ḧukmirranîyi baş bîrkrdineweye bo berhemhênanî ew fîkreyi ke detwanêt tewawî twanakanî netewe pêkewe kobikatewe û le dahênan lenaw twanayi netewe bênête arawe bo eweyi le astêkî berizda xizimetguzarîyi şayste pêşkeşî netewekeyi bikat.
dewlletanî hejar ew dewlletanen ke proseyi bîrkrdinewe bo berhemhênanî ḧukmirranîyi baş bûnî nîye, her boye zorbeyi zorî ew dewlletaneyi ke dewllemendin be samanî sirûşitî, yan samanî kanza, le rîzî dwaweyi dewllete dewllemendekan derdekewn, ew dewlletaneşî ke kemtirîn samanî sirûşitî û kanzayan heye, le rîzî pêşewe derdekewn, em diyarde gşitgîre ke bote pêwane bo astî geşesenduwîyi dewlletanî cîhan eweman fêrdekat, dewlletanî dewllemend, ew dewlletanen ke desteyi ḧukmirran bîr dekenewe bo berhemhênanî ew fîkreyi ḧukmirranîyi başî pê berhem dêt, her neteweyekîş geyşitibête ew asteyi bîrbikatewe bo eweyi dahênan le îradeyi netewekeyi xoyi drust bikat, twaniyuyetî nmûneyekî beriz û başî ḧukmirranî pêşkeş bikat.
lêreda prsiyarî giring eweye: bîrkrdinewe bo berhemhênanî ew fîkreyi ke ḧukmirranîyî başî lê berhem dêt dekewête serşanî kam hêz, yan kam layen? bêguman mêjuwî ḧukmirranî pêman dellêt, debêt ew layene, yan ew hêze em erke bixate ser şanî xoyi ke gelekeyi mtmaneyi pê dawe, yan be her şêwazêk bêt desellatî grtotedest û deyewêt mtmaneyi gelekeyi bedest bihênêt, kewate eme pêman dellêt, hêzêk, yan layenêkî siyasî ke be mtmaneyi gel desellat werdegrêt, yan be her şêwazêkî dîke deçête desellat (tenanet eger kudetaş) bêt, ewa eger twanî bîrbikatewe û lenaw îradeyi netewekeyda dahênan bikat, ewa berew ḧukmirranîyi baş hengaw helldegrêt, nmûneş lembarewe ezimûnî park çang-ـe le koriyayi başûr ke le sallî 1961 be kudetayi serbazî hate desellat û lesallî 1971 wate dwayi 10 sall, koriyayi başûrî geyande astî dewllete pêşkewtuwekanî cîhan.
diyare amajekrdinman bew layene, bo eweye billêyin: ḧukmirranîyi baş brîtî nîye leweyi ke çend rawêjkarêkî banikî nêwdewlletî, yan çend rawîjkarêkî biyanî nexşerrêgeyi bo dabirrêjn, bellku ḧukmirranîyi baş hellqullawî tak be takî neteweye û twanakan pêkewe kodekrênewe û dahênan le îradeyi neteweyi pê drust dekrêt.
ew netewaneyi be dwayi ketellokî ḧazir bo ḧukmirranî dekewn, yan deyanewêt lasayî ezimûnî em netewe û ew netewe bikenewe, ewa bêcge le paşagerdanî, şitêkî ziyatir pêşkeşî netewekaniyan naken, lewaneye dewlletî 'êraq û dewlletanî dîkeyi 'erebî û îslamî (bêcge le malîziya) hemûyan lew dewlletanen ke pşit be rawêjkarî biyanî debestin û deyanewêt be rêgeyi ew rawêjkarane ḧukmirranî piyade biken, bellam nek her neyantwaniywe ḧukmirranîyekî baş piyade biken, bellku rûşiyan nehatuwe ezimûnî ḧukmirranîyekeşiyan le ktêbêkda tomar biken.
diyare lenaw dewlletanî 'erebî û îslamîda, dewlletî malîziyaman wek dewlletêkî ciyawaz ciya krdewe, hokarî em ciyakrdineweyeş degêrrînewe bo eweyi ke malîziya ciyawaz le hemû dewlletanî 'erebî û îslamî bîrdekatewe, her emeş hokarî ewe bû le tengje abûrîyekeyi niyweyi duwemî newedekanî sedeyi rabrdû, malîziya be hawşêweyi japon û taywan û koriyayi başûr û sengafura le tengjeke hate derewe û serkewtû bû, wek endenûsiyayi beser nehat, lewaneye ciyawazîyi endenûsiya teniya ciyawazîyi nêwan bîrkrdineweyi mehatîrî mḧemedî serok wezîranî malîziya bêt legell bîrkrdineweyi soharto serok wezîranî ew katî endenûsiya, diyare soharto ciya leweyi ḧukmirranî le dest da, le dwayi ew tengjeye le hemanikatda endenûsiya wek dewlletêkî hawçerxî pîşesazî kotayî hat.
mehatîr mḧemed le ktêbekeyda benawnîşanî (pzîşk lenaw nîşitmanda - A Doctor in the Howse) bas lewe dekat, çon wek pzîşkêk tewawî nexoşîyekanî komellgeyi malîziyayi destinîşan krduwe û çareserî bo doziywetewe, ke emeş lenaw serkrdekanî wllatanî 'erebî û îslamî karêkî degmene, lewaneye dwayi mehatîr mḧemed, receb teyb erodganîş le maweyi sallanî 2002 – 2012 hewllî dabêt be rêgeyi piyadekrdinî tiyurekeyi eḧmed dawd oẍlo (sfrkrdineweyi kêşekan) hewllêkî wek mehatîr mḧemedî dabêt, bellam erdogan ledwayi sallî 2012we arasteyekî pêçewaneyi grt û neytwanî wek mehatîr mḧemed bo ziyatir le 50 sall leserî berdewam bêt.
diyare lenaw proseyi ḧukmirranîda, ḧkumet teniya beşêke lenaw prosekeda, bellam le hemanikatda deşitwanîn billêyin beşe here girinikeyi naw prosekeye û tewawî ew yasayi birriyaraneyi ke proseke berhemî dehênêt lelayen ḧkumetewe cêbecê dekrên, lêreda eger serinc bixeyine ser ewe ke dellêt: «ḧkumet tewawî ew yasa û birriyarane cêbecê dekat ke koyi proseyi ḧukmirranî berhemî dehênêt», bellam prsiyareke eweye: aya proseyi ḧukmirranî kam yasa û birriyarane berhem dehênêt? bêguman wellamî raşkawane bo em prsiyare eweye ke ew yasa û birriyaraneyi ke ew îrade siyasîye berhemî dehênêt ke lenaw proseyi ḧukmirranîda bercesteye, boye eger îradeyekî siyasîyi behêz le pşit drustkrdinî ew birriyar û yasayaneyi koyi proseyi ḧukmirranîyewe nebêt, ewa ḧkumet natwanêt le çwarçêweyi cêbecêkrdinî ew yasa û birriyarane ḧukmirranîyekî baş piyade bikat.
lêrewe eger bigerrêyinewe bo proseyi ḧukmirranîyi êstayi herêmî kurdistan û rollî ḧkumet lenaw proseyi ḧukmirranîda, ewa eweyi geşbînman dekat, eweye ke em ḧkumete hengaw berew ḧukmirranîyi baş helldegrêt, eweş ew îrade siyasîye behêzeye ke lenaw peyam û birriyarekanî serokî encumenî kurdistanda deybînîn û hestî pê dekeyin, em îrade siyasîye le êstada lenaw damezirawekanî dîkeyi proseyi ḧukmirranîyi kurdistanda hestî pê dekrêt, betaybetî ke serokayetîyi herêmî kurdistan bote çetirî kokrdineweyi hêze siyasîyekan û yekrrîzîyi nêwmallî kurdistan, le hemanikatda perlemanîş wek perlemanêkî seqamgîr û behêz, şêwazî çoniyetî darrşitinî yasakanî gorriywe û ew yasayaneyi be krdeyî le berjewendîyi xellkî kurdistanda nebêt û lewe dllinya nebêt ke ḧkumet le twanayda heye, cêbecêyan bikat, deryan nakat, raşkawanetir êsta perlemanî kurdistan yasa derdekat bo eweyi cêbecê bikrêt û xellk le cêbecêkrdinî yasakan lelayen ḧkumetewe sûdmend bêt û xoşguzeranî le komellge drust bêt, le hemanikatda desellatî dadwerî ke êsta dezanêt ḧkumet xoyi handere bo eweyi le kurdistanda kes le seruwî yasawe nebêt, hest dekrêt ke desellatî dadwerî û dadgakanîş zor baş ektîv bûn û hest dekrêt ewaneyi dwênî xoyan le seruwî yasa û ḧkumetewe debînî, êsta leber destî yasada bê desellatin.