«le temmuzî 2019 cîson grînbillat nwênerî serok tiremp bo wtuwêjekanî nêwan îsirrayl û felestîn, amadeyi kobûneweyekî werizîyi encumenî asayşî nêwdewlletî bû, sebaret be rojhellatî nawerrast, lem kobûneweyeda, grînbillat basî dwagorranikarîyekanî bîrkrdineweyi îdareyi tirempî krd, sebaret be proseyi aşitî le nêwan felestîn û îsirrayl û le qsekanîda zor be cdidî amajeyi bewe krd, çîdîke emirîka rêz lew (xeyalle) nagrêt ke pêyi degutirêt (kodengîyi nêwdewlletî sebaret be proseyi aşitîyi nêwan 'ereb û îsirrayl), bem qseyeşî hemû amadebuwanî ḧepesand, lemeş ziyatir zor be tundî hêrşî krde ser birriyarî 242î encumenî asayşî nêwdewlletî (em birriyare le 22î 11î 1967 dwayi şerrî şeş rojeyi heman sall le nêwan 'ereb û îsirrayl derçuwe), lekatêkda maweyi ziyatir le 50 salle hemû wtuwêjekanî nêwan îsirrayl û dewlletanî 'erebî leser em birriyare berrêwe deçêt, bellam grînbillat lenaw encumenî asayş em birriyareyi bew şêweye nawbrd ke be şêweyekî zor temumjawî û lastîkî darrêjdrawe û emeş ziyanêkî gewreyi hebuwe û neyhêşituwe çanisêkî baş bo damezirandinî aşitîyekî rasteqîne bêtearawe. bêguman em wtare tundeyi grî grînbillat le ber roşnayî boçûnekanî carîd koşner (zawayi tiremp) araste krabû, boye hewllîda arasteyi qsekanî bigorrêt bo (destpêkrdinî arasteyekî nwê bo wtuwêjêkî waqî'îyaneyi proseyi aşitî le nêwan îsirrayl û fellestîn), leser em araste nwêyeş cextî lewe krdewe, le êstawe waşnton hîç î'tubarêk bo birriyarekanî encumenî asayş û kodengîyi nêwdewlletî sebaret bem prse nakat û çîdîke pşitgîrî çareserî (dû dewllet) nakat, bew ḧîsabeyi îsirrayl û felestîn dû dewlletî drawsê bin û be aramî û asayş pêkewe bijîn.
em qsaneyi grînbillat amajen bo kotayîhatin bew sîstmeyi rojhellatî nawerrast ke emirîka serkrdayetî dekrd. leberyek hellweşanî em sîstme, siyasetî îdareyi tirempî le rojhellatî nawerrastda bê akam û mayepûç krduwe, ziyanêkî gewreyi be hemû hawpeymanekanî geyanduwe û le beramber herreşekanî êranîşda nek destewestan buwe, bellku êran hêrş dekat û emirîka natwanêt wellam bidatewe, diyare hewllekanî grînbillat şkstî hêna û le 5î 9î 2019 destî le kar kêşayewe, her boye êsta emirîka le berdem dûrriyanêkdaye, yan eweta debêt dûbare bigerrêtewe bo ew sîstme û serlenwê daybirrêjêtewe û rollî serkrdayetîyi xoyi le rojhellatî nawerrastda bigêrêt, yan eweye debêt leser siyasete kallfamekanî tiremp berdewam bêt, berdewambûnîş leser em arasteye wek eweye karesat le biyabanda rû bidat û be teniya bmênîtewe û her bedwayi serabida rabikeyt.»
***
martin endîk yarîdederî pêşuwî wezîrî dereweyi emirîka bo rojhellatî nzîk
***
le dwayîn wtarîda be nawnîşanî (karesat le biyabanda)


emirîka natwanêt be pşitiywanîyi îsirrayl serkrdayetîyi rojhellatî nawerrast bikat
le yekem sallî dest be karibûnîda wek serokî emirîka, siyasetî donalld tiremp bo rojhellatî nawerrast bew arasteye bû ke le rêgeyi mḧemed selmanî şazadewe, s'udiye bikate rêberî siyasetî 'erebî le nawçeke û îsirraylîş bikate başitirîn pşitiywan le nawçeke, bo eweyi le rêgeyi îsirraylewe serkrdayetîyi rojhellatî nawerrast bikat, bo em mebesteş wek yekem serdanî serokî emirîka bo derewe, birriyarî da le ayarî 2017 yekem serdanî bo s'udiye û îsirrayl dest pê bikat.
le serdanekeyda bo s'udiye ke carîd koşnerî rawêjkar û zawaşî legellîda bû, zor be başî le cmucoll û tema'ekanî mḧemed selmanî şazade têgeyşitin, aşkraşe şazade mḧemed selman ke êsta leser astî cîhan pêyi dellên (MBS), ew lawe desellatxwazeye ke her le seretawe her dû dameziraweyi supa û polîs û asayşî xistote jêr rkêfî xoyi û hewllîdawe ke le ser astî siyasetî nawxo rîformî zor gewre encam bidat û, leser astî siyasetî dereweş hewllîdawe serkrdayetîyi siyasetî 'erebî bikat û her bo em mebesteş destêwerdanî le şerrî yemen le dijî ḧusîyekan krd. em rewşe zemîneyi eweyi bo koşner rexisand, ke ziyatir le mḧemed selman nzîk bibêtewe û, ciya le baskrdinî grêbestekanî çek û grêbeste barizganîyekanî dîke, basî dîduboçûnî siyasetî tirempîşî bo siyasetî rojhellatî nawerrastî bo bikat, her lewê pêyi rageyandbû ke serok tiremp beniyaze didan beweda binêt ke ( qudis paytextî îsirrayle) leser em prse wek martin endîk yarîderî pêşuwî wezîrî derew û balliyozî pêşuwî emirîka le îsirrayl basî dekat:»mḧemed selman be carîd koşnerî rageyanduwe, eger tiremp ew birriyare bidat, ewa s'udiye çawî lê depoşêt, herweha meḧmûd 'ebasî serokî desellatî felestinîş banghêşitî s'udiye dekat le beramber 10 miliyar dolarî hawkarî s'udiye bo felestîn ke be mercekanî tiremp proseyi aşitî legell îsirrayl dest pê bikatewe.»
diyare le xeyalldanî planekeyi koşnerda bo arastekrdinî siyasetî emirîka le rojhellatî nawerrastda bew core buwe, eger le rêgeyi şazade mḧemed selmanewe pşitiywanîyi s'udiye bo proseyi aşitî û birriyarekeyi tiremp bo bûnî (qudis be paytextî îsirrayl) desteber bikat, ewa razîkrdinî şa 'ebidullayi urdin û 'ebidulftaḧ sîsî serokî mîsir hênde gran nabêt, leser binemayi em boçûn û bîrkrdineweye û dwayi eweyi bellênî tewawî le mḧemed selman wergrt, tiremp le 6î kanûnî yekemî 2017, didanpêdanan û birriyarî bûnî (qudis be paytextî îsirrayl)î rageyand û, em birriyareyi tirempîş ciya leweyi leberyek hellweşanî tewawî birriyarekanî encumenî asayş û kodengîyi nêwdewlletî sebaret be proseyi aşitîyi nêwan 'ereb û îsirayl û felestîn û îsirrayl bû, le hemanikatda leberyek hellweşaneweyi ew sîstmeyi rojhellatî nawerrastîş bû ke ziyatir le 50 sall bû, emirîka serkrdayetîyi rojhellatî nawerrastî pê dekrd.
diyare donalld tiremp bo cêbecêkrdinî bîrkrdinewe tazekeyi beramber rojhellatî nawerrast, pşitî be binyamîn netaniyahoyi serok wezîranî îsirrayl bestibû, le maweyi 3 sallî rabrduwî îdareyi tirempda çendîn birriyar leser astî nawçeke leser xwastî netaniyaho lelayen tirempewe dekrawn:
1. dwayi eweyi netaniyaho bellgekanî leser prrogramî etomîyi êran xisterrû, paş maweyek tiremp hatinedereweyi emirîkayi le rêkkewtinî (5+1) nasiraw be (planî hawbeş û sertapagîr bo wtuwêj legell êran sebaret be prrogramî etomî) rageyand, tiremp be corêk lem rêkkewtine hate derewe ke hîç ḧîsabêkî bo ewe nekrd, em rêkkewtine îmzayi pênc dewlletî dîkeyi besereweye ke çwariyan endamî hemîşeyî encumenî asayşn.
2. her leser pêşniyarî netaniyaho, tiremp hewllîda ke hawpeymanîyek le nêwan îsirrayl û dewlletanî kendaw û mîsir û urdin wek hawpeymanî bo cllewgîrkrdinî êran drust bikat, herweha tiremp hewllîda konfrranisêk le polenda leser em prse grê bidrêt û nwêneranî wllatanî 'erebî û îsirrayl le berçawî kamêrakan pêkewe derbikewn û hawpeymanîyeke aşkra bikrêt, bellam nwêneranî wllatanî 'erebî amade nebûn leber kamêra derbikewn, eme legell eweyi dwatir netaniyaho vîdiyoyi em konfrraniseyi dze pêkrde naw torre komellayetîyekan.
3. leser pêşniyarî netaniyaho, hewlldra ke natoyi 'erebî dabmezirêt le nêwan şeş dewlletekeyi kendaw û mîsir û urdin, îsirraylîş be nhênî endame bêdengekeyi natoyi 'erebî bêt, bellam emeş her le seretawe şkstî pêhat û serî negrt.
4. leser dwayi netaniyaho, tiremp birriyarî da ke nabêt yek yekeyi hêzekanî êran û yek fermandeyi serbazî êranî le ser xakî sûriya bmênêt, bellam tiremp nek her lemeda serkewtû nebû, bellku birriyarî da tewawî hêzekanî le sûriya bikşênêtewe, boye netaniyaho naçar bû çend carêk serdanî mosko bikat, bo eweyi qena'et be fladmîr potîn bikat, ke ew guşar bixate ser beşar esed bo eweyi hêzekanî êran le ser xakî sûriya nemênin, bellam potîn emeyi retkrdewe û teniya leser ewe razî bû ke frrokekanî îsirrayl guriz le binikekanî êran le naw sûriya bweşênin.
bêguman wek beşî here zorî dîplomatkar û nawendekanî twêjînewe amajeyi pê deken, em birriyaraneyi tiremp le rojhellatî nawerrast dawyetî, ciya leweyi pêgew nfûz û karîgerîyi emirîka leser astî nawçeke û ta radideyek cîhanîş hênawete xwarewe, le hemanikatda netaniyahoş leser astî siyasetî nawxoyi îsirrayl rêjeyi cemawerî hatote xwarewe û pêş hellbijardinekanî em dwayiyeyi îsirraylîş, netaniyaho hestî krdbû ke le hellbijardinekanda dedorrêt, boye dawayi le tiremp krd ke didan be berizayiyekanî (colan)da binêt wek xakî îsirrayl, bellam wêrrayi eweyi tiremp le ayarî 2019 emeşî krd, bellam dîsan ḧzbekeyi netaniyaho zorîneyi bedest nehêna ke bitwanêt be teniya ḧkumet drust bikat.