niyu sede pêş eweyi karesatî holokost beser cuwekan bêt leser destî nazî, tiyodor hrtzl, drustkrdinî dewlletî (cû)î bo cuwekan be teniya rêge zanî bo parastinî hemû cuwekan le cîhanda, bellam heta karesatî cînosaydî holokost ruwî neda, be krdeyî hengaw bo drustkrdinî dewlletî cû le îsirayl hellinegîra, be damezirandinî dewlletî îsiraylîş wek kiyanêkî siyasî bo cuwekan, cû wek netewe buwe xawen nasinameyi xoyi le cîhanda, eme legell eweyi heta êstaşî legellda bêt, leser cugrafiyayi siyasîyi dewlletî cû (îsirayl) kêşe û allozîyekî zor heye û beşî zorî cîhan pêyanwaye ew cugrafiya siyasiyeyi dewlletî cû (îsirayl)î leser damezirawe, beşêkî xakî 'erebe û îsirayl dagîrî krduwe.
têgeyşitinî (cû) bo bayexî dewlletêkî neteweyî bo cuwekan benawî (îsirayl) lew xallewe serçaweyi grtuwe ke (cû) bebê dewlletî îsirayl hîç nasinameyekî le cîhanda nîye û eger rûberruwî karesatêkîş bibêtewe, hîç dewlletêk bergrî lê nakat, her boye wêrrayi hemû herreşekanî dewlletanî 'erebî û gelekomekî bo lenawbrdinî dewlletî îsirayl le sallî 1967, cuwekan birriyariyanda lenaw îsirayl gorrî bekomell hellbikenin û hemûyan bergrî le dewlletekeyan biken, ta pêkewe dekujrên, em waqî'e ke le fîlme dîkomêntarîyekanî ( şerrî 6 roje) tomarkrawn, derbirrî ew rastîyen ke mirdinî bekomell le pînaw şkoyi neteweyekda ke dewlletî nîye lewe başitire ke carêkî dîke rollekanî awareyi wllatanî cîhan bibinewe.
dewlletî îsirayl legell eweyi her le seretayi drustibûniyewe bangeşe bo ḧukmirranîyekî dîmukratî û hellbijardin û destawdestkrdinî aşitîyaneyi desellat dekat, bellam dîmukratiyet be manayi (mirovbûn û raderbirrînî azadî bîruboçûne ciyawazekan) nîye, le îsiraylda ciyawazîyi bîruboçûnî siyasî û azadîyi raderbirrîn lew çwarçêweyeda, aya çi ḧzbêkî siyasî lewî dîke ziyatir şanazî be cûbûnî xoyi û dewlletî cuwewe dekat, nek çi ḧzbêkî siyasî lewî dîke ziyatir bayex be mafekanî mirov dedat? em arasteyi bîrkrdineweyeyi ke le maweyi ziyatir le 70 sallî rabrdû le îsiraylda drêjeyi heye, lewaneye le ruwî tiyorî û berawrdkrdinî tiyorîyaneyi legell behakanî lîbirrallîzim cêgeyi rexineyekî tund bêt, bellam eger dewlletî îsirayl bem şêwaze arasteyi bîrkrdinewe siyasîyekanî be man û nemanî dewlletî îsiraylewe grê nedaye, aya êsta dewlletî îsirayl bûnî debû? diyare penabrdinman bo nmûneyi dewlletî îsirayl, pakane hênanewe nîye bo eweyi dewlletî îsirayl çend heqe û çend naheqe, bellku mebestî serekî eweye eger dewlletî îsirayl nebwaye, aya metirsîyi dûbare û sê bare bûneweyi holokostêkî dîke bûnî nedebû? wellamdaneweyi em prsiyare dekrêt le lêdwanekanî serok wezîranî îsirayl werbigirênewe ke zor car supasî ew serok dewlletane dekat le brî dewlletî îsirayl, be dewlletî (cû) amaje bo dewlletî îsirayl deken.
ezimûnî holokostî (cû) jînosaydî musllmanekanî (bosine), rastîyek bo mêjuwî mirovayetî deselmênin, beweyi ke katêk neteweyek leser destî neteweyekî dîke duçarî cînosayd bûbêt, ewa prsî pêkewejiyan debête karêkî meḧall û debêt ew neteweye xoyi hewllbidat û komellgeyi nêwdewlletî bigeyenête qena'et ke bêcge le dewlletî serbexo, hîç gerentiyek bo neteweyek bûnî nîye ke duçarî cînosayd bûbêtewe, başitirîn bellgeyi selmêndrawîş bo dûbarebûneweyi ew karesatî hawşêweyi enfalekan û kîmiyabaranekan le kurdistanda, hêrşî tîrorîstanî da'ş bû le abî 2014 bo ser kurdistan û cînosaydî êzîdîyekan, herweha hêrşî hêzekanî 'êraq bû bo ser tuzxurmatû dwayi karesatî 16î oktoberî 2017.
bo êstayi barudoxî siyasetî cîhanî û derkewtinî seretakanî kotayîhatinî ew sîstme cîhanîyeyi ke pêyi degutira (sîstmî nwêyi cîhan), amajekan hemuwî bew arasteyen ke teniya rêgeyek bitwanêt sîstmî dîmukratî le qeyranî darrman dûr bixatewe, gerraneweye bo bîrî neteweyî (naşnalîzim) û em arasteye ke roj le dwayi roj le brewdaye, peywendî be jîngeyi siyasetî nêwdewlletî çend sallêk lemew pêşewe nîye, yan raşkawanetir jîngeyi siyasetî nêwdewelletî êsta be berawrd bew jînge siyasîyeyi ke le 25î eyluwî 2017 gelî kurdistan rîfrandomî tiya encamda, gorranikarî gewreyi bexowe bîniywe, raste ew kateyi serkrdayetîyi siyasîyi kurdistan begşitî û şexisî ms'ud barizanî wek serokî herêmî kurdistan ke birriyarî rîfrandomiyan pesend krd û gelî kurdistanîş be (bellê) dengî be ser bexoyî da, hemû amajekanî pesendkrdinî komellgeyi nêwdewlletî bo îradeyi gelêkî azadîxwaz bûnî hebû, bellam derçûnî donalld tiremp wek serokî emirîka û pêşitirîş rîfrandomekeyi berîtaniya bo ciyabûnewe le yekêtî ewrupa, hewllêkî dijî be arasteyi proseyi rîfrandomî ew gelaneş drust krd ke lew kateda rîfrandomiyan encamda, lewane gelî keteloniya ke le heman katî rîfrandomekeyi kurdistanda ewanîş rîfrandomiyan bo serbexoyî ketelunya le îspaniya encam da. raşkawanetir gorranikarîyekî gewreyi ewto beser waqî'î siyasetî nêwdewlletî û sîstmî cîhanîda hatibû, ke jîngeyekî allozî ewtoyi drustkrd, ke netwanrêt birriyarî drust be asanî leser gorranikarîyekan bidrêt, tenanet lenaw wezaretî dereweyi emirîkada, rîks tîlrsonî wezîrî derewe û stafî wezaretekeyi ke zor raşkawane dijî rîfrandomekeyi kurdistan bûn û tîşkî sewziyan daye hêzekanî 'êraq bo eweyi hêrş bikenewe ser kurdistan, xoyan lenaw wezaretî dereweyi emirîkada behoyi ew gorranikarîyanewe be corêk seryan lê şêwa bû, ke rîks tîlrsonî wezîrî dereweyi emirîka raşkawane deygut lêdwanekanî donalld tiremp serokî emirîka derbirrî siyasetî dereweyi emirîka nîye, bellam dwayi çend mangêk le encamdanî rîfrandom û paş eweyi tiremp destî pê lekar kêşayewe, derkewt bîrkrdineweyi rîks tîlrson û stafî wezaretî dereweyi emirîka le astî gorranikarîye gewrekanî siyasetî nêwdewlletî nebûn.
encamdanî rîfrandom le 25î eylûlî 2017 û ew karesate naxoşaneşî le dway16î oktoberî heman sall çend nawçeyekî kurdistanî grtewe, selmênerî ew rastîye bûn ke hem serkrdayetîyi siyasî û hemîş gelî kurdistan briyarêkî rast û drustiyan dawe ke rêgeyi serbexoyî û mafî çarenûsiyan wek teniya rêgeçare bo dûbare nebûneweyi karesatekan hellgrtuwe, her boye ew dîkomênteyi gelî kurdistan le 25î eylûlî 2017 be (bellê bo serbexoyî) tomariyan krduwe, bote bellgeyekî mêjuwîyi û nexşeyi rêge bo newekanî êsta û dahatû, herweha bote rêgepîşanderî dîplomatiyetî kurdî bo eweyi leber roşnayî îradeyi xellkî kurdistan hewllekanî xoyi bo qena'etpêkrdinî komellgeyi nêwdewlletî bixategerr.
gewretirîn biyanû le destî komellgeyi nêwdewlletî û qoztineweyi lelayen dewlletî 'êraq û turkiya û êranewe dijî rîfrandomî gelî kurdistan, ewe bû beweyi gwaye 'êraq dewlletêkî fîdrrallîye û le destûrî 'êraqda ew mafaneyi gelî kurdistan bûnî heye, ke gelî kurdistan dengî pê dawe, bellam kêşeyi serekî ke pêwuste leber roşnayî ew karesataneyi beser gelekeman hatuwe û pêwîste berdewam cextî leser bikeyinewe, eweye: raste ew mafane lenaw destûrî 'êraqda wek bend û birrge hen, bellam kêşeyi serekî eweye ke xudî destûreke cêbecê nekrawe, bigire pêşêl krawe.