوری مالیكی بێت، یان موقتەدا سەدر، یان هادی عامری و قەیس خەزعەلی و .. هتد، هیچ كامیان ناتوانن پابەندی جێبەجێكردنی ئەو دەستوورە بن كە ئێستا نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و تەواوی دەوڵەتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش داوای جێبەجێكردنی دەكەن.
گرنگە تەواوی هاووڵاتیان و حزبە سیاسییەكانی كوردستان، لەم بازنەیەدا نەرمی نواندن و پێداگریی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ وتووێژ و دانوستاندن لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا بخوێننەوە و هەر لەو چوارچێوەیەشدا پشتگیریی حكومەتی خۆیان بكەن، لەبەر ئەوەی دەستووری عێراقی ساڵی 2005 كە لانیكەمی ماف و داخوازییەكانی گەلی كوردستانی لەخۆی گرتووە و وەك نەخشەیەكی رێگە لەلایەن كوردستانییانەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان كوردستان و عێراق سەیر دەكرێت، ئەوا دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق ئامادە نین لانیكەمی ئەو ماف و داخوازییانەی گەلی كوردستان بسەلمێنن، بۆیە ئەم عینادی و لووتبەرزییەی ئێستا حكومەتەكەی عەبادی تووشی بووە، پرسێك نییە پەیوەندی بە ئەنجامدانی ریفراندۆم، یان كێشەی حكومەتی عەبادی لەگەڵ لایەنێكی سیاسیی دیاریكراوی كوردستان بێت، نەخێر كێشەی دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق لەگەڵ تەواوی ماف و داخوازییەكانی گەلی كوردستانە، یاخیبوونە لەو دەستوورەی كە خۆیان دەنگیان پێداوە، پەشێمان بوونەوەیە لە هەموو ئەو بەڵێن و هاوپەیمانییەی نێوان كورد و شیعە كە كردیانە پرد بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و ملهوڕیكردن بەرامبەر كوردستان.
ئاشكرایە قۆناخی گرنگ بۆ پشتگیریكردنی نێودەوڵەتی لەمافە دەستوورییەكانی كوردستان لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا، لەدوای هەڵوێستە لۆژیكییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان و پشتگیری تەواوی خەڵك و حزبەكان بۆ ئەم حكومەتە دەست پێدەكات، ئەمەش راشكاوانە لە پەیامەكانی سەرۆكی فەرەنساو وەزیری دەرەوەی ئەمریكاو نەتەوە یەكگرتووەكان رەنگی داوەتەوە، بەوەی هەموویان جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە رێز لە مافە دەستوورییەكانی گەلی كوردستان دەگرن، ئەم پشتگیرییانە بۆ مافە دەستوورییەكانی كوردستان لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە، دەستپێكی قۆناخێكی دیكەیە لە پەیوەندیی نێوان كوردستان و عێراقدا، دەرخستنی ئەو راستییە شاراوانەیە كە جیهان تێدەگات، سەرچاوەی هەموو كێشەكان و رەگ و ریشەی ناسەقامگیری و تایفەگەری لە عێراقدا، ئەو لایەنە لێی بەرپرسیارە كە خۆیان پێش هەر لایەكی دیكە لە دەستوورەكە یاخیبوون، بۆیە ئێستا عەبادی دەكەوێتە بەردەم قۆناخێكی هەستیار لە بەردەم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا و دەبێت بیسەلمێنێت، ئایا عەبادی ئەو كەسەیە كە داكۆكی لە دەستوور و دەوڵەتی عێراقی فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی عێراق دەكات، یان ئەمیش وەك ئەوانی دیكە، دەستووری كردۆتە پەردەیەك بۆ ئەوەی مەرامی تائیفەگەرایی شیعە و كۆپیكردنەوەی كۆماری ئیسلامی لە عێراقدا پێ بشارێتەوە.


غرووری شیعە و عەبادی
لەناو داوی جاڵجاڵۆكەیی دەستووری عێراقدا
لە یەك دوو رۆژی رابردوو نووسەرێكی عەرەب وتارێكی لە سایتی ئیلاف بە ناونیشانی (عەبادی لەنێوان دەستپێشخەرییەكانی نێچیرڤان بارزانی و حوسێن دەهقان) بڵاوكردۆتەوە و تیایدا ئاماژەی بە قسەكانی حوسێن دەهقانی وەزیری بەرگری ئێران كردووە كاتێك روودەكاتە هەموو سەرۆكە عەرەبەكان و دەڵێت: (پێویستە لەسەرتان باش لە بیرتان بێت كە چارەنووسی ئێوەش لە چارەنووسی سەدام حوسێن باشتر نابێت، ئێستا عێراق بەشێكە لە ئیمپراتۆریەتی فارسی و جارێكی دیكە ناگەڕێتەوە باوەشی عەرەبی و ئەو عەرەبانەی ئێستا لە عێراق دەژین دەبێت بگەڕێنەوە بۆ بیابان و لەو شوێنەوەی كە بۆی هاتوون)، لەبەرامبەر ئەمەدا هەمان نووسەر ئاماژەی بە ئامادەباشی و دەستپێشخەرییەكانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان كردووە كە دوای ئەوە دەكات وتووێژ و دانوستاندن لەچوارچێوەی دەستووری عێراق بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوانیان دەست پێبكات، لەبەرامبەر ئەم دوو هەڵوێستە نووسەر پرسیاری ئەوەی لە عەبادی كردووە، بەوەی ئایا چۆن وەڵامی دەستپێشخەرییەكانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانی داوەتەوەو چۆنیش لە ئاستی قسەكانی حوسێن دەهقاندا بێدەنگی هەڵبژاردووە؟
دیارە ئەم بەراوردە كۆمەڵێك وەڵامی فرەڕەهەند لەخۆی كۆدەكاتەوە و پرسەكە تەنیا ئەوەندە نییە كە عەبادی بە لووتبەرزی و غرووری مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەكات، بەڵكو لایەنێكی كە زۆر راشكاوانە هەستی پێدەكرێت ئەوەیە كە عەبادی ناتوانێت بچێتە ژێر باری جێبەجێكردنی دەستووری عێراقەوە، بۆیە دەیەوێت بە بیانووی جۆراوجۆر دەستپێكردنەوەی وتووێژ لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان دوابخات، بەڵام لایەنی مەترسیداری ئەم بەراوردە كە قسەكانی حوسێن دەهقانە و عەبادی بە باش و بە خراپ خۆی لێ بێدەنگ كردووە، ئەوەیە كە ئەوەی حوسێن دەهقانی وەزیری بەرگری ئێران بەرامبەر بە عێراق و پێكهاتەی عەرەبی سوننە دەیڵێت، لای عەبادی راستی و دانپێدانراوە و ئەویش هەمان ئامانجی هەیە، سەبارەت بە كوردستانیش كە دەهقان لە چوارچێوەی عێراقدا ئاماژەی پێنەكردووە، ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە كە لەلای دەسەڵاتدارانی ئێران لە دوای داگیركردنەوەی كەركووك لە 16ی ئۆكتۆبەری رابردووە و ئیدی شتێك نەماوە ناوی كوردستان بێت لە عێراقدا. بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم خەونی حوشترە كە عێراق دەكاتە بەشێك لە ئیمپراتۆریەتی فارسی بۆ ئێران دەچێتە سەر، هەتا بۆ عەبادی و دەسەڵاتدارەكانی دیكەی شیعەی عێراق بچێتە سەر؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە سەبارەت بە عەرەبی سوننەی عێراق كە دەهقان پێیان دەڵێت عەرەبی بیابان، دەبێت وڵاتانی عەرەبی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بیدەنەوە، سەبارەت بە كوردستانیش دەبێت بەپلەی یەكەم ئیرادەی خەڵك و حزبەكان لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بیداتەوە، بۆ ئەوەی بە تەواوەتی ئەو پەردەیە هەڵبماڵدرێت كە ئێستا عەبادی نوێنەرایەتی شیعەی پێدەكات و هەروەها عەبادیش بخرێتە بەردەم تاقیكردنەوەیەكی قورس بۆ جێبەجێكردنی دەستوور بۆ ئەوەی نییەت و ئامانجی ئێران و شیعەی عەرەبی عێراق بۆ جیهان باشتر ئاشكرا بێت.


ئەوەی هەتا ئێستا بە جۆرێك لە جۆرەكان رووی عەبادی هەڵماڵیوە لەسەر ئاستی میدیای عەرەبی و جیهانی، ئەوەیە كە ئەو هێزەی هێرشی كردۆتە سەر كەركووك و داگیری كردۆتەوە، نەك راستەوخۆ بە فەرمانی عەبادی وەك فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق جووڵەی پێكراوە، بەڵكو راستەوخۆ دوای رێككەوتنی قاسم سولەیمانی لەگەڵ هەندێك لەوانەی خیانەتیان لە بەرگریكردن لە كەركووك كرد، فەرمان دراوە بە میلیشیا پرۆئێرانییەكانی حەشدی شەعبی بۆ ئەوەی كەركووك داگیر بكەنەوە.

عەبدولڕەحمان راشدی سەرنووسەری پێشتری رۆژنامەی شەرقولئەوسەت و نووسەری دیاری عەرەب، سەبارەت بە هەنگاوە دوژمنكاری و فراوانخوازییەكانی سوپای پاسدارانی ئێران، لە وتارێكیدا راشكاوانە ئەو راستیەی خستۆتەڕوو كە چۆن بە فەرمانی فەرماندەی هێزی قودسی سەر بە سوپای پاسداران كەركووك داگیر كراوە، بۆیە ئەو نووسەرە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە داگیركردنەوەی كەركووك لەلایەن میلیشیا پرۆئێرانییەكانی حەشدی شەعبییەوە، ناكرێت وەك پرسێكی ناوخۆی عێراقی سەیر بكرێت، بەڵكو دەبێت وەك هەنگاوێكی دیكەی سوپای پاسدارانی ئێران بۆ تێكدانی ئاسایش و سەقامگیری لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و نێودەوڵەتی بخوێندرێتەوە.

ئەم گۆڕانكارییانە ئاماژەن بۆ ئەوەی كە بە شێوەیەك لە شێوەكان عەبادی كەوتۆتە ناو داوی جاڵجاڵۆكەیی جێبەجێكردنی دەستووری عێراقەوە، لەبەر ئەوەی عەبادی بە پشتیوانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەمریكا، دەستووری كردە چەكێك بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكانی خۆی، بەڵام لە بەرامبەر ئەمەدا پێویستە پابەندبوونی بە تەواوی دەستوورەكەوە بسەلمێنێت، ئەوەش تاقیكردنەوەیەكە بۆ ئەوەی عەبادی بە سەركەوتوویی لێی دەربچێت، خۆ ئەگەر عەبادی نەتوانێت پابەندبوونی خۆی بە دەستوورەكەوە بسەلمێنێت، ئەوا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵوێستێكی دیكەی لەبەرامبەر دەگرێتە بەر و بەو ئاسانییە بۆی ناچێتەسەر. عەبادی لەم مەترسییەش تێگەیشتووە، كە نە دەتوانێت دەستوورەكە وەك خۆی جێبەجێ بكات، نە دەشتوانێت خۆی لە جێبەجیكردنی دەستوورەكەش بدزێتەوە، یان خۆی لە دەستوورەكە یاخی بكات، بۆ ئەمەش وەك رۆژی شەمەی رابردوو لە میانی قسەكانیدا ئاماژەی پێكرد: (بۆ دەستپێكردنی وتووێژ لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان پێویستمان بە لایەنی سێیەم نییە)، عەبادی لەم قسانەی مەبەستی ئەوەیە كە وەك لایەنی براوەی شەڕ دەستوورەكە تەفسیر بكات و دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات، بەڵام ئەوەی فەرامۆش كردووە كە دەستووری عێراق لە بنەڕەتدا لەسەر بنەمای كۆمپرۆمایز و سازانی نیشتمانی نووسراوە بۆ ئەوەی هیچ پێكهاتەیەكی عێراق بەرامبەر پێكهاتەیەكی دیكەی عێراقی خۆی بە براوە نەزانێت، هەروەها ئەم دەستوورە بەو جۆرە نووسراوەتەوە كە زۆرینە نەتوانێت خۆی بەسەر كەمینەدا بسەپێنێت، لەمەش زیاتر ئەم دەستوورە بەو جۆرە داڕێژدراوە كە هیچ پێكهاتەیەك نەتوانێت بۆ بەرژەوەندی خۆی ئەم دەستوورە هەموار بكات و، ئەگەر ئەم دەستوورە پێویستی بە هەمواركردنەوە هەبێت، دەبێت دوو لەسەر سێی 3 پارێزگا رەتی نەكاتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە نە عەرەبی شیعە بە تەنیا و نە بە هاوپەیمانی عەرەبی شیعەو سوننەش پێكەوە، ئەم دەستوورە لەدژی خواستەكانی گەلی كوردستان هەموار ناكرێتەوە، هەر بۆیە كاتێك عەبادی ناچار دەبێت مل بدات بۆ دانوستاندن لە چوارچێوەی ئەم دەستوورە، ئەوا ئەم دانوستاندنە تەنیا دانوستاندن نابێت لەنێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدا، بەڵكو چاودێری نێودەوڵەتیش بوونی دەبێت و هاوكاری هەردوولا دەبن بۆ تەفسیر و چۆنیەتی جێبەجێكردنی بەندەكانی ئەو دەستوورە.


لەئێستادا و پاش ئەوەی سیناریۆی جێبەجێكردنی دەستووری ئیتیحادی كە ببووە چەكێك بە دەستی حكومەتی عەبادییەوە، لەلایەن سیاسەتی لۆژیكانەی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە ئاراستەكەی پێچەوانە كرایەوە، ئێستا هاوكێشەیەكی جیاواز لەو هاوكێشەیەی شیعەو عەبادی ئومێدیان بۆ دەخواست هاتۆتەكایەوە كە عەبادی دەخاتە گۆشەیەكەوە كە نەتوانێت بە ئاسانی لێی دەرباز بێت، بەڵام خاڵی بەهێزی عەبادی لەناو ئەم هاوكێشە تازەیەدا كە دەیەوێت خۆی پێ رزگار بكات، یاریكردنە بە كات لە دژی حكومەتی هەرێمی كوردستان و درێژەدانە بەو سزا ئاسمانی و ئابوورییانەی بە سەر هەرێمی كوردستاندا سەپاندوویەتی، عەبادی بەنیازە لەمیانەی درێژەدانی بە سیاسەتی سزادانی بەكۆمەڵی خەڵكی كوردستان، یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی خەڵك و حزبە سیاسییەكان بۆ پشتگیری لە حكومەتی هەرێمی كوردستان شكست پێبهێنێت، بەڵام هەر خودی عەبادی لەمیانەی پێداگیریكردنی لەسەر توندكردنی گوشارەكانی لەسەر كوردستان و مامەڵەی خراپ و تائیفەگەریی شۆڤێنییانەی لە ناوچەكانی كەركووك و دوزخورماتوو، هەروەها هەوڵەكانی بۆ كەمكردنەوەی پشكی كوردستان لە بودجەی عێراق و ئیهانەكردنی خەڵكی كوردستان لەژێر ناوی ناردنی مووچەی فەرمانبەران، ئەو لایەنەشی كە تا دوێنی دژایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان دەكرد، ئەمڕۆ ئەوانیش پردی تەحەمولیان لەبەرامبەر رەفتارە نامرۆڤایەتییەكانی عەبادی رووخاوە و ئەوەی عەبادی هەنگاوی بۆ هەڵدەگرێت، وەك بەزاندنی هێڵی سوور پێناسەی دەكەن و بە شكاندنی ئیرادە و كەرامەتی خەڵكی كوردستان لە قەڵەمی دەدەن.


كەواتە ئەم واقیعە ئەوەمان پێدەڵێت كە عەبادی و دەسەڵاتدارانی شیعە لە بەغدا بە جۆرێك داخ و قینی دڵی خۆیان بەرامبەر كوردستان هەڵڕشتووە، كە زەحمەتە هیچ كوردو كوردستانییەك بتوانێت وەك سەرۆك وەزیرانێكی نیشتمانی سەیری بكات، یان حكومەتەكەی عەبادی وەك حكومەتێكی ئیتحادی و نیشتمانی سەیر بكات، لەمەش خراپتر ئەم رەفتارانەی عەبادی هیچ بوارێكی بۆ ئەوە نەهێشتۆتەوە كە بتوانرێت كێشەكان لە چوارچێوەی دەستوور و بە شێوەیەكی ئاشتییانە چارەسەر بكرێن، بۆیە ئەم حاڵەتە لەسەر هەموو لایەكی فەرز دەكات كە ئەو راستییانە بكاتە بنەما، كە نییەت و ئامانجی حكومەتی عێراق بەرامبەر كوردستان، نییەت و ئامانجێكی تائیفی و شۆڤێنییانەیە و دژی تەواوی خەڵك و حكومەتی هەرێمی كوردستانە و تەنیا رێگەیەكیش كە بتوانرێت بەپەرچی ئەم سیاسەتە تائیفی و شۆڤێنییەی عەبادی و شیعەی عێراقی پێبدرێتەوە، ئەوەیە هەموو گەلی كوردستان یەكدەنگ و یەكڕیز پشتگیری لە حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات، بۆ ئەوەی عەبادی ناچار بێت، ملبدات بۆ ئەوەی لەچوارچێوەی دەستوور كێشەكان چارەسەر بكات و دەبێت لەوەش دڵنیابین هەر هێندەی عەبادی ناچار كرا كە بێتە سەر مێزی دانوستاندن لەسەر بنەمای دەستوور، خودی دەستوورەكە دەبێتە ئەو داوە جاڵجاڵۆكەییەی كە نە بە ئاسانی عەبادی لێی دەرباز دەبێت، نە میلیشیا و لایەنە پرۆئێرانییەكانی شیعە چیدیكە بواری ئەوەیان پێدەدرێت لە ژێر سەقفی دەستووردا تەراتێنی تائیفی بكەن و پیلانی ترسناك دژی كوردستان دابڕێژن.