1 - pêşekî
dwayi cengî cîhanî duwem1 ke carrinameyi mafî mirovî bedwada hat(1948), hewll û teqelayekî zor drawe bo peyrrewkrdinî yeksanî le nêwan herdû regezî nêrumêda le sercem bwarekanî jiyanda. roj le dawayi roj em kelên û nahawsengîye berew kallbûnewe û roçûn deçêt. be frawanî zanrawe û selmêndrawe ke pêwîstîyekî serekîye bo mirov le mindallîyewe yeksanî le hzirîda biçêndrêt, eweş le dahatûda karîgerî erênî leser komellge û dewllet dadenêt. bebê proseyi perwerde esteme yeksanî bêtedî, boye, proseyi perwerde giringî pêdrawe û krawe be amirazêk bo geêşitin be ew amance.
yeksanî le proseyi perwerdeda le zorbeyi wllatanî geşekrdûda be wrdî û frawanî le seraniserî sîstemî perwerdeda peyrrewdekrêt. behakanî le nêw komellgeda rengî dawetewe, herweha le zorbeyi wllatanî geşekerda, çi programî xudî dewllet, yan be yarmetî wllatanî geşekrdû û rêkxirawe cîhanîyekan bêt, kar dekrêt bo geyşiten bew ew amance.
dwayi raperrînî sallî1991, perwerde kewte dest ḧkumetî kurdistan. programekan/menhec be birriyarêkî siyasî xirane ser zimanî kurdî û çendîn hengawî baş nran bo pakjkrdinî programekan le şî'are zeqekanî be's. hezaran qutabixane/xwêndga bînakran û nwêjen kranewe. eme yekem care le mêjuwî em beşeyi kurdistanda rêjeyi qutabî/xwêndkar le regezî mê beşêweyekî berçaw berizbotewe. herweha herdû regez be yeksanî û bê ciyawazî le qutabixanekanî/xwêndgakanî herêm dexwênin, emeş mayeyi dllixoşîye.
wezaretî perwerde zorbeyi prrogramekanî(pertuk) noêkrdotewe, bellam têbînî krawe ke babetî beserçuwî têdaye ke katî ḧkumetî 'êraq dexwêndran û babete tazekanîş kelên û nahawsengî le niywan regezî nêrumêda beşêweyekî berçaw bedî dekrêt, emeş naguncêt le gell şarstanêtî serdemda. le katêkda em pertukane le dwayi azadkrdinî 'îraq noêkrawnetewe, emeş nacore le gell madeyi (20 )birrge sêyem û madey(27) birrgeyi pêncem le proeyi destûrî herêmî kurdistan2 û madey(29) birrgeyi çwarem le destûrî 'êraq.
“piyawu jn beramber be yasa wek yekin û ḧkumetî herêm debêt hewll bidat hemû kospêk le rêgayi yeksanî le jiyan û mafe şarstanî û siyasî û komellayetî û roşnbîrî û abûrîyekanda laberê, ḧukmetî herêm debêt ew mafane le destûrew lew peymaninamaneda hatûn û lelayen dewlletî 'êraqewe pesendkrawen bo hemuwan desteber bikat.” (projeyi destûrî herêmî kurdistan-'êraq, madey(20) birrgeyi sêyem)
ew prsiyaraneyi dêne gorrê: boçî nahawsengî û nayeksanî le niywan regezî nêrumêda heye û hokarekanî çîn?
bo wellamdaneweyi prsiyarekan pênc pertukî xwêndinî binerretî perwerdeyi herêm şrovedekeyin û hewlldedeyin bo destinîşan û xistinerruwî ew nahawsengî û nayeksanîyaneyi le niywan regezî nêrumêda têbînî dekrên û hokarekanî be ew amanceyi çareser bikrên.

2 - pollênikrdinî babetekan
şîkardekeyin bo pênc perrtuk ke le dwayi sallî ٢٠٠٦ nûsirawn, yan noyi krawnetewe, xoêndineweyi kurdî polî dû- polî şeş. xtşeyi jmare(١) .
deq û wêne le qonaẍî seretayîda bekardehênrên bo nûsînî babete(yeke)kanî perrtuk. boye lem nûsîneda herdûkiyan3 bekarhênrawn bo destinîşanikrdinî pêgeyi regezî nêrumê le babetekanda. heryek lem perrtukane pêkhatuwe le çendîn babetî serbexo. bepêyi pêgeyi regezî nêrumê le babetekeda, babetekan polên dekrên bo sê beş: regezî mê, regezî nêr û bêlayen.

a - regezî mê
beşî regezî mê 19 babete le koy129 babet le pênc perrtukda ke dekate (14.7%). babetekan dû corin:
1. ew babetanen ke le sedased derbirrî çemkî regezî mên, çwar babetin. bo nmûne xanzad‌î soran, ḧepsexanî neqîb (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî).
2. ew babetanen ke taybetmend nîn be regezî mê, bellam kesayetîyi regezî mê le nêw herdû deq û wêneyi babetekeda, yan le yekêkiyanda zalle, 15 babetin. bo nmûne: pelle hewrêk serburdî xoyi degêrrêtewe, qutabî jîr(xwêndineweyi kurdî bo polî çwaremî binerretî).
le babetî pelle hewrêk serburdî xoyi degêrrêtewe, dayk wllamî prsiyarekanî nazenîn dedatewe derbarî drustibûnî hewru baran, dayk rollî raberayetî drawe pêy, serçaweyi zaniyarîye, boye babeteke polênikrawe bo regezî mê.
babetî qutabîyi jîr, honraweyekî gşitî/bêlayene, hîmayi têda nîye bo nêrumê, bellam wêneyi qutabîyekî kç danrawe le babetekeda, boye babeteke polênikrawe bo regezî mê. bo ziyatir, pollînî sercem babetekan birrwane https://kcdev.org

b- regezî nêr
beşî regezî nêr 68 babete le koy129 babet le pênc perrtukda ke dekate (52.7%). babetekan dû corin:
1. ew babetanen ke le sedased derbirrî regezî nêrin heşit babetin. bo nmûne: tewfîq wehbî, şerefxanî bedlîsî(rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî) .
2. ew babetanen ke taybetmend nîn be regezî nêrewe, bellam kesayetî regezî nêr le nêw herdû deq û wêneyi babetekeda, yan le yekêkiyanda zalle,60 babetin. bo nmûne: meşxellî ollompî, kune kerwêşk (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî).
le babetî (meşxellî ollompî)da, şêro wellamî prsiyarekanî şîlan dedatewe derbareyi meşxellî ollompî. regezî nêr(şêro) rollî raberayetî drawe pêyi û serçaweyi zaniyarîye. boye babeteke polênikrawe bo regezî nêr.
c - bêlayen
beşî bêlayen42 babete le koy129 babet le pênc perrtukekda ke dekate (32.6%). babetekan dû corin:
1. kesayetî regezî nêrumê yeksane le nêw babetekeda, weku babetî xêzanêkî bextewer (xwêndineweyi kurdî bo polî duwemî binerretî).
2. kesayetîyi regezî nêrumê le nêw deq û wêneyi babetekeda nîye, nmûne: çoleke û rêwî, şêru mşk(xwêndineweyi kurdî bo polî çwaremî binerretî).
babetî xêzanêkî bextewer, deqeke derbareyi xêzanêke, ne nêr û ne mê zalle le deq û wênekeda boye polênikra bo bêlayen.

xşitey(1) : pêgeyi regezî nêrumê le pênc pertukda

perrtûk corî babet (yeke) koyi babet
(asoyî)
regezî mê rregezî nêr bêlayen
xwêndineweyi kurdî bo polî duwemî binerretî 2 13 12 27
xwêndineweyi kurdî bo polî sêyemî binerretî 2 16 8 26
xwêndineweyi kurdî bo polî çwaremî binerretî 6 13 12 31
rîziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî* 5 10 6 21
rîziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî* 4 16 4 24
koyi babet
(stun) 19
(%14.7) 68
(%52.7) 42
(%32.6) 129
(%100)
(*)beşî rêziman polên nekrawe.
têbînî: beşî rahênan û çlakî bekarinehênrawn, teniya deq wêneyi serekîyi babeteke polênikrawn.

3 - nahawsengî û nayeksanî
le polênikrdinî babetekanda wek xşitey(1) pîşanî dedat, boman derdekewêt ke kelênêkî berîn heye le nêwan pêgeyi regezî nêrumêda le her pênc perrtukekeda. le hemû perrtukekanda giringî û qursayiyekî zêde beder drawe be regezî nêr, kêşeke her ewe nîye ke regezî nêr beşî şêrî berkewtuwe ke 68 babete û regezî mê kemtirîn beşe ke 19 babete le koyi 129babet, bellku nayeksanî û lêkineçûn le ruwî darrşitinî deq û destewajeyi nadrust û wêneyi nacor sebaret be regezî mê be rûnî û zeqî bedî dekrêt le herdû beşekeda. lêreda hendê le ew kêşane be kurtî dexeyinerrû, herçende em babete pêwîstî be twêjîneweyi ziyatir heye.

a- perawêz û kpkrdin
gwênedan be pêgeyi regezî mê le her pênc pertukekeda be zeqî rengîdawetewe. lêreda dû nmûne dexeyinerrû:
le babetî (hellebiceyi şehîd)da nûsirawe: "hellebice hemîşe mellbendî edeb û roşnbîrî buwe û çendîn şa'îr û nûserî wek (mewlewî) û (nalî) û (tayerbeg) û (eḧmed muxtarcaf) û (goran)î lêbuwe, herweha mellbendî kurdperwerî û şorrşe yek le dwayi yekekanî kurdistan buwe... " (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî,l 108). nawî pênc şa'îrî gewre le deqekedaye. duwan lew şa'îrane kurrî 'adîle xanin. nakrêt basî roşnbîrî û kurdperwerî û mêjuwî hellebiceyi şehîd bikrêt û pêgeyi xudî 'adîlexan feramoş û kp bikrêt, emeş mayeyi sersurrman û têrramane! bêguman 'adîlexan nek wek daykî dû şa'îr bellku weku kesayetîyekî serkrdew roşnbîr ke çalak buwe le bwarî komellayetî û dîplomasî û birriyardanda ziyatir le 'usman padşayi hawserî emeş mayeyi şanazîyi mîlletêke.
le babetî (dlivîn û jînge)da deqeke bem şêweye destpêdekat "dlivîn xwêndkarêkî zîreke le polî çwaremî binerretî dexwênêt rojêkiyan legell dayk û bawkî lenaw baxçe danîşitibûn gftugoyan dekrd." (xwêndineweyi kurdî bo polî çwaremî binerretî, li 12). le 13 dêrrekeykeda gftugoyek drust debêt le nêwan dlivîn û bawkîda derbareyi prsiyarêkî mamosta "boçî aw û hewayi gund le hî şar xawêntire?" bawkî wellamî prsiyarekanî kçekeyi dedatewe û ewêş supasî bawkî dekat bo zaniyarîyekanî. dayk le deqekeda hîç rollêkî pê nedrawe le her15 dêrrekeda teniya yek wşeye "dayk"! be zimane sadekeyi xellq rollî dayk qurruqepî pêkrawe. le her pênc pertukekeda rollêkî weku ew core nedrawe be regezî nêr. herweha dayk le wênekeda nîye. em core deqe peyamêkî perwerdeyî drust be mindall nadat.
bi - regezî mê û cwanî
kesayetîye mêjûyekan, weku miruv, çi le regezî mê, yan nêr bin, pêwîste jiyaniname, çalakîyi siyasî û roşnbîrîyan le rûdawekanda bixirêne progamekanî xoêndinewe. eger şêweyi ruxisaru bejn û balla karîgerî le ser rûdawe mêjuwîyekanî ew kesayetîyane nebûbêt, pêwîst nakat bixirêne progamekanî xoêndinewe. eweyi zaniyarî bexşe bo mindall karekaniyane nek şêweyi ruxisar û bejn û ballayan.
le her pênc pertukekeda heşit babet bo kesayetîyi mêjuwîyi regezî nêr û sê babet bo regezî mê terxan krawe. le babetekanî regezî nêrda hîç deqêk nîye derbareyi şêweyi ruxisar û ten û ballayi kesayetîyeke, bellam le dû babetî sê babetekeyi regezî mêda em şêwe baskrdine hatuwe.
le babetî (xanzadî soran)da nûsirawe: "xanzadî soran afretêkî ballaberiz û cwan û rêkupêk buwe.." (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî,l87). lêreda prsiyar eweye: bo debêt le nasandinî jnêkî serkrdeda basî balla û ruxisarî bikrêt? herweha tabiloyekî4 kçêkî gencî 15-20 sall danrawe be xşl û zêrrewe, prr reng û surmepoş, destêkî le kemerîdaye, ziyatir le modêl deçêt ta le xanzadî swarçak û serkrdeyi çekdaranî mîrinşînî soran.
le babetî (leyla qasm)da nûsirawe: "ew bejn û ballakeyi hawterîb legell hoş û bîrî mezn debûn.." (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî,l97). destewajeyi "bejn û ballakey" bo wesfî romanisî û ẍezl bekardehênrêt û nadruste bo nasandin û wesfkrdinî afretêkî şehîd. em şêwe derbirrîne nek le programekanî xwêndinda bellku le mîdiyayi bawîşda drust nîye, herweha lkandinî bejn û balla be bîrî meznî şehîdewe, ne 'eqll qbûllî dekat û ne lojîk!
le babetî (cwanî)da tabiloyekî kçêkî mindall: dû prçî drêjî zerd, clî kurdî poş, dû sebeteyi destî prr le gull û rawestawe le siruşitda. le waneye wêneyekî rumanisî bibexşêt be hendê kes, bellam le zemîneyi waqî'da ziyatir le bûkelleyi superbazarrekan deçêt ke clî kurdîyan be berdakrduwe ta le bexşînî cwanî ew mindalle qj reşaneyi le cadekanî nêw şarekanî herêmda, çepke gullî nêrgz defroşn bo bijêwî jiyaniyan. rêk le jêr tabiloyi ew kçe mindalleda nûsirawe: "cwanî le bejn û ballaw leş û larî rêku pêkdaye." (rrêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî‌,l77) destewajeyi cwanîyi bejn û balla le her pênc pertukekeda teniya amajeye bo cesteyi regezî mê, peyamîkî napesend û neguncawe bo perwerdekrdinî mindall. herweha detwanrêt weku çemkî sêksîst û bêrrêzî be regezî mê xwêndineweyi bo bikrêt. lêreda ziyatir le serî nanûsîn û bo kesanî psporrî ew babete becê dehêllîn, heta lêkollîneweyi drustî bo biken. herweha legell siyasetî perwerdeyî lexogrtibûn nacore.
lexogrtibûn ( Inclusion)
"lexogrtibûnî komellayetî karî erênîye bo gorrînî ew barudox û nerîtane ke debine(bûne) hoyi lexonegrtibûn/dabirranî komellayetî"(Robo, M)
lexogrtibûn beşêke le behakan û akarî perwerde, lejêr çetirî perurdeda hemû takêk debêt hest be asûdeyî û dllinyayî û hêminî bikat, şko û behakanî parêziraw bêt.)
destewajeyi cwanîyi bejn û ball be hîç corêk legell behakan û akarî wajeyi lexogrtibûn yek nagirinewe. bo nmune: çî be mindallêk billên ke cesteyi weku kodekanî naw programekanî xwêndin nîye, yan be mindallanî ew şehîdane ke cesteyi şehîdekaniyan weku kodekanî naw programekanî xwêndin nîn! emane(hêma bo bejn û balla û ruxisar) karî nerênî le ser derûnî mindall û proseyi xwêndin dadenêt.
c- karî nawmall û derewe
her weku çemkekanî tirî em pertukane kelênêkî berîn heye le nêwan nêrumêda le karî nawmall û dereweda. le sercem deqî babetekanda 20 karî karame û nakarame drawe be piyaw herweha 18 wêneyi piyaw le katî karkrdinda wek pzîşk, mamosta, krêkar, cûtiyar, şwan w...htd hatuwe. regezî nêr hêç rollêkî pênedrawe le karî nawmall û xêzanda cge le rawêjkarî û serçaweyi zaniyarî nebêt.
le layekî dî yek rollî mamostayî û dû wêneyi mamosta drawe be regezî mê û babetêk be nawî "kolêre" terxanikrawe bo karî nawmall û wêneyi jnêk hewîr deşêlêt.
be rûn û raşkaweyî le babetî "xoşewîstî dayk û bawk"da binemayi fkrî û felsefî sebaret be rollî regezî nêrumê le komellgeda diyarîdekat, regezî mê bo karubarî nawmall "dayk le pênawî to xoyi derrencênêt, sozî xoyt beser debarênêt.........be zimanêkî şîrîn lexewt helldestênêt... clekant leberdekat, xwardint bo amadedekat.” û regezî nêr bo karî derewe " bawk... be dllêkî frawanewe hemû rojêk le mall dêteder, dest be karkrdin dekat, ta bijêwî mindallekanî dabîn bikat," (rrîziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî, l49-50 ).

di - raberayetî, amojgarî û serçaweyi zaniyarî
le no babetda regezî nêr rollî raberayetî û amojgarî û serçaweyi zaniyarîye, bo nmûne: cwanikarî şar, rewşî rêgawban, meşxellî ollompî w....htd. herweha piyawe nawdarekan ke heşit babetin. le heşit wêneda piyaw derkewtuwe wek mamosta, bawk amojgarî kçekeyi dekat, bawk amojgarî kurrekeyi dekat w... htd.
beşî regezî mê çwar babetin. bo nmûne: baxî gşitî, pelle hewrêk serburdeyi xoyi degêrrêtewe...htd. herweha afrete nawdarekanî kurd ke sê babetin. le dû wêneda weku mamosta rolliyan pêdrawe.
babetî "pelle hewrêk serburdeyi xoyi degêrrêtewe" û "meşxellî ollompî" le beşî 2 - pollînikrdinî babetekanda şrovekran.
4 - hokar û akamî behakan
nûsînî her babetêkî( yekeyek) pertukî perwerdeyî debêt amancêk yan çend amancêk bpêkêt. le ser binemayekî fkrî diyarîkraw darrêjdrabêt le heman katda behakanî mirovayetî, komellayetî û şarstanêtî reçawbikrêt.
lh herêmî kurdistanda le ruwî destûrî, roşnbîrî, siyasî û komellayetîyewe hîç berbestêk nîye ke pêgeyi regezî nêrumê yeksan nebêt le programekanî xwêndinda, keçî be pêçewanewe nayeksanîyekî qûll le berinamekanî xwêndinî êstada heye. hellbete em babete pêwîstî be toêjîneweyi ziyatir heye, lêreda teniya be kurtî çend hokarêkî hebûnî em nayeksanîye dexeyinerrû:
1 - be heman rêçkeyi perwerdeyi 'êraq ke le şestekanî sedeyi rabrdûda le seraniserî sîstemekeda yek dû wêneyi afretêkî modêrin ke mamosta bûn û yek dû kesayetîyi jn xirabûne programekanewe, beşekanî dî regezî nêr pawanî krdbûn. henûke çendên babetî dî bo ziyad krawe, bellam bepêyi helumercî jiyanî serdem û madidekanî destûr û siyasetî ḧkumetî herêm rêjeyi regezî mê zor le xwareweye, kemtire le 15% !
2 - cwanî, weku hêmayek bo cesteyi regezî mê, taybetmendîyi perwerdeyi herême û le perwerdeyi 'êraqewe boman nemawetewe. layene nerênîyekanî keltûr kşawnete nêw programekan, yan dekrê karîgerî edebî klasîkî kurdî bêt ke cwanî regezî mê tiyayda pêgeyi ballayi heye. be hzir û bîrî/'eqllîyetî şekspîr programekanî xwêndinî berîtaniya danerrêjrawn, edebî klasîkî giyan û mêjuwî gele, bellam hendê çemkî bo jiyanî serdem betaybetî perwerdeyi mindall naguncêt.
3 - le nebûnî siyasetêkî perwerdeyî diyarîkraw bo geşedan û nûsînî prugramekan/perrtuk, ke amanc û behakan be rûnî û rewanî tiyayda diyarîkraw bêt, derga walladekat bo layene nerênîyekanî keltûr û pallinerî xudî(aldaf' alذatî) le bêrroke û boçûn w...htd, beagayî û naagayî dzedekene5 nêw programekan, emeş wadekat amanc û behakan nepêkin bew şêweyi planî bo darrêjdrawe, narrêkupêkî ('dm altinasq) babetekan dêne berhem.
5 - derencam:
be şêweyekî kurt (pêgeyi regezî nêrumê)man şrovekrd le pênc pertukî xwêndinda, derkewt ke beşî regezî mê zor keme ke19 babete û regezî nêr beşî şêrî ber kewtwe ke68 babete.
le hendê babetda kesayetîyi regezî mê pêşêl krawe, le hendê babetî tirda reçawî pêgeyi regezî mê be başî krawe, em narrêkupêkiye û ciyawazîye le darrşitinî babetekanda, deygêrrînewe bo nebûnî siyasetêkî perudeyî diyarîkrawa bo geşedan û nûsînî programekan.
pêşniyar:
- destewajeyi cwanîyi bejn û ball teniya amajeye bo cesteyi regezî mê û peyamêkî napesende û guncaw nîye bo perwerdekrdinî mindall û pêwîste labibrên, betaybetî eweyi le babetî "leyla qasm"da hatuwe.
- wezaretî perwerde berprsiyare le 1.8 miliyon fêrxwaz, pêwîste beşêkî(yeke) hebêt ke taybetmend bêt be yeksanî regezî nêrumê/ cênderGender Eqwalitiy)), yan belanî kemewe kesêkî prrofîşnall, şareza çawdêrî seraniserî sîstemeke bikat.
- pêwîste pêşengî û ewlewîyet bidrêt be nûserî regezî mê le nûsînî programekanî xwêndinda ke henûke kemin û eger nîn le hendê bwarda pêwîste hewllbidrêt bo drustkrdinyan.

supas û pêzanîn
cêyi xoyetî supas û pêzanînî ew berrêzane bikrêt ke erkî nûsînî programekaniyan leser şane, karekaniyan encamdawe bew şêweyeyi ke lêyan dawakrawe, her babetêk le polda dexwêndrêt be çend flterêkda derrwat. le nebûnî siyasetêkî perwerdeyî bo wllat her eweyi lê sewz debêt ke êsta le berdestdaye.

têbînî:
- bo ziyatir derbareyi geşekrdinî programekanî xoêndin brawane: ttps://kcdev.org
- lh nûsînêkî dîkeda binemayi fkrî em perrtukane şrovekrawn, birrwane gullan 1190
http://www.gulan-media.com/sorani/details.php?section=4&id=28006

perawêzekan:
(1) şorrşî oktober 1917, dewrêkî ballayi hebû le çespandinî mafî regezî mê lew bilokeyi xoydaw karîgerî hebuwe le ser ḧzbe şiyu'îyekanî cîhan. herweha wllate împriyalîstekan qutabixaneyi modêrinyan damezirand le kollonîyekanda.
(2) hemû layene siyasîyekan lh ser madidey(20)u(27) kokin.
(3) deqî rahênan be karinehênrawe bo polênikrdin.
(4) tabiloyi piyawe nawdarekanî kurd le temenî 40 sall û berewjûr drustkrawn.
(5) çendîn distewaje û wêne heye le nêw programekanî xoêndinda ke peywendî nîye be babetekewe, piywêste labrên.

serçawekan:
1- projeyi destûrî herêmî kurdistan-'êraq ktêbixane gşitiyekan, hewlêr, jmareyi spardinî(777) , 2009
2- xwêndineweyi kurdî bo polî duwemî binerretî. çapî şeşem ٢٠١٣.
3- xwêndineweyi kurdî bo polî sêyemî binerretî. çapî şeşem ٢٠١٣.
4- xwêndineweyi kurdî bo polî çwaremî binerretî çapî heşitem ٢٠١٥.
5- rêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî pêncemî binerretî çapî çwarem ٢٠١١.
6- rêziman û xwêndineweyi kurdî bo polî şeşemî binerretî çapî pêncem ٢٠١٢.
7- Iraqi Conistution-2005
8- Robo, M. Social inclusion and inclusive education
www.academicus.edu.al/nr10/Academicus-MMXIV-10-181-191.pdf [Accessed (online) 10 Mayi 19]



 spot:
 pêwîstîyekî serekîye bo mirov le mindallîyewe yeksanî le hzirîda biçêndrêt, eweş le dahatûda karîgerî erênî le ser komellge û dewllet dadenêt
 wezaretî perwerde zorbeyi prrogramekanî(perrtuk) noêkrdotewe, bellam têbînî krawe ke babetî beserçuwî têdaye ke katî ḧkumetî 'êraq dexwêndran û babete tazekanîş kelên û nahawsengî le niywan regezî nêrumêda beşêweyekî berçaw bedî dekrêt
 piyawu jn beramber be yasa wek yekin û ḧkumetî herêm debêt hewll bidat hemû kospêk le rêgayi yeksanî le jiyan û mafe şarstanî û siyasî û komellayetî û roşnbîrî û abûrîyekanda laberê
 kesayetîye mêjûyekan, weku miruv, çi le regezî mê, yan nêr bin, pêwîste jiyaniname, çalakîyi siyasî û roşnbîrîyan le rûdawekanda bixirêne progamekanî xoêndinewe
 destewajeyi "bejn û ballakey" bo wesfî romanisî û ẍezl bekardehênrêt û nadruste bo nasandin û wesfkrdinî afretêkî şehîd. em şêwe derbirrîne nek le programekanî xwêndinda bellku le mîdiyayi bawîşda drust nîye
 destewajeyi cwanîyi bejn û balla le her pênc perrtukekeda teniya amajeye bo cesteyi regezî mê, peyamîkî napesend û neguncawe bo perwerdekrdinî mindall. herweha detwanrêt weku çemkî sêksîst û bêrrêzî be regezî mê xwêndineweyi bo bikrêt
 lh herêmî kurdistanda le ruwî destûrî, roşnbîrî, siyasî û komellayetîyewe hîç berbestêk nîye ke pêgeyi regezî nêrumê yeksan nebêt le programekanî xoêndinda, keçî be pêçewanewe nayeksanîyekî qûll le berinamekanî xwêndinî êstada heye
 cwanî, weku hêmayek bo cesteyi regezî mê, taybetmendîyi perwedeyi herême û le perwerdeyi 'êraqewe boman nemawetewe. layene nerênîyekanî keltûr kşawnete nêw programekan, yan dekrê karîgerî edebî klasîkî kurdî bêt ke cwanî regezî mê tiyayda pêgeyi ballayi heye
 destewajeyi cwanîyi bejn û ball teniya amajeye bo cesteyi regezî mê û peyamîkî napesende û guncaw nîye bo perwerdekrdinî mindall û pêwîste labibrên, betaybetî eweyi le babetî "leyla qasm"da hatuwe
 wezaretî perwerde berprsiyare le 1.8 miliyon fêrxwaz, pêwîste beşêkî(yeke) hebêt ke taybetmend bêt be yeksanî regezî nêrumê/ cênder, yan belanî kemewe kesêkî prrofîşnall, şareza çawdêrî seraniserî sîstemeke bikat
