لە ساڵی 1980 لە شاری مەهابادی رۆژهەڵاتی كوردستان لە دایكبووە، هەڵگری بڕوانامەی بەكالۆریۆسە لە بواری سینەمایی لە زانكۆی تاران. شیلان سەعدی بەشداری لە چەندین فیستیڤاڵی سینەمایی جیهانی كردووە. لە زۆربەی فیستیڤاڵە سینەماییەكانی كوردستان بەشدار بووە و خەڵاتی زۆریشی بەدەستهێناوە. لە چەندین فیستیڤاڵی سینەماییشدا دادوەر بووە. لە بواری كورتە فیلمدا، فیلمی (كۆڵانەكەی پشت ماڵی ئێمە) بە یەكێك لە سەركەوتووترین كارەكانی دادەنرێت و تیێدا باس لە خەتەنەكردنی مێینە دەكات و زیانەكانی ئەم دیاردەیە لەسەر كۆمەڵگەی كوردی دەخاتەڕوو، جگە لە نواندن و سینەما لە بواری فۆتۆگرافیش دەستێكی باڵای هەیە.



شیلان سەعدی لە بارەی رۆڵی ئافرەتی كورد لە سینەمای كوردی و ئەو هەنگاوانەی تا ئێستا لەم بوارە نراون، دەڵێ: دەمەوێ ئاماژە بەوە بكەم كە یەكەم فیلمی سینەمایی لە مێژوودا درووستكرابێت، ئافرەت رۆڵی تێدا هەبووە و رەنگە ئەم زانیارییە لە لایەن زۆر كەسەوە نوێ و نامۆ بێت، لەبەر ئەوەی سیستمی پیاوسالاری كاریگەریی خۆی هەبووە لە بواری هونەر و سینەماش، بۆیە دەتوانم بڵێم: جۆرێك لە ئاستەنگ لە بەردەم ئافرەتی سینەماكاری كورد درووست بووە، بۆیە رۆڵی ئافرەت لە سینەماش وەكو زۆربەی بوارەكانی تر لە كوردستان كەمە، بەتایبەت بەهۆی تایبەتمەندییەكانی كاری سینەما نە تەنیا لە كوردستان لە زۆربەی وڵاتانی تریش بۆ پیاو و ئافرەت وەكو یەك نییە. دیارە لە كوردستان تا چەند ساڵێك بەر لە ئێستا ئافرەت زیاتر وەك ئەكتەر رۆڵی هەبوو، بەڵام ئێستا لە بواری دەرهێنانیش ئافرەتانمان هەنگاویان ناوە، هەروەها تایبەتمەندییەكانی سینەماش بۆ ئافرەت و پیاو یەكسانە، ئامادەكردنی سێناریۆ، دۆزینەوەی پاڵپشتی دارایی، كۆكردنەوەی ستافێكی باش و تا دوایی بۆ هەر دەرهێنەرێك زەحمەتە، لە هەموو بەشەكانی كوردستاندا بەبێ جیاوازی تا ئێستا كێشەی كۆمەڵایەتی ماوە و كۆمەڵگە بەدەستییەوە دەناڵێنێت، سینەماش وەك بوارێك كە زیاتر بە كاری پیاوان ناسراوە، لەم كێشانە بەدەر نییە، بەڵام سەرەڕای هەموو ئەم ئاستەنگانە ئێستا خەڵكانێكی زۆر هاوكاریی ئافرەتان دەكەن و هانیان دەدەن بۆ ئەوەی بەردەوام بن لە كاری سینەما و پشتگوێی نەخەن، ئەم هاندانەش كاریگەریی خۆی هەیە و زۆریش پێویستە بۆ ئێمە وەك سینەماكاری ئافرەت.
شیلان بڵاوكردنەوەی كەلتووری سینەما، یاخود ئاشنابوونی زیاتری خەڵك بە مێژووی سینەما و گرنگیدانی گەلان بە گەورەیی و كاریگەریی سینەما لەسەر كۆمەڵگە بە گرنگ دەزانێت و پێیوایە بوونی كەلتووری سینەما لە كۆمەڵگەدا هۆكارێكە بۆ پێشخستنی سینەمای كوردی، وتیشی: ئەگەر كەلتوورێكی سینەماییمان هەبێت، ئەو كات بینەر خۆی داوای ئەوە دەكات كە چ جۆرە فیلمێكی دەوێت و ئەو كات دەزانین فیلمی چ نەتەوەیەك لەگەڵ كەلتوور و دابونەریتی ئێمەدا دەگونجێت. هەروەها سینەما لە نێو ئێمەی كورددا هەیە و خەرێكە بۆ داهاتوو هەنگاوی باش دەنێ و سینەماكارەكانی ئێستا لە بواری جیاجیادا خەریكی ئەزموونی نوێن، هەر ئەوەش پێشان دەدا سینەمایەك هەیە و خەریكە خۆی دەسەلمێنێ و پێناسە بۆخۆی دەدۆزێتەوە.
شیلان ئاماژە بە چارەسەركردنی گرفتی سیناریۆ دەكات و دەڵێت: گرنگترین شت كە پێویستە هەوڵی چارەسەركردنی بدەین كێشەی سیناریۆیە. من هەست دەكەم لە زۆر لایەنەوە سینەمای كوردی رێچكەی خۆی گرتووە و لەسەر رێگەی راست دەڕوات، تەنیا سیناریۆ نەبێت كە هەموو لایەكمان لە سیناریۆدا هەست بە كەموكورتی دەكەین. پێویستە زۆر بە جددی بیر لە چارەسەركردنی ئەم كێشەیە بكرێتەوە، ئێمە چەندین ساڵە هەر دەڵێین لە سەرەتای دامەزراندنی سینەمای كوردیداین، نازانم تاكەی دەبێ هەر ئەم قسەیە دووبارە بكەینەوە، ئێستا سینەمای كوردی هەنگاوی زۆر باشی ناوە، بەڵام گەورەبوون و پێشكەوتنی سینەمای كوردی كارێكە هەر لە خۆڕا نابێت و پێویستی بە كاری بەردەوام و بەرنامەڕێژیی هەیە. پێویستە شوێنی تایبەت هەبێت بۆ ئەوەی فێری بنەماكانی سینەمایەكی سەركەوتوو بین و هەوڵ بدەین لەو كەسانەوە فێر بین كە لە بوارەكەدا شارەزا و پسپۆڕن. بینەر خۆی جیاوازی دەكات لەنێوان فیلمی باش و خراپ، فیلمی گونجاو لەگەڵ كۆمەڵگەی ئێمەدا و ئەو فیلمانەی كە بۆ ئێمە شیاو نین، بەڵام زۆر جار دەبینین بینەری كورد حەز لە بینینی كاری خراپ دەكات كە لە رووی كۆمەڵایەتییەوە بە لەبەرچاو گرتنی تایبەتمەندییەكانی كۆمەڵگەی كوردی زیانی زۆر بە كۆمەڵگە دەگەیەنێت، بەڵام لەبەر ئەوەی سینەماكارانی ئێمە جا بە هەر هۆیەك بووبێت، نەیانتوانیوە كارێكی ئەوتۆ پێشكەش بكەن كە لە ئاستێكدا بێت بینەری كوردی خۆی تێدا ببینێتەوە، وەكو ئەو دەیەوێ، یاخود لە ئاستێك نییە كە وای لێبكات سەیری كاری خراپ نەكات، ناچارە پشت لە كارە كوردییەكان دەكات، ئەمەش گرفتێكە و بۆ چارەسەركردنی پێویستی بە هەوڵی هەموو لایەك هەیە.
شیلان دەربارەی جیاوازیی نێوان پارچەكانی كوردستان لە رووی پێشكەوتنی سینەما و هاندان و هاوكاریكردنی ئەم بوارە گرنگە بەتایبەتی بۆ ئافرەتان دەڵێ: هونەرمەندەكانی باكووری كوردستان لە وڵاتێك دەژین كە جیاوازی زۆری لەگەڵ عێراق و ئێران هەیە، بەتایبەتی لە بواری ئازادیی ئافرەت، رەنگە لە لایەنی سیاسی نەتوانن ئەوەی مەبەستیانە پێشكەشی بكەن، بەڵام بەهۆی ئەو ئازادییەی لەوێ هەیە، دەتوانن لە رێگای كێشە و بابەتە كۆمەڵایەتییەكان گشت كێشە و گرفتەكانی خۆیان بخەنەڕوو. لە باشووری كوردستان زۆر هاوكاری و پاڵپشتی ئافرەتانی سینەماكار دەكرێ، بێ گوێدانە ئەوەی ئایا لە چ پارچەیەك هاتوون، بگرە زیاتر هان دەدرێن، ساڵانە فیستیڤاڵی تایبەت بە بواری ئافرەتان و نەهێشتنی توندوتیژی و فیستیڤاڵ نێودەوڵەتی جیاجیا سازكراوە و ئافرەتانی هەموو پارچەكانی كوردستان تەنانەت بیانییەكانیش بەشدارییان تێدا كردووە. رەنگە ئەو ئازادییە و بوونی حكومەتی هەرێم و دامودەزگاكان یەكێك بێت لە هۆكارەكان، چونكە ئەو ئازادییەی لەوێ هەیە لە بەشەكانی دیكەی كوردستان نییە، بەڵام لە ئەنجامدا دەبیتە هۆی برەودان بە بواری سینەما و بزاڤێكی سینەمایی درووست دەبێت، ئەگەر هەنگاوەكان هێواش و وەك پێویستیش نەبن.