ئەنوەر قادر رەشید:پشتیوانیی حكومەت لە شانۆ تەنيا بە تەرخانكردنی پارە بۆ فیستیڤاڵ نابێت
* رۆشنبیری و هوشیاریی تاكی كورد بەرامبەر بە شانۆ و رۆڵی گرنگی لە پێشخستنی كۆمەڵگە لە چ ئاستێكدایە؟
- رەنگە ئەم خاڵەیان گرنگییەکی زۆری هەبێ لە پێشخستنی رەوتی شانۆییمان بەتایبەت کە شانۆ نەبووەتە پێداویستییەکی مەعریفی و ئیستاتیکی لای تاکی کورد و ئەم لایەنەش پەیوەندیی راستەوخۆی بە هوشیاریی تاکی کوردەوە هەیە، لەلایەکی تریشەوە پێچەوانەی ئەم بۆچوونە راستە کە هەندێ جار بینەری خولیای شانۆ لە خودی شانۆکار رۆشنبیرترە و زۆربەی نمایشەکان (نەک هەمووی) لە دیدێکی رووکەشی ناهونەرییەوە پێشکەش دەکرێن و ناگەنە ئاستی چێژوەرگرتنی وەرگر لە نمایشەکە و بەمەش ئەو وەرگرە رۆشنبیرە لە شانۆ ئەتۆرێنن. هوشیاریش بۆ شانۆ لە بۆشاییەوە نایە، لایەنی پەروەردەیی و چالاکی و بەردەوامیی نمایشی جددی کە بینەر بخاتە حاڵەتی تێڕامان و بیرکردنەوە و هەڵوێست وەرگرتن، چونکە نمایشی کاڵوکرچ و سەرپێیی بینەر تەوەللا دەکا و پەیوەندیی بە رۆشنبیریی شانۆییەوە نییە.
* زۆر جار باس لەوە دەكرێ كێشەی شانۆ كێشەی مەعریفەیە، ئەمە تا چەند لە كوردستان رەنگی داوەتەوە؟
- مەعریفە و ئیستاتیک دوو چەمکی بنەڕەتيی شانۆن و پەیوەندیشیان دوو لایەنەیە بەو مانایەی خودی مەعریفە جوانکاریی تێدایە و ئیستاتیکاش مەعریفە لەخۆ دەگرێ، ئەم لێک جیانەکردنەوەیەش هۆکاری سەرەکیی ناتەبایی شانۆکارانە، کە هەندێک پێیان وایە مەعریفەی رووتی تاک لایەنە و لە جوانکاریی بێبەرییە و هەندێکیش بەپێچەوانەوە وای بۆ دەچن جوانکاری لە نمایشدا مەعریفە لەخۆ ناگرێ، لەشانۆی کوردیدا فکری فەلسەفی قووڵ و پرسیارە فکری و فەلسەفییە ئەزەلییەکان جێیان نەبووەتەوە، بەدەگمەن نمایشێک دەبینی لایەنێکی رەهای فکری وا بورووژێنێ کە وەرگر بخانە گۆشەی تێفکرین و دروستکردنی بیرکردنەوە و گفتوگۆیەکی تێر و تەسەل لەو مەجالەدا، بۆیە لایەنی مەعریفی و لەپاڵ ئەویشدا ئیستاتیکیمان لە شانۆدا لاوازە و نەیتوانیوە پرسیارە فەلسەفی و فکریەکان بخاتە قاڵبی هونەری و تێڕامان و بیرکردنەوەی وەرگر بورووژێنێ.
*هەمیشە دەوترێت كە حكومەت رێگرە لەبەردەم پێشكەوتنی شانۆ، بەڵام ئەوەی دەیبینین و لە چەند ساڵی رابردوودا (بەر لە قەیرانی دارایی) حكومەت پشتیوانی شانۆی دەكرد و بە دەیان نمایشی شانۆیی پێشكەش كران، بۆچی نەیانتوانی رۆڵی خۆیان بگێڕن؟
-لەراستیدا حكومەت نەیتوانیوە بە هیچ شێوەیەک پشتگیریی شانۆ بکات، چونکە پشتگیریی شانۆ بە تەرخانکردنی بڕێ پارە بۆ فیستیڤاڵ و نمایش ناکرێ، لای حکومەت چەند لە چۆن گرنگترە، ئەویش بەهۆی ئەوانەی کە بەسەر هونەردا سەپێندراون و بەرچاوڕوونییان نییە بۆ بەرەوپێش بردنی شانۆ، کاتێک لە ماوەی مانگێکدا بڕیار لە فیستیڤاڵێک دەدرێ، هیچ دەرفەتێک بۆ شانۆکاری جدی ناهێڵێتەوە لەو ماوە کورتەدا ئامادەباشی بکات بێ لەوەی کە نایانەوێ بچنە ئەو پێشبڕکێیانەوە کە بەردەوام ئەنجامەکانی ناڕەزایی هەندێکی لێ دەکەوێتەوە، پشتگیریی شانۆ بە پلانی تۆکمەی زانستی ئەنجام دەدرێ نەک تەنیا بە تەرخانکردنی پارە بۆ چەند گرووپ و شانۆکارێکی دیاریکراو.
*بە راشكاوی پێمان بڵی بۆچی جەماوەر زیاتر لە شانۆ، گۆرانی بە هونەر دەزانێت؟
-یەکێک لە کاریگەرترین هۆکاری بەربڵاوی هونەری میدیایە، میدیای بینراو و بیستراوە کوردییەکانیش تەنیا بایەخیان بە گۆرانی داوە، دیارە ئەمە زیانی بە لایەنی موزیکیش گەیاندووە و نەک هەر هونەرەکانی تر کە بە تەواوی پشتگوێ خراون، ئەمەش کاریگەریی راستەوخۆی لەسەر بینەران و بیسەرانیان هەیە کە زیاتر وابەستەی گۆرانی بن، ئێمە ئەگەر بە گریمانەش بێ (ناڵێین بە قەبارەی دراما بیانییەکان) هەر کە نەبێ با هەر کەناڵە و مانگی جارێک شانۆگەرییەک لەهۆڵی شانۆوە بگوێزنەوە و جارێکی تر شانۆ بە بینەران بناسێننەوە. ئەمە بێجگە لە دامەزراوە هونەری و ناهونەری و بازرگانانی هونەریش کە بەردەوام گۆرانیبێژانی عەرەب و تورک و فارس و بیانی دەهێننە هەرێم و ریکلامێکی زۆری بۆ دەکەن. لەکاتێکدا کە نمایشێکی شانۆیی جددی دەکرێ بە تەواوی پشتگوێ دەخرێ و بایەخی پێ نادرێ و زۆربەی جار کە نمایشێک پێشکەش دەکرێ و تەواویش دەبێ زۆر کەس پێی نازانن.
* نەبوونی رەگەزی مێ لە هونەر بە گشتی و شانۆ بەتایبەتی جاران گرفتێك بوو، ئێستا كە ئافرەت رۆڵی هەیە ئایا ئەو رۆڵەی لەلایەن پیاوەوە پێدراوە؟
-هەرچەندە من لەگەڵ ئەو شێوازی پۆلێنکردنە نیم، چونکە شانۆ هەیە و شانۆکار هەیە، ئیدی ئەوە پەیوەندیی بە پیاو و ئافرەتەوە نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەکرێ دڵنیا بین لەوەی ئافرەت بە توانای خۆی رۆڵی بەخۆی داوە نەک شانۆکارانی پیاوان پێیان دابن، ئێمە نموونەمان زۆرن لە ئافرەتانی شانۆکاری داهێنەر وەک نازەنین ساڵح، گەزیزە، میدیا بێگەرد، فرمێسک مستەفا، تەلار هیرانی، دیاری عومەر، رووبار ئەحمەد و رێزان ساڵح و زۆری تریش کە جێ پەنجەیان بە نمایشەوە دیارە و نەک تەنیا وەک ئەکتەر یان دەرهێنەر، بەڵکو هەندێکیان لەنووسینی تێکستی شانۆیی و تەنانەت توێژینەوەش چالاکن و بەشێکی کاریگەر و دانەبڕاوی بواری شانۆن.
*چۆن دەتوانین شانۆ بكەین بە بەشێك لە ژیانی هاووڵاتی كورد؟
-کردنی شانۆ بە بەشێک لە ژیانی هاووڵاتیان، ئەرکی چەندین لایەنە و پێویستی بە هەماهەنگی هەمەلایەنەیە، بەر لە هەر شتێک دەرفەت بۆ شانۆکاران بڕەخسێ کە تەنیا کاری شانۆیی بکەن و لە نمایشەوە بژێوی ژیانیان مسۆگەر بکەن، ئەمەش لە رۆژگاری ئیمڕۆماندا نالۆژیکیە، بۆیە تا ئەو کاتەی شانۆ دەکەوێتە سەرپێ و بەو ئامانجە دەگات، دەبێ لایەنە پەیوەندیدارە فەرمیەکان و دەزگا هونەریەکان ئەو دەرفەتە بۆ شانۆکار بڕەخسێنن، لەلایەکی ترەوە دەستگیرۆیی گرووپە جدیەکانی شانۆ بۆ بەردەوامی نمایش و داهێنان، هەروەها بایەخدانی میدیای کوردی بە نمایش و گفتوگۆی بەردەوام لەسەر پرسی شانۆ، لە هەموو ئەمانەش گرنگتر لایەنی پەروەردەیی قوتابییانە هەر لە باخچەی منداڵانەوە تا زانکۆکان کە شانۆ و چێژ وەرگرتن لە شانۆ ببێتە وانەیەکی تایبەت لە پاڵ چالاکیی شانۆیی خودی قوتابیان بۆ شارەزابوون لە وردەکارییەکانی شانۆ و هەستکردن بە گرنگیی شانۆ.
* بە گشتی تا چەند بە پێشكەوتنی شانۆی كوردی گەشبینی؟
-گەشبینی و رەشبینی لە بۆشاییەوە نایەن، تۆ بۆ ئومێدێک کە هەتە پەنا دەبەیتە بەر واقیع و مەرجەکانی پێشخستن و دەبێ تروسکاییەک ببینی ئینجا گەشبین بیت، ئەو تروسکاییەش ئێستا لە پەرۆشی شانۆکارانەوە دەردەکەوێ و ئومێدەوارم خودی شانۆکاران دەستپێشخەر بن لە پشتگیری و قبوڵ کردنی یەکتر بە هەموو رێباز و ستایل و بیر و بۆچوون و نەوەکانەوە و هەنگاوی جدی بنێن بۆ بنیادنانەوەی شانۆ و گەڕانەوە بۆ بلیت و دەرهێنانەوەی بەشێک لە تێچووی نمایش بە بلیتی بینەران و ئەوەی دەمێنێتەوە لە گیرفانی بەتاڵی خۆیان تەواوی بکەن تا دەگەنە ئەو ئاستەی شانۆ لەخەم دەڕەخسێ و دەکەوێتەوە سەر پێی خۆی و دڵنیاشم بینەران جێی متمانە دەبن و پشتگیریان دەکەن. خۆ ئەگەر لایەنە پەیوەندیدارەکانیش بەهۆش خۆیان بێنەوە و لە گرنگی و دەوری شانۆ تێگەیشتن و دەرگا کلۆم کراوەکانیان لەسەر شانۆکارە جدی و رۆشنبیرەکان کردەوە ئەوە دەبێتە رێ خۆشکەر و کار ئاسانی بۆ ئەکتیڤ کردنەوەی دەوری شانۆ و ئاشت کردنەوەی بینەر و جەماوەری شانۆ.
