be maweyekî durudrêj pêş eweyi bê westan xellk û kallakan le cîhanda hatuço biken, petakan rwalletêkî ḧetmî şarstanîyetî miroyî bûn. û ew karesateyi xullqandwîyane layenî baş û geşîşî heye, nexoşîye petaasa û berbillawekan ke wek rûdawî ballayî mêjwîyi û tem û mjawî temaşakrawn, be zorî bîrubawerr û rêçke konekaniyan têkşkanduwe û bunete satewextî allugorrêkî gewre le hellsurrandinî karubare miroyiyekanda. bellam boyi heye petayi kovîd-19 em rêçkeye bşkênêt. le zor ruwewe, em petaye zor le petakanî pêş xoyi deçêt. sereta- îdî pêşbînîkraw bêt yan çawerrwaninekraw- nexoşîye petaasakan hemîşe desellatekaniyan ẍafllgîr krduwe- û be zorî desellatekanîş şkstiyan hênawe leweyi kardaneweyekî xêra û yeklakereweyan hebêt. elbêrt kamo amajeyi bem tewjme krduwe le romanekeyda be nawî "ta'un", û ḧkumetîş çînîş bercestekarî em ḧalleteye katêk sereta zaniyarîyekanî perdepoşkrd lebareyi vayrosî nwêyi korona. serokî emerîka donalld tiremp heman karî krd katêk le gewreyî herreşekeyi kemkrdewe, û mangî rabrdu kovîd-19î be enflonzayi werizî berawrd krd. herwek berprsêk le romanekeyi kamoda dellêt ta'uneke hîç nîye cge "le corêkî taybetî ta" nebêt. nebûnî dûrbînî layi serkrdekan be zorî botehoyi eweyi bergrîyekiyan bo nemênêtewe tenha lêkdurkewtineweyi komellayetî nebêt. daniyall dêfoyi le ktêbekeyda be nawî "rojjmêrî sallî ta'uneke" basî billawbuneweyi "ta'unî bubonîk" le lenden le sallî 1665 dekat, ke ḧkumetî şareke bone û grdbûnewekanî qedeẍekrd û qutabixanekanî daxist û kerentînî sepand. nzîkeyi dû hezar sall pêş serhelldanî ta'une gewrekeyi lenden, ewa le miyaneyi ew petayeyi ke nzîkeyi yek leser sêyi esîyiniyekanî kuşit le serwextî kotayî şerrî pêloponêsiye, mêjûnusî yonanî susîdîdîs serincî eweyda ke eger xellkî nzîkbûnayetewe le nexoşeke ewa "giyaniyan le dest deda" le derencamda "zor kes mirdin," û merasîmî prseş "pşêwî ballî beserda kêşa. " û behoyi zorî jmareyi mirdwekanewe, ewa mirduwekan "be her şêweyek ke bikraye denêjran." le miyaneyi qeyranî kovîd-19, rêkkarî daxistin û rêwşwênekanî lêkdurkewtineweyi komellayetî be heman şêwe rêgrîyan krduwe leweyi xellkî serdanî ew azîzaneyan biken ke demirin û nerîtî prseşî hellgêrrayewe. le çîn, bas lewe dekra ke xêzanekan handedran bo eweyi be xêrayî û be bêdengî kese mirduwekaniyan binêjn. wênekanî setelayt ewe pîşan deden ke le êran gorrî be komell hellkenrawn. herweha berprsanî şarî niyuyork naşitinî be komelliyan encamda bo ew kesaneyi kesî nzîk yan xêzanêkiyan nîye ke bitwanin xercî prseke le esto bigirin. hendê le gurrstanekanî lenden gurriyan têda nemawe.


xallêkî dîkeyi hawterîb le nêwan petakeyi êsta û petakanî pêş xoyi brîtiye le meylî bekarhênanî azarşkên wek ezimun û taqîkrdineweyek. le miyaneyi ew petayeyi be enflunzayi îspanî nasira û sedeyek pêş êsta serîhellda, zanakan pêyan wabuwe hokareke teşenekrdinî bektiryaye û leser ew binemayeş dermaniyan drust dekrd. êsta ême dezanîn ke vayros hokarî drustibûnî enflonzaye û hîç vaksînêkî bektirya natwanêt parêzgarîman lêbikat le astîda. be dllinyayiyewe, ew twêjeraneyi kar leser kovîd-19 deken têgeyşitinêkî pêşkewtutiryan heye bo nexoşîyeke. bellam le katêkda çawerrwanî ewe dekeyt çareserêk yan vaksînêkman bo rasparde biken, ewa dije vayrosekan- wek ewaneyi bo rojgarêkî durudrêj dijî melariya bekarhatûn-taqîkrawnetewe û derencamêkî têkellîşiyan hebuwe. bekarhênanî yekêk le dermanekan, klorokwîn, nîgeranî lêkewtewe katêk ew nexoşaneyi em dermaneyan pêdra nîşanî têkçûnî dlliyan lêderkewt. herweha be berdewamî dermanî saxte dênearawe herwek dîfoyi basiyan dekat ke bangeşeyi ewe dekra ke bê kêşen û tewaw karan le rêgrîkrdin-le nexoşîyeke. le êstada, çarlatanis- ke soşiyal mîdiya rewacî pêdedat- be heman şêwe bangeşeyi bo dekra ke emeş karêkî helle û metirsîdare, û be şêweyek meseleke dexenerrû wek eweyi her dermanêkî wek ew kokayineyi le rêyi hellmjînewe werdegîrêt yan xwardineweyi gîrawekanî spîkrdinewe le petayi kovîd-19 bmanparêzn. xudî tiremp basî le bekarhênanî haydroksîklorokwîn krd ke debêtehoyi gorrînî gemeke, sererrayi eweyi ke taqînekrabowe- emeş hanî jn û mêrdêkîda ke xoyan çareser bo xoyan bekar bihênin. ewebû piyaweke giyanî ledestda û jnekeş be zeḧmetîyekî zor rizgarî bû.

herweha ew şllejane abûrîyeyi kovîd-19 drustî krduwe pêşîneyi zorî heye. ta'unî entonî ke le sedeyi duwemda serîhellda yekêk le her dijwartirîn tengje aburîyekanî mêjwî imîpratorîyetî romanî xullqand. ta'unî cstinyan- ke sereta le sallanî 541-542 serîhellda û be piçirr piçirrî bo maweyi du sede berdewam bû- heman rewşî beser împratoriyetî bêzentîda hêna. petakan nek tenha abûrîyekan dehejênin, bellku nayeksanîye komellayetîyekanîş zeqdekenewe, û bê mtmaneyîş le ast doxeke henukeyiyekeda qulldekenewe. renge nexoşî ciyawazî nekat le nêwan dewllemend û hejarda, bellam hemîşe rewşeke be çeşnêk debêt ke xellke hejar û perawêzxirawekan le pêgeyekî lawaztirda debin. makiyavîlî, ke şayetḧallî ta'unekeyi florenisa le sallî 1527 bû pêyi wabû petake zadeyi xirapî ḧukmirranîye. ew kesaneyi rexine le çîn, tiremp, û serok wezîranî berîtana, borîs conison degirin heman têrrwanîn dûpat dekenewe. ewanî dîke bawerriyan waye pîlangêrrî le pşit billawbuneweyi petakeye. markus orîliyos oballî ta'unî entoyi xisteestoyi mesîḧîyekan. le ewrupayi mesîḧîda, berprsiyarêtî billawbuneweyi mergî reşî sedeyi çwarde xirayeestoyi culekekan. be heman şêwe xeyallî ewe dekrêt tawanbaranî pşit qeyranî kovîd-19 emane le xobigirin, tîşkdaneweyi tekinelojiyayi neweyi 5emî enterinêt, supayi emerîka, supayi çîn w-eweyi cêyi sersurrman nîye- culeke. rageyandinî dewlletî êranî hoşdarîda be xellkekeyi le bekarhênanî her vaksînêk ke lelayen zana îsiraylîyekanewe pereyi pêdrabêt. billawkrawekanî turkiya û felestîn kovîd-19eyan wek çekêkî bayelojî îsiraylî wesf krd. regezperste spîpêstekanî nemsa, swîsira û emerîka oballekeyan xisteestoyi corc soros ke kesêkî xêrxwaz û paredarî culekeye, ke pêyan waye deyewêt danîşitwanî ser zewî kem bikatewe û dest bidate kokrdineweyi dahat le rêy- froşitinî- vaksînewe. sererrayi em lêkçûnane, egerî ewe nîye petayi kovîd-19 ew sîstme serawjêr bikat ke le aradaye. ta'unekanî entonî û cstinyan hanî billawbuneweyi mesîḧyetiyanda le sertaserî ewrupada. mergî reş buwehoyi eweyi xellkî têrrwanînêkî miroyîtiryan hebêt bo cîhan- ew all û gorreyi serîkêşa bo rênisanis. enlfunzayi îspanî buwehoyi serhelldanî raperrînekan û mangirtinî gewreyi krêkaran û xopîşandanî dij be împriyalîstî, le hîndistan, ke be miliyonan kes mirdin, buwehoyi coşdanî cullaneweyi serbexoyî. be pêçewanewe, egerî ziyatire petakeyi êsta ew tewjmane tundtir bikatewe ke le aradan- ke tewjmî têkşkênerin-: hellweşandineweyi cîhangerayî, girtineberî rêçkeyi taklayene û sermayedarî xosepênî çawdêrîkar. ewebu her zû bangeşeyi kemkrdineweyi zncîreyi dabînikrdinî kalla be nrxekan leser astî cîhan- ke pêş qeyranekeş pşitiywanikarî hebû- tundtir buwewe. hewllekanî yekêtî ewrupa bo darrşitinî stiratîjiyetêkî hawbeş dûbare perdeyi leser dabeşbûne konekanî em yekêtiye hellmallî. le êstada tiremp birriyarîdawe be hellpesardinî ew darayiyeyi terxanî krdbû bo rêkxirawî tendrustî cîhanî. û le jêr perdeyi şerrkrdin le pênawî jiyanda desellatdaranî dereweyi çîn û rusiyaş azadîyekan pêşêl deken û destêwerdanî le jiyanî taybetî deken. du cengî cîhanî eweyan pîşandawe ke sîstme cîhanîyeke leser binemayi nasiyonalîzimî xoperstane binyatinrawe ke pêkinakoke legell aşitî û asayşda. petake eweyi zeqkrdewe ke pêdawîstîyekî be pele heye bo hawsengîyekî nwê le nêwan dewlletî neteweyî û damezirawe serûneteweyiyekan. eger eme nekrêt, ewa ew wêranikarîyeyi behoyi kovîd-19ewe hatotearawe berew hellkşan deçêt.






le nûsînî şlomo bên 'amî
le saytî sîndîket procêkt billawkrawetewe
gullan- w: hêmin ẍnî