لۆرانس روبین پڕۆفیسۆرە لە سكوڵی سام نوون بۆ كاروبارە نێودەوڵەتییەكان لە ئامۆژگای جۆرجیای تەقەنی، لە توێژینەوەكانیدا تەركیز لەسەر چەند پرسێكی گرنگ دەكات، وەك سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسایشی نێودەوڵەتی و بەتایبەتی جەخت لەسەر ئیسلام و سیاسەت و سیاسەتی دەرەكیی وڵاتە عەرەبییەكان و پرسی بڵاوبوونەوەی چەكی ناوكی دەكاتەوە. لە چەند وڵاتێكدا توێژینەوەی ئەنجام داوە، وەك مەغریب، میسر، ئیسڕائیل، ئیمارات و یەمەن. لە میانەی دیمانەیەكدا گوڵان چەند پرسیارێكی ئاراستەكرد سەبارەت بە پەرەسەندن و پێشهاتەكانی ئەم دواییەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسی بەكارهێنانی سزا و فشاری ئابووری لەلایەن ئیدارەی ترەمپەوە لە ئاست چەند وڵاتێك و چەند پرسێكی دیكە، ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

* هەروەك دەزانن بەم دواییە ئەمریكا سزای بەسەر ئێران و توركیادا سەپاند، ئێوە چۆن لەم بڕیار و هەنگاوانەی ئیدارەی ترەمپ دەڕوانن؟
- ئەوە ئاشكرایە كە لە ئێستادا ئەو قەیرانەی لەگەڵ توركیا و ئێراندا دروست بووە، هەمووانی بەخۆوە سەرقاڵ كردووە، ئەمە سەرەڕای چەند تەحەددییەكی دیكە كە ئەمریكا بە دەستیانەوە دەناڵێنێت، وەك چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ دۆخی سووریا و تێكشكاندنی یەكجارەكی داعش.
* باشە پێتوایە جیاوازییەكانی نێوان ئەمریكا و توركیا ئەوەندە قووڵ بن كە قابیلی چارەسەر نەبن؟ ئایا چیتر توركیا و ئەمریكا وەك هاوپەیمانی باوەڕپێكراو لە یەكتری ناڕوانن؟
- پێموایە مەسەلەكە زیاتر ئەوەیە ئایا ئەم تەحەددییانە چەند پەیوەستن بە بەرژەوەندییەكانی پەیوەندیدار بە سیاسەتی ناوخۆی ئەمریكاوە كە رووبەڕووی ناكۆكبوون و بەریەككەوتن دەبنەوە لەگەڵ بەرژەوەندییە دەرەكییە ستراتیژییەكاندا، كە ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر ئەو هاوكاریكردنەی پێویستە بێتەدی لە نێوان ئەمریكا و توركیا لە پەیوەندی بە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆخی سووریا، یان هەر ناوچەیەكی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها ئەمە پەیوەستە بە پێویستی ئەمریكا بە توركیا وەك هاوپەیمانێك كە ئەندامی ناتۆیە. لەلایەكی دیكەوە ئەمریكا نیگەرانە لە پەیوەندییەكانی توركیا بە ئێران و هەروەها بە رووسیاوە. ئومێدەكە ئەوەیە ئەم فشارانە ببنەهۆی ئەوەی توركیا بگاتە رێككەوتن لەگەڵ ئەمریكا لەسەر پرسی قەشە ئەمریكییەكە و لەسەر پرسە جیاوازەكانی دیكە.
* كەواتە پێتوایە ئەم فشارانە ببنەهۆی ئەوەی توركیا ناچار بێت بە دەم داواكارییەكانی ئەمریكاوە بێت و سازش بكات؟
- من لەو باوەڕەدا نیم توركیا ئاراستەی سیاسەتی دەرەوەی خۆی بگۆڕێت، لەگەڵ ئەوەشدا پێموایە رەنگە كاریگەرییەكەی لەوەدا بەرجەستە بێت كە لە داهاتوودا ئەردۆغان پتر بە دەم داواكارییەكانی ئەمریكاوە بچێت، ئەمە ئەگەر هاتوو رێگایەك دۆزرایەوە بۆ پاراستنی ناوبانگی خۆی لەسەر ئاستی ناوخۆیی، واتە ئەگەر هاتوو نەبووە هۆی ئەوەی لەسەر ئاستی ناوخۆیی پێگەی لاواز بێت، بە دەربڕینێكی دیكە داواكارییەكانی ئەمریكا جێبەجێ بكات، بە بێ ئەوەی وا دەربكەوێت كە ملكەچی بۆ ئەمریكا كردبێت.
* بەڵام ئایا رەوشی ئابووریی توركیا بە چەشنێكە كە بتوانێت بەرگەی فشارەكانی ئەمریكا بگرێت؟
- من پێموانییە توركیا بتوانێت بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ بەرگەی ئەم فشارە ئابوورییانە بگرێت. دواتر مەسەلەكە هەر تەنیا زیادكردنی گومرگ نییە لەسەر چەند كاڵایەك، بەڵكو ئابووری توركیا بە دەست كێشەی درێژخایەنەوە دەناڵێنێت. ئەگەرچی رەنگە بتوانێت لە مەودای كورتدا دۆخەكە تێپەڕێنێت، بەڵام دووپاتی دەكەمەوە مەسەلەی سەرەكی ئەوەیە ئایا چۆن ئەردۆغان داواكارییەكانی ئەمریكا جێبەجێ بكات، بە بێ ئەوەی وا دەربكەوێت كە سازشی كردووە.
* ئەی بە شێوەیەكی گشتی چۆن لە بەكارهێنانی سزای ئابووری وەك ئامرازێكی جێبەجێكردنی سیاسەتی دەرەكی، یان ئامرازێك بۆ برەوپێدان و پەرەپێدانی ئامانجەكانی سیاسەتی دەرەكی لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە دەڕوانیت؟
- ئەگەر ئێمە ئەوە لەبەرچاو بگرین كە ئەمریكا لە رووی ئابوورییەوە هێزێكی بێ هاوتایە، ئەوا رەنگە بتوانین بڵێین ئەم سزایانە لە مەودای نزیكدا كاریگەرییان دەبێت و كارا دەبن، بەڵام ئەم كاراییەش لەگەڵ گۆڕانی دۆخەكەدا ئاڵوگۆڕی بەسەردا دێت. خۆ ئەگەر لە هۆكاری ئەوەش بپرسین، بۆچی ئەمریكا پەنا دەباتە بەر ئەم رێكارە- سەپاندنی سزا-، ئەوا رەنگە بتوانین بڵێین ئەمریكا دەیەوێت ئامرازێك بگرێتەبەر بەدەر لە گرتنەبەری رێكاری سەربازی و هەڵگیرسانی شەڕ، چونكە ئەمە مەترسیی گەورە لەسەر ئەمریكا دروست دەكات، لە كاتێكدا سەپاندنی سزاكان ئەمریكا رووبەڕووی ئەو ئاكام و دەرهاویشتانە ناكاتەوە، كە شەڕ دروستیان دەكات.
* هەر لە پەیوەندی بەم باسەوە دەمانەوێت پرسیار لەبارەی كاریگەری و ئاكامەكانی ئەو فشارە ئابوورییانەوە بكەین كە ئەمریكا رووبەڕووی ئێرانی كردوونەتەوە؟
- من پێموایە دەكرێت ئەم فشارانە سازشكردن بە دوای خۆیاندا بهێنن، ئەگەر بێت و بە چەشنێك بكرێت كە زۆر تیشكی نەخرێتەسەر. هەرچۆنێك بێت من پێموایە فشاری راستەقینە بۆ هێنانەدی گۆڕانكاری لە سیاسەتی حكومەتی ئێراندا لە خەڵكەوە سەرچاوە دەگرێت، بە چەشنی ئەو خۆپیشاندانانەی بەم دواییە بینیمان، واتە خەڵكەكە دەتوانن فشار لەسەر سەركردایەتی وڵاتەكەیان بكەن كە سازشی جۆراجۆر بكەن. ئەوەی پەیوەندی بە سیاسەتی دەرەوەی ئێرانیشەوە بێت، ئەوا رەنگە لە مەودای كورتدا تا راددەیەك ئێران سیاسەتە دەرەكییە سەختگیرەكانی خاو بكاتەوە، بەڵام پێموایە ئاراستەی گشتیی سیاسەتە دەرەكییەكەی هەر وەك خۆی دەمێنێتەوە، بۆ نموونە رەنگە بەردەوام بێت لە پەرەپێدانی توانا مووشەكییەكانی و هەندێ توانای تەمومژاوی دیكە كە پەیوەستە بە بواری ئەتۆمییەوە، هەروەك ئەوەی هەندێ سەرچاوەی رۆژنامەوانی ئاماژەی پێدەكەن.
* بەڵام سەرۆكی ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ دوای سەپاندنەوەی سزاكان بەسەر ئێراندا لە لێدوانێكدا ئاماژەی بەوە كرد كە ئامادەیە بێ مەرجی پێشوەختە گفتوگۆ لەگەڵ ئێراندا بكات، لێكدانەوەی ئێوە بۆ ئەو لێدوانەی ترەمپ چییە و ئایا دەكرێت هەمان سیناریۆی كۆریای باكوور لەگەڵ ئێرانیشدا دووبارە ببێتەوە؟
- جیاوازی نێوان ئێران و كۆریای باكوور لەوەدا بەرجەستە دەبێت كە ئێران كەمترە گۆشەگیرە بە بەراورد بە كۆریای باكوور، چونكە ئەگەر توانرابێت سزا و فشاری قورس بەسەر كۆریای باكووردا بسەپێنێت، ئەوا دەبینیت سەپاندنی سزای تاكلایەنە –لەلایەن ئەمریكاوە- بەسەر ئێراندا كاردانەوەی وڵاتانی ئەوروپا لێكەوتەوە، كە دەیانەوێت پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەكانیان لەگەڵ ئێراندا درێژە پێ بدەن. كەواتە ئەوەی تەواو روونە ئەوەیە كە تۆ ناتوانیت گۆشەگیرییەكی تەواو بەسەر ئێراندا بسەپێنیت. دواتر ئابووریی ئێران پێشكەوتووترە بەراورد بە ئابووری كۆریای باكوور، بە هەمان شێوە سەركردایەتی ئێرانیش پتر هەستیارترە لە ئاست داخوازی و داواكارییەكانی خەڵكەكەدا بە بەراورد بە كۆریای باكوور. ئەوەی دەمەوێت بیڵێم ئەوەیە كە كاركردن بۆ گۆشەگیركردنی ئێران دژوارتر و سەختترە.
* باسی هەڵوێستی وڵاتانی ئەوروپیت كرد لە پەیوەندی بە كاردانەوەیان لە ئاست سەپاندنەوەی سزاكان بەسەر ئێراندا، پرسیارەكە ئەوەیە ئەم جیاوازییە لە هەڵوێستەكان تا چ راددەیەك دەبێتەهۆی ئاڵۆزكردنی پەیوەندییەكانی ئەمریكا و ئەوروپا؟
- من دڵنیانیم ئەم مەسەلەیە بە چ ئاراستەیەكدا پەرە دەستێنێت. بەڵام ئەوەی بەدی دەكرێت ئەوەیە كە وڵاتە ئەوروپییەكان نیگەرانن لەوەی رووبەڕووی سزا ببنەوە لەلایەن ئەمریكاوە، ئەمەش هۆكارێكە بۆ ئەوەی دوودڵ بن لە دروستكردنەوەی پەیوەندیی ئابووری لەگەڵ ئێراندا. بەڵام هەرچۆنێك بێت ئێمە نازانین لە داهاتوودا رەوتی پەرەسەندنەكان بە چ ئاراستەیەكدا دەڕۆن.
* ئێمە دەزانین یەكێك لە دروشمەكانی دۆناڵد ترەمپ لە سەروەختی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا ئەوە بوو كە پێویستە دۆست و دوژمنەكانمان ئەمریكا بە جددی وەربگرن، كەواتە ئایا دەتوانین ئەمە بكەینە بناغەی لێكدانەوەی سیاسەت و هەڵوێستەكانی ترەمپ؟
- لە راستیدا هێشتا زووە بۆ ئەوەی بە دڵنیاییەوە ئەمە یەكلا بكەینەوە، ئەگەرچی هەندێ بەڵگە و ئاماژە هەن بۆ ئەوەی بتوانین بڵێین دەكرێت ئەمە بكەینە بنچینەی راڤەكردنی هەڵوێستەكانی ئەمریكا، وەك كاردانەوەكانی ئەمریكا لە بەرامبەر بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە سووریا.
* ئەی دەكرێت بڵێین ئیعتیباراتە ناوخۆییەكان پاڵنەر و داڕێژەری سیاسەتی دەرەوەی ترەمپ بوون؟
- پەیوەندییەكی زۆر هەیە لە نێوانیانداو پێموایە هۆكارە ناوخۆییەكان كاریگەرییان لەسەر جیهانبینی ترەمپ هەیە. هەروەك دەبینین كە هەندێ بیرۆكەی هەن كە زیاتر بۆ ئیستیهلاكی ناوخۆیین. هەرچۆنێك بێت سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا بە شێوەیەكی ریشەیی گۆڕانكاری بەسەردا نایەت بەهۆی ئیعتیباراتە ناوخۆییەكانەوە، رەنگە بتوانین بڵێین جگە لە گۆڕانی هەڵوێستی ئەمریكا لە ئاست ئیسڕائیلدا، لە ئەنجامی بەڵێنێ كە لە ناوخۆدا درا. رەنگە ئاماژە بە حاڵەتی كۆریای باكووریش بكرێت، بەڵام ئەوەی ئیدارەی ترەمپ كردی لە ئاست كۆریادا زیادكردنی فشارەكانی سەر ئەو وڵاتە بوو.
* دوایین پرسیارمان لەبارەی ئایندەی سیاسەتی ترەمپەوەیە لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەلەبەرچاوگرتنی ئەو راستییەی كە ئیدارەی ترەمپ دەیەوێت خۆی بە دووربگرێت لە تێوەگلانێكی گەورەی سەربازی و لە پرۆسەی بنیادنانی نەتەوە و پەرەپێدانی دیموكراسی لە وڵاتانی ناوچەكەدا؟
- ئاشكرایە كە ئیدارەی ئێستای ئەمریكا بە چەشنی ئیدارەی پێش خۆی گرنگی بە پرسی پەرەپێدانی دیموكراسی نادات، بەڵام ئەگەر لە وڵاتێكدا دامەزراوەی دیموكراسی هەبێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەمریكا پشتیوانییان لێدەكات. لە هەمان كاتدا ئەمریكا پرسی دیموكراسی وەك ئامرازێكی ستراتیژی بەكار دەهێنێت، كاتێك هەست بكات پێویستی پێیەتی، بۆ نموونە لە پەیوەندی بە هەڵوێستی لە ئاست حكومەتی ئێراندا ئەوا ئەمریكا پرسی ئەوە دەورووژێنێت كە حكومەتی ئێران نوێنەرایەتی ئیرادەی خەڵكی وڵاتەكەی ناكات، بەڵام رەنگە كەمتر جەخت لەسەر ئەم پرسە بكاتەوە لە پەیوەندی بە حكومەتێكی خۆسەپێنی دیكەوە.