• Friday, 03 May 2024
logo

serdanî şandî beẍda bo herêm û çalakkrdinî hewllekan bo çareserkrdinî kêşekan

serdanî şandî beẍda bo herêm û çalakkrdinî hewllekan bo çareserkrdinî kêşekan



wek wellamdaneweyek bo serdanekeyi msirur barizanî serok wezîranî ḧkumetî herêmî kurdistan, hefteyi rabrdû şandêkî ballayi ḧkumetî 'êraq ke pêkhatibûn le (d.fwad ḧusên cêgrî serok wezîran û wezîrî darayî, samir ẍezban wezîrî newt, falḧ feyaz serokî desteyi ḧeşdî şe'bî û ebu cihad haşmî berrêweberî nûsîngeyi serok wezîran) bo danustandin û gftugo leser kêşekanî herêm û beẍda serdanî hewlêriyan krd û legell berrêzan serokî herêmî kurdistan û serok wezîran herêmî kurdistan kobûnewe.
pêkhateyi şandekeyi ḧkumetî 'êraq lew kesayetîyane pêkhatibûn ke ciya leweyi lenaw ḧkumetî 'êraqda postekaniyan serwerîn, le hemanikatda lenaw proseyi siyasîyi 'êraqîşda kesanêkin seng û pêgeyi xoyan heye û detwanin lenaw proseyi siyasîyi 'êraqîşda rollî karîger û yeklakerewe leser zor prsî siyasîyi giringda bigêrrin, herwek çon bînîman le proseyi dûbare kandîdkrdineweyi ḧeyder 'ebadî, falḧ feyaz twanî proseke dijî 'ebadî pêçewane bikatewe. amajekrdinman be roll û pêgeyi endamanî şandî ḧkumetî 'êraq bo hewlêr, xoyi le xoyda cdidîyetî ḧkumetî 'êraq û hawpeymanîyi (bîna)î bo çareserkrdinî kêşekanî nêwan hewlêr û beẍdayi lê dexwêndrêtewe, herweha amadebaşîyi ḧkumetî herêmî kurdistanîş deselmênêt bo eweyi em gftugoyane berdewamîyan hebêt û le ayindeyekî nzîkîşda şandêkî dîkeyi ḧkumetî herêmî kurdistan dûbare serdanî beẍda bikatewe. eme manayi eweye, herdû ḧkumet le têrrwanînêkî stiratîjîyi dûrmewda qse leser kêşekan deken û le çwarçêweyi mîkanîzimêkî hawbeşda çareserî guncaw bo kêşekan dedoznewe.
xallêkî dîkeyi giring ke le wtuwêj û danustandinekanî nêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî fîdrrallî dexwêndrêtewe, eweye ke pêdeçêt ew berinameyeyi lenêwan herdûlada bo çareserî kêşekan daderrêjdrêt, be şêweyek le şêwekan peywest bêt be temenî yasayî û destûrîyi her dû kabîneyi herêm û beẍda, emeş manayi eweye hewllekan eweyi lê dexwêndrêtewe, çaresereke bew core bêt ke le maweyi çwar sallî dahatû binaxeyekî ptew bo çareserî koyi kêşe hellwasirawekanî nêwan beẍda û hewlêr drust biken.
kêşe serekîyekanî nêwan herêm û beẍda brîtîn le: (kêşeyi nawçe kurdistanîyekanî dereweyi herêm, yan cêbecêkrdinî madideyi 140î destûrî 'êraq, kêşeyi budce û mûçeyi hêzî pêşmergeyi kurdistan wek beşêk le menzûmeyi bergrîyi 'êraq, kêşeyi nebûnî yasayi newt û gaz le ḧkumetî fîdrrallî, pşkî kurdistan le budceyi dewlletî fîdrrallî 'êraq), diyare koyi em kêşane le destûrî 'êraqda hêlle gşitîyekanî bo çareserkrdin diyarî krawn, bellam şêwazî cêbecêkrdinyan pêwîstî be têgeyşitinêkî hawbeş û derkrdinî hendêk yasa heye, ke lêreda be kurtî tîşkiyan dexeyineser:

1. kêşeyi nawçe kurdistanîyekanî dereweyi herêm

katî xoyi ke le yasayi katîyi dewlletî 'êraqda madideyi 58 danra bo şêwazî mamellekrdin legell kêşeyi ew nawçane, layenî kurdistanî le nasinameyi kurdistanîbûnî ew nawçane dllinya bû, bellam bo eweyi şêwazî çareserkrdineke yasayî û destûrî bêt, prseke xiraye ew çwarçêweye, beweyi xellkî ew nawçane xoyan birriyar biden, aya beşêk debin le herêmî kurdistan, yan beşêk debin lenawend, em madideye carêkî dîke le nûsîneweyi destûrî 'êraqda le madideyi 140 dûbare darrêjdrayewe û pesend kra, bellam nebûnî îradeyekî hawbeş, kemterxemîyi neteweye yekgrtuwekan û nebûnî fşar lelayen emirîka bo ser ḧkumetî 'êraq, buwe hokarî eweyi madideyi 140 cêbecê nekrêt, diyare dwayi karesatî 16î oktober û dûbare dagîrkrdineweyi ew nawçane lelayen hêzekanî 'êraqewe, hendêk le şovênîyekan xoyan geyande ew qena'eteyi ke carêkî dîke basî cêbecêkrdinî madideyi 140 nakrêtewe, bellam pêdagrîyi serok barizanî leser nasinameyi kurdistanî ew nawçane begşitî û kerkûk betaybetî, buwe hokarî eweyi ke carêkî dîke le têgeyşitin û rêkkewtinî layenî kurdistanî legell layene 'êraqîyekan bo pêkhênanî kabîneyi tazeyi ḧkumetî 'êraq, bibêtewe be beşêk le wtuwêjekan, êsta em madideye yekêke le ewlewîyetekanî ḧkumetî herêmî kurdistan bo eweyi cêbecê bikrêt, herweha netewe yekgrtuwekanîş be başî hatote serxet bo eweyi mîkanîzimêk bo cêbecêkrdinî ew madideye û çareserêk bo kêşeyi ew nawçane bidozirêtewe, eweşî le proseyi emcare debête cêgeyi bayex eweye herdû ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî 'êraq leser her mîkanîzimêk bo çareserkrdinî ew kêşane rêkbikewn, rêkkewtinî nêwan dû ḧkumet debêt, debêt perlemanî 'êraq yasayi bo derbikat û pesendî bikat, ke em şêwazeş debête gerentîyek ke carêkî dîke kêşe leser ew nawçane drust nebinewe.
2. kêşeyi budce û mûçeyi hêzî pêşmergeyi kurdistan.

her le dwayi rûxanî rjêmî be's û nemanî sedam ḧusên, nek her teniya layene siyasîye 'êraqîyekan, bellku pol brîmerî ḧakmî medenîyi ewkat le 'êraq, zor hewllîda be hawşêweyi supayi 'êraq, hêzî pêşmergeyi kurdistanîş hellbweşênêtewe, bellam pêdagrîyi serok barizanî leser maneweyi hêzî pêşmerge wek hêzî bergrî û parêzgarî kurdistan, hemû ew hewllaneyi pûçell krdewe, pêşmerge wek beşêk le menzûmeyi bergrîyi 'êraqî taze çespêndra, bellam dîsan em prseş be hoyi nîyetî xirap û hewllinedan bo drustkrdinî seqamgîrî û aşitî lenêwan herîm û beẍda, astengî zorî hate berdem û katêk da'ş musllî dagîrkrd û pênc fîrqeyi supayi 'êraq teslîmî da'ş bûn, ewkat bo hemû layek derkewt ke hêzî pêşmerge wek supayekî qareman çende bo parêzgarî le kurdistan û seqamgîrî le 'êraqda giringe, boye le miyaneyi şerrî dijî da'ş core hawkarî û hemahengîyek lenêwan hêzî pêşmerge û supayi 'êraq le jêr çetirî hawpeymanan hatearawe, bellam behoyi rûdawekanî oktoberî 2017 carêkî dîke em prse gerrayewe bo çwargoşeyi yekem, bellam bergrîyi qaremananeyi pêşmerge be serperşitî rastewxoyi serok barizanî le dastanekanî mexmûr û meḧmûdiye û sḧêla, carêkî dîke selmandiyewe ke em hêze qaremane heman ew hêze qaremaneye ke efsaneyi tîrorîstanî da'şî pûçell krdewe, bemeş carêkî dîke hêzî pêşmerge ew dîfaktoyeyi drust krdewe beweyi hêzêkî nîzamîyi qaremane û debêt wek hêzêkî nîzamî mamelleyi legell bikrêt, lem çwarçêweyeda ḧkumetî herêmî kurdistan wêrrayi nebûnî budce û mûçe bo hêzî pêşmergeyi kurdistan, bellam lew dahateyi le berdestîda buwe, pêdawîstî û mûçeyi pêşmergeyi dabîn krduwe, le êstaşda ke amadebaşî heye bo eweyi hêzî pêşmerge wek beşêk le menzûmeyi bergrîyi 'êraq ḧîsab bikrêt, ḧkumetî kurdistan wek yekêk le ewlewîyetî kêşekanî nêwan herêm û beẍda danustandinî leser dekat û be mîkanîzimî guncaw kêşekeyan bo çareser dekat.

3. kêşeyi nebûnî yasayi newt û gazî fîdrrallî le ḧkumetî 'êraqda

ew kêşeyi ke pêyi degutirêt kêşeyi newt û gaz le nêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî fîdrrallî, le binerretda kêşeke peyweste be kemterxemîyi ḧkumetî 'êraq û bêbakîyi perleman le xulekanî rabrdûda, emeş leber eweye le dwayi nûsîneweyi destûrî 'êraq le 2005, şêwazî mamellekrdin legell dosêyi newtî 'êraq gorranikarî beserda hatuwew, debû ḧkumetî 'êraq bo qonaxî tazeyi 2005 yasayekî tazeyi be nawî (yasayi newt û gazî fîdrrallî) bo perleman amade bikat, bo eweyi dengî leser bidrêt û pesend bikrêt, bellam ḧkumetî 'êraq be biyanuwî corawcor û bo dijayetîkrdinî siyasetî newt û gazî herêm, kemterxemî le amadekrdinî ew proje yasaye krd, bemeş kêşeyekî gewreyi le nêwan ḧkumetî herêm û ḧkumetî fîdrrallî drust bû. le serdanî em dwayiyeyi msirur barizanî serok wezîranî kurdistan bo beẍda, raşkawane hemû serokayetîyekanî 'êraqî agadar krdotewe ke herêmî kurdistan bêcge lemafe destûrîyekanî xoyi hêçî dîkeyi nawêt û le hemanikatîşda be hîç corêk sazş leser mafe destûrîyekanî xoyi nakat, her boye lem çwarçêweyeda amadebaşî pîşan dawe ke kêşeyi dosêyi newt û gaz le nêwan hewlêr û beẍda çareser bikrêt, bellam em kêşeye lewaneye hendêk katî pêwîst bêt, çunike peyweste be derkrdinî yasayekî taze bo ew prse lelayen perlemanî 'êraqewe, bellam bûnî têgeyşitinî hawbeş lenêwan herdûla bo çareserkrdinî koyi kêşekan, çareserêkî qonaxîyi bo em prse dedozêtewe.

4. pşkî kurdistan le koyi budceyi 'êraq

ḧkumetî herêmî kurdistan hergîz larî lewe nebuwe ke le 'êraqda serjmêrîyekî tendrust bikrêt û bepêyi rêjeyi ew serjmêrîye pşkî kurdistan le budceyi 'êraq destinîşan bikrêt, boye heta serjmêrîyekî taze le 'êraqda dekrêt, em prse pêwîstî be rêkkewtinî siyasî bo çwar sallî dahatû heye, em rêkkewtine çwar sallîye eger lenêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî fîdrrallî bigate akam, debête seretayekî baş bo eweyi hewllekan yekbixirên û lemaweyi çwar sallî dahatû serjmêrîyekî rêkupêk le 'êraqda encam bidrêt, herweha dekrêt, rêkkewtinî sallî 2018 ke paşan yasayi budceyi ḧkumetî 'êraqî sallî 2019 lê berhemhat, bikrête binemayek bo rêkkewtinî çwar sallî dahatû, lemeşda hest dekrêt, xwastêk layi ḧkumetî 'êraqewe bo çareserî em kêşeye bûnî heye, boye be her çonêk bêt, zor nzîke ke herdûla bo çwar sallî dahatû leser em prse rêkbikewn.
ew hewllaneyi le destpêkî destibekaribûnî kabîneyi noyemewe bo çareserkrdinî kêşekanî nêwan herêm û beẍda destî pêkrduwe, corêk umîdî layi xellkî kurdistan drust krduwe û giringe em umêde layi xellkî 'êraqîş drust bêt, emeş leber eweye çende aşitî û seqamgîrî û lêktêgeyşitin le nêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî fîdrrallî drust bibêt, hênde bûjanewe û awedanî le herêm û nawçekanî dîkeyi 'êraq dest pêdekat.
Top