mîşêl foko le sîstmî gutarda eweman fêrdekat, katêk gwê le gutar degrîn, debêt lenaw denge berizekeyi gutardanda, gwê bo ew gutareyi dîke bigirîn ke denge berizekeyi gutar le naw heman gutarda bêdengî krduwe, wate ew denge kpaneyi ke denge berizekeyi gutar nahêllêt bibîstirên, bellam eweyi fêrinekrduwîn, çon legell gutarêk mamelle bikeyin ke hemûman akamekeyi debînîn, bellam gwêman le wşekanî naw gutareke nîye. ewca bo eweyi fêrbîn mamelle legell gutarî bêdeng bikeyin, naçarîn pena bo ktêbî (felsefe hunerêk bo jiyan)î bîrmendî 'erebî 'ebidulselam bin 'ebid'alî berîn, ke ewîş şagrdêkî dîkeyi fokoye û her le rêgeyi fîkrî foko û nîçeyi mamostayi fokoewe fêrman dekat çon mamelle legell gutarî bêdeng bikeyin û seretayi ktêbekeyi bem guteyi nîçe dest pê dekat û nûsiyuyetî: «bayexdan be waneyi bîrkrdinewe û gorrînî bo hunerî xoşguzeranî, brîtîye leweyi ta çend em bîrkrdinewe debête pêşeng û be rêgeyi em pêşengîyeş rêgeyi jiyanêkî xoşguzeran bo gelekeyi dabîn dekat, nek le rêgeyi bayexdan be gutar û nûsînekanî bîrmendeke, emeş manayi waye: debêt hellesengandinekeman leser ew şêwaze bêt ke feylesufekanî yonanî leser fêrkrawn û, debêt ew kesane be rêgeyi reftar û birriyarekaniyan binasirênewe, nek be rêgeyi eweyi gutariyan çon buwe, yan çîyan nûsiyuwe..» sebaret bewerçerxanî felsefeş bo huner, bin 'ebid'alî guteyekî foko le ktêbekeyda dûbare krdotewe ke dellêt: «eweyi bote cêgeyi sersurrmanm, eweye ke huner heta êsta peywendîdare be şitekan, nek be takekan û jiyan, bellam prsiyar eweye: aya nabêt jiyanî her takêk tabiloyekî degmenî jiyan bêt? boçî debêt çirayek, yan xanûyek, babetêk bin bo huner, bellam be heman şêwe jiyanî ême babetêk nebêt bo huner?» bellam prsiyarî giringtir lêreda eweye çon fîkr le naw proseyi ḧukmirranîda debête ew hunereyi ke ḧukmirranîyi wllat bigorrêt bo ḧukmirranîyi baş? dîsan her mîşîl foko le maykrofîziyayi desellatda fêrman dekat beweyi ke pêwîste legell damezirawekanda aqllanîyet û me'rîfe muturbe bikrêt, ewca damezirawekan bew core kardeken ke ew hunere berhem bihênin ke tabilokeyi jiyanî her takêkî komellge debêt.
le naw mêjuwî gutarî dewlletdarî û ḧukmirranîyi mirovayetîda hemû kat karî bîrmend ewe buwe lenaw gutarî dengberizda gwê bo çpeyi gutarî bêdengkraw bigirin, bo eweyi tîşk bixeyine ser ew xallaneyi ke dengî berizî gutar nahêllêt gwêman lêyi bêt, bellam katêk bîrkrdinewe degorrêt bo hunerî jiyan û ḧukmirranîyi baş, gwêman le wtarî dengberiz nabêt û le reftar û birriyarekanî serokî ḧkumetda, gutare bêdengekeyi ḧkumet û şêwazî ḧukmirranî dexwênînewe.
boçî hellsengandin bo 100 rojî yekemî ḧkumet dekeyin?
100 rojî yekemî dwayi dest bekaribûnî kabîneyi noyemî ḧkumet, teniya bo hellsengandin, yan cêbecêkrdinî koyi ew berinameye nîye ke le perlemanda raygeyanduwe, bellku bo tîşk xiste ser ew mîkanîzim û arastaneye ke le maweyi çwar sallî dahatû berinamekeyi leser cêbecê dekat, yan be manayekî dîke bo xistinerruwî ew fîkr û lojîkî tazeyeyi ew berinameyeye ke serokî ḧkumet serkrdayetî dekat, bo eweyi kabînekeyi lemaweyi çwar sallî dahatû cêbecêyan bikat, emeş manayi eweye 100 rojî yekem zor giringe bo eweyi arasteyi çwar sallî dahatuwî pê bixwêndrêtewe, yan be manayekî dîke 100 rojî yekem zor giringe bo eweyi hawullatiyan beramber çwar sallî dahatuwî ḧkumetekeyan geşbîn, yan reş bîn bin.
aşkraye le maweyi em 100 rojeda kabîneyi noyem neytwaniywe gorranikarîyi gewre le heykelî ḧkumet (gorrînî brîkarî wezîrekan û berrêweber û berrêwebere gşitîyekan w...htd) encam bidat, hokarî emeş degerrêtewe bo eweyi ke ḧzbekanî dîkeyi beşdar le ḧkumetda nawî kandîdekanî xoyan bo gorranikarîyekanî heykelî ḧkumet tewaw nekrduwe û, eweyi gorrdrawe, eweye grûpêk ke pêkhatuwe le serok wezîran û jmareyek wezîrî taze le kabînekeda debînrên û, em grûpe tazeyeyi kabîneyi noyemîş le maweyi 100 rojî rabrdûda legell ew heykele koneyi ḧkumet mamelleyi krduwe, ke hemû layene beşdarekan leser ewe kokin ke ew heykele pêwîstî be gorranikarî û bîrkrdineweyekî taze heye, bo eweyi em kabîneye be şêweyekî başitir edayi ḧukmirranî le kurdistanda bikat. bellam prsiyarî serekî lêreda eweye: aya bîrkrdineweyi tazeyi serok wezîran û ew grûpe wezîreyi le gellîda kabîneke berrêwe deben, bote hokarî eweyi şêwazêkî tazeyi ḧukmirranî lenaw em kabîneye bibînîn, yan hawullatiyan be aşkra hestî pê biken? diyare wellamdaneweyi em prsiyare pêwîstî bewe heye amaje be rehende hemelayenekanî edayi ḧkumet bikrêt ke lew çend xalleda berceste dekrên:
1. legell eweyi heta êsta hîç prrojeyekî çaksazî wek yasa cêbecê nekrawe û gorranikarî be şêweyekî gşitî lew berprsane nekrawe ke tometî gendellîyan lesere, bellam eweyi xellk hestî pê dekat, eweye gendellî le şwênî xoyi ragîrawe û rêge nadrêt gendellî berdewam bêt, emeş umêdêkî gewreyi layi hawullatiyanî kurdistan drust krduwe ke seretayi kotayî gendellkaran derkewtuwe.
2. legell eweyi hêşita zuwe amaje bewe bikeyin ke diyardeyi ḧzbokratî werçerxanî gewreyi beserda hatuwe bo serwerîyi yasa, bellam le maweyi em 100 rojeda kabîneyi nwêyi ḧkumt eweyi be krdeyî bo xellkî kurdistan selmanduwe ke lemewdwa nabêt kes le seruwî yasawe bêt û yasayi be ser jmareyek lew xellke destirroyşituwaneda çespanduwe ke pêşitir pêyan wabû yasa ewan nagrêtewe.
3. dîsan legell eweyi gorranikarîyi gşitî le heykeleyi ḧkumet nekrawe, bellam katêk hawullatî deçête her fermangeyekî ḧkumet ke debînêt heman stafe koneke be şêweyekî taze mamelleyi legell deken û rêz le maf û kerametî hawullatî degirin û be zuwîyi mamellekeyi bo tewaw deken û be şêweyekî taze wellamî prsiyarekanî hawullatiyan dedenewe, hawullatiyan geyşitûnete ew qena'eteyi ke maf û kerametî hawullatî buwete mîḧwerî serekîyi berinameyi em kabîneye.
4. aşkraye ke proseyi ḧukmirranî le ḧkumetda teniya brîtî nîye le kertî gşitî, bellku brîtîye le hemahengî û hawkarî le nêwan kertî gşitî û kertî taybetda, le maweyi em 100 rojeda, kabîneyi noyem be raşkawî ew mîkanîzime tazeyeyi pîşan dawîn ke seretayi hawkarî û hemahengîyekî taze le nêwan kertî gşitî û kertî taybet destî pê krduwe, em hawkarî û hemahengîye tazeye hemû bwarekanî jiyan degrêtewe, wek: (rêgaw banekan, hemû prroje tewaw nekrawekanî nîşitecêkrdin, bazirganî û pîşesazî, tendrustî, perwerde û xwêndin û xwêndinî balla w.. htd), emeş be tewawetî hawullatiyan hestî pê deken û debînin hemahengî û hawkarîyi tazeyi nêwan kertî gşitî û kertî taybet bote hokarî desteberkrdinî xizimetguzarîyi ziyatir le hemû bwarekanda bo hawullatiyan.
5. pênasekrdineweyi helî kar û ciyakrdineweyi taybetmendîyekanî helî kar le herdû kertî gşitî û kertî taybetda, wek proseyek bo nehêşitin û kemkrdineweyi bêkarî le kurdistan û hewlldan bo frawanikrdinî helî kar û bwar rexisandin bo xiste ser karî lawanî kurdistan, em proseye le ayindeyekî nzîkda be sedan helî kar le kurdistan drust dekat û kardaneweyi erênî û gewre leser aşitîyi komellayetî drust dekat.
6. hestkrdin be waqî'îyet û eqllanîyet le şêwazî piyadekrdinî ḧukmirranî le kabîneyi noyemda, emeş bew manayeyi hewllekanî em kabîneye bew arasteyeye ke sereta ew kêşane çareser biken û ew xizimetguzarîyane pêşkeşî hawullatiyan biken, ke pêdawîstîyi zor pêwîstî êstayi hawullatiyanin, her bo nmûne: terxanikrdinî birrî 30 miliyon dolar bo çakkrdineweyi hemû rêgawbanekanî nêwan şar û şaroçkekanî kurdistan le maweyi kemtir le 70 rojda û pêş eweyi werizî befr û baranbarîn le kurdistan dest pê bikat, herweha terxanikrdinî nzîkeyi 400 miliyon dolar bo eweyi be mîkanîzimêkî taze û wergirtineweyi prrojekan le bellêndere konekan, dest bikrêtewe be karkrdin lew prrojaneyi tewawnekrabûn, ke beşî serekîyan prrojekanî nîşitecêkrdin û rêgawbanekanin, boye em seretayeyi şêwazî karkrdinî kabîneyi noyem bote seretayi drustibûneweyi mtmaneyekî ptew lenêwan û ḧkumet û hawullatiyanda.
7. dozîneweyi çareserî guncaw bo ew xêzananeyi yekeyi nîşitecêyan nebuwe û be naçarî leser zewî zêderro xanûyan drust krduwe ke nzîkeyi 100 hezar xêzanin le kurdistanda, lemeş giringtir dabînikrdinî xizimetguzarîye pêwîstekan wek (drustkrdin û qîrtawkrdinî şeqamî naw gerrekekan, qutabixane û park, dabînikrdinî kareba û awî pak bo xwardinewe w.. htd) bew birre pare remzîyeyi bo tapokrdinî xanuwekaniyan ke lelayen ḧkumetewe lêyan werdegîrêt.
8. drustkrdinî giyanî pêkewe karkrdin le nêwan wezîranî layene beşdarekan le ḧkumetda wek yek tîm, emeş waykrduwe lem kabîneyeda hest nekrêt kam wezîr ser bekam ḧzbî beşdare le ḧkumetda, hemûyan wek wezîr ḧkumetî kurdistan pêkewe berinameyi ḧkumet cêbecê deken.
9. hewlldan bo labrdinî astengekan û çareserkrdinî kêşekanî berdem piyadekrdinî ḧukmirranîyekî baş û serkewtû, bo nmûne: hewlldan bo geyşitin be rêkkewtinêkî baş legell ḧkumetî 'êraq bo eweyi peywendîyekî baş û seqamgîr le nêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî 'êraqda hebêt, em hewlle heta destpêkrdinî xopîşandanekanî mangî rabrdû berewpêşeweçûnî zor başî drust krdbû, karîgerîyi erênîşî leser bazarr û aşitîyi komellayetî kurdistan hebuwe.
10. hewlldan bo labrdinî asteng û çareserkrdinî ew kêşaneyi ke rêgirin le perepêdanî serçawe ciyawazekanî dahat le kurdistan, her bo nmûne: sinûrdarkrdinî hênanenaweyi ew berheme kşitukallîyaneyi ke kurdistan twanayi dabînikrdinî pêdawîstîyi nawxoyî xoyi heye, herweha sinûrdarkrdinî hênanenaneweyi goşitî mirîşk û pelewer lew kataneyi kurdistan twanayi dabînikrdinî pêdawîstîyi nawxoyî xoyi heye, dananî berinameyek bo bûjaneweyi kertî pîşesazî, betaybetî pîşesazîyi biçûk, asanikarîyi ziyatir bo kompaniyakanî geşitiyarî bo ziyadkrdinî jmareyi geşitiyaran le kurdistan û herweha çareserkrdinî pêdanî vîze legell ḧkumetî 'êraqda bo eweyi ew geşitiyaraneyi dêne kurdistan bitwanin serdanî şarekanî dîkeyi 'êraq biken, bayexdan û pşitgîrîkrdinî weberhênan le kertî tendrustîda, bo eweyi em bwareş ciya leweyi debête serçaweyekî dahatî dîke, le hemanikatda hokarêk debêt bo hatinî xellkêkî zor bo çareserî nexoşî le şarekanî dîkeyi 'êraqewe bo kurdistan, emeş debête fakterêkî dîke bo ziyadkrdinî dahatî pîşesazîyi geşitiyarî le kurdistanda.
bêguman lenaw em raporteda natwanrêt wrdekarîyi tewawî hengawe seretayiyekanî em kabîne tazeye, yan hemû layenekanî amajeyi pê bikrêt, bellam be şêweyekî gşitî hest dekrêt, seretayi eda û şêwazî nwêyi hellsûrrandinî kabîneyi noyem teniya rengdaneweyi erênî û drustibûneweyi mtmaneyi le nêwan ḧkumet û hawullatiyan nebuwe, bellku em şêwaze tazeye edayi kabîneyi noyem jîngeyekî siyasîyi tazeyi drust krduwe, ke hest dekrêt xerîke mtmaneyekî zor başîş le nêwan layene siyasîyekan drust debêtewe, ke emeş seretayekî zor başe bo drustibûneweyi yekrrîzîyekî ptew lenaw komellgeyi kurdistanda.