bebrînî budce û mûçe lesalî 2014 lelayen hkumetî nurî malîkî û paşanîş drêjepêdanî lelayen hkumetî ebadîyewe، peywendîî nêwan kurdstan û êraq، le peywendîî hkumetêkî lokalewe leçwarçêwey dewletêkî fîdralîda، beemrî waqî' gorawe bo peywendîî nêwan dû dewlet. prsyarî serekî lêreda eweye legel euey hkumetî bexda xedr û zulmêkî gewrey le gelî kurdstan krduwe، aya le mawey sê salî rabrdûda peywendîî nêwan êraq û kurdstan wek dû drawsê çon buwe؟ welamî em prsyare duayîn rêkkewtnî nêwan bexdaw hewlêr be nawbjîwanîî emrîka deydatewe ke leser prosey azadkrdnewey musl rêkkewtnyan grêdawe، serencamîş wek akamî em rêkkewtne hemû layek deybînîn، hemahengîî nêwan hêzî pêşmergey kurdstan û supay êraq، eu serkewtne gewreyeî lêkewtewe ke leçend rojî rabrdû hkumetî bexda kotayî da'şî le musl rageyand.

prsyarî here grîng lêreda eweye، eger duay eu hemû zulm û naheqîyeî hkumetî bexda beramberî kurdstan krdûyetî، belam kurdstan bewcore mamele legel bexda bkat û hewlbdat baştrîn peywendî dostaney legel dewletî êraq hebêt، aya eme çî degeyenêt؟ eme ewe degeyenêt ke amancî ewel û exîrî serkrdayetî syasî le damezrandnî dewletî kurdstan eweye em dewlete bbête serçawey aramî û seqamgîrî le nawçeke û mîkanîzmêk bo çareserkrdnî eu kêşaney ke mawey zyatr le 100 sale bebê çareser mawnetewe.
amajekrdn be peywendîî êstay nêwan kurdstan û êraq، derwazeyekî başe bo euey bas le peywendîyekanî eayndey nêwan dewletî kurdstan û dewletanî drawsêman bkeynewe، sebaret bem layene û her lemaweyeda ke xelkî kurdstan xoy bo rîfrandom amade dekat، hendêk syasetmedarî lokal û bê aga le gorankarîyekanî nawçeke û cîhan، sebaret be encamdanî rîfrandom û serbexoyî، bew core xelkî kurdstan detrsênn bewey gwaye eger dewletî serbexo rabgeyenîn ewa drawsêkanman snûrman lê dadexen û gemaroman deden û paşan eu dewlete natwanêt berdewamîî hebêt، lewelamî eu syasîye lokal û bê agayane delêyn: ewe êwen le pêge û şkoy kurdstan bê agan، yan çawtan helnayet şko û pêgey kurdstan bbînn، egerna dewletanî drawsêy kurdstan le pêş hemûyanewe، turkya û êran baş eu rastîye dezann ke rêzgrtn le îradey xelkî kurdstan û bryaryan bo serbexoyî، berjewendîî ewan deparêzêt û zyanî pênageyênêt.

lêrewe eger sereta bas le helwêstî komarî îslamî êran bkeyn ke zor be tundî deyewêt prosey encamdanî rîfrandom retbkatewe، eger lembarewe eu prsyare bkeyn، aya helwêstî komarî îslamî êran snûrî retkrdnewe debezênêt؟ yan raşkawanetr aya mezndey ewe dekrêt komarî îslamî helwêstêkî tundtr bemanay le rêgey desttêwerdanî rastewxo، hereşe leser kurdstan drust bkat؟ welamî em prsyare ême naydeynewe، belku berprsanî komarî îslamî xoyan le myaney kor û kobûnewe nêwdewletîyekan deydeneweu deyanewêt behoy kurdstanewe helwêstî xoyan beramber berey djî da'ş rast bkenewe. her bo nmûne katêk le amojgay encumenî peywendîyekanî derewey emrîka korêkyan bo mhemed cewad zerîf (wezîrî derewey êran) sazkrdbû، le penêlkeda lêyan prsî: aya katêk da'ş hêrşî krde serkurdstan، komarî îslamî êranî hawkarî kurdî krduwe؟ lewelamda zerîfî pêy gutn: detwann eu prsyare le berêz msod barzanî serokî herêmî kurdstan bken، aya komarî îslamî djî da'ş hawkarî kurdstanî krduwe yan ne. eme eweman pêdelêt، komarî îslamî êran têdegat، êsta pêgey kurdstan lenaw hawpeymanîî nêwdewletî djî da'ş çende û herweha deşzanêt hereşekrdn le kurdstan lelayen hawpeymanîî nêwdewletî begştî û emrîka û nato betaybetî çon dexwêndrêtewe، belam leberamber emeşda komarî îslamî êran euey neşardotewe ke deyewêt le prosey duay kotayî da'ş rolêkî dyarî wek hêzêkî gewrey nawçeke hebêt، komarî îslamî leşerî djî da'ş beşdarîyekî frawanî krd، belam nebuwe endamî hawpeymanîî nêwdewletî djî da'ş û xoyşî hokarî be endaminebûnekey baş dezanêt، boye êsta hewldedat، duay nemanî da'ş le rêkxstnewey nawçeke rolî hebêt، belam aya debête beşêk lew hewle nêwdewletîyeî ke duay da'ş bo rêkxstnewey nawçeke degîrêteber، eme eu hewleye ke komarî îslamî amancyetî bbête beşêk، yan endam lew hawpeymanîye nêwdewletîyeî ke duay nemanî da'ş bo rêkxstnewey nawçeke degîrêteber.

kêşey serekîî komarî îslamî êran le prosey syasîî êraqda leduay da'ş eweye، ke kêşekanî êraqî erebî û peywendîyekanî eayndey nêwan kurdstan û êraq، tenyau tenya peyweste be rêkkewtnî nêwan şîeu sunne û rêkkewtnî nêwan bexdaw hewlêr، boye katêk hawpeymanîî nêwdewletî djî da'ş naçar debêt rolî nawbjîwan bo rêkkewtnî nêwan hewlêr û bexda û rêkxstnewey prosey syasîî nêwan şîeu sunne le êraqî erebîda bgêrêt، ewa komarî îslamî êranîş bêcge le çawdêrêk le dûrewe natwanêt desttêwerdanî rastewxoy hebêt، lem çwarçêweyeda komarî îslamî êran hewlekanî bew arasteyeye ke çend layenêk bewekaletî eu rêge le rîfrandom û serbexoyî kurdstan bgrn، belam eu layanane lewe bçûktrn bebaşî û be xwastî êran eu wekalete cêbecê bken، emeş leber eweye baştrîn wekîlî êran le êraqda malîkî û hzbî deoaye، em wekîle xoy bewe tawanbare ke da'ş berhemî syasete helekanî ewe، boye lem haleteda wekîlekanî êranîş، bêcge le lêdwanî rageyandn hîç ştêkî dîkeyan pê nakrêt، boye ewanîş lehewlî grêdanî çend sefqeyekn legel hendêk xelk û kenalî mîdyaîî le kurdstan، belam ewanîş natwann be aşkra û wek euey êran amancyetî lemalîkî، bew aste eu wekalete le rêy malkîyewe bo êran cêbecê bken، emeş leber eweye eger eu xelkane، yan eu mîdyayane bbne hereşe bo ser asayşî nîştmanîî kurdstan lêyan qbûl nakrêt، boye emanîş natwann karîgerîyekî eutoyan hebêt.
komarî îslamî êran ke dewletêke mîratî hezaran saley dîplomatîî dewletî heye، dezanêt çon legel emrî waqî' mamele dekat، leêsta hewlî bo eweye asteng bo dewletî kurdstan drust bkat، belam eger kurdstan eu astenganey brî، ewa komarî îslamî êran mamele legel eu emrî waqîe dekat ke dewletî kurdstan drustî dekat û berjewendîşî leweda debêt mamele legel eu emrî waqîe bkat، leber euey seqamgîrî dewletî kurdstan xzmet be seqamgîrî êranîş dekat.

sebaret be turkya، lemawey nzîkey 10-14salî rabrdûda، turkya ezmûnî hemecorî djî kurdstan û ezmûnî hemecorî dostayetî legel kurdstanda heye، turkya her lesalî 2003we paş euey perlemanî turkya bryarî da، turkya nabête beşêk le hawpeymanîî arezûmenda bo prosey azadkrdnî êraq، lew rastîye têgeyştuwe، êsta lenawçekeda turkya tenya hawpeymanî pşt pê bestrawî rojawa nîye، belku kurdstanîş bote hawpeymanêkî pşt pê bestrawî rojawau emrîka، katêk turkya xoy lew hawpeymanîye dênête drewe، ewa otomatîkî kurdstan debête cêgrewey turkya، lemawey duay rûxanî rjêmî be'sewe، turkya çend carêk em ezmûney taqî krdotewe û hemû carêk kurdstan cêgey grtotewe. her bo nmûne turkya le kotayî 2014 leser zarî receb teyb erdogan raygeyand: (kobanê kewt.) belam serok barzanî raygeyand: debêt pêşmerge bçête kobanê û nabêt bkewêt، legel euey turkya zor djayetî derbrî bewey nabêt pêşmerge bexakî turkyada bçête kobanî، belam serencam emrîkaw hawpeymanîî nêwdewletî guşaryan xste ser turkya û pêşmerge be xakî turkyada çuwe naw kobanê û le kewtn rzgarî krd. boye turkya lew rastîye têgeyştuwe ke kurdstan bote emrî waqî' û beşêk le cêgey bayexî cîhanî azad û hawpeymanîî nêwdewletî، boye baştre dewletêkî dîmukratî û aştîxwaz drawsêy bêt، nek dewletêk ke serçawey tîror û tundutîjî bêt.
lelayekî dîkewe turkya lemawey nzîkey 8 salî rabrdû، ezmûnî dostayetîyekî grîngî le kurdstan heye، lemawey em 8 saleda turkya sûdêkî hêcgar gewrey lem dostayeye le bwarî barzganî û abûrî û dîplomatî û syasî bînîweu êsta turkya geyştote eu qenaetey ku çende turkya bo kurdstan grînge، hêndew zyatrîş kurdstan bo turkya grînge، boye lem çwarçêweyeda turkya lewaneye bo îsthlakî mhelî û razîkrdnî neteweperstekanî turk hendêk lêdwanî rexneamêz beramber prosey rîfrandom û serbexoyî kurdstan blawbkatewe، belam wek syasetî pragmatîkî beramber kurdstan، waqîî turkya pîşanîdawe ke serbexoyî kurdstan pesend dekat.

emrîka û hawpeymanîî nêwdewletî le djî da'ş، ewanîş lew rastîye têgeyştûn ke dewletanî drawsêy kurdstan natwann، yan leberjewendîyan nîye ke lêdwanekanyan bo hoyekanî rageyandn bgorn bo hereşey cddî leser eayndey kurdstan، her boye hêndey cext leser lêktêgeyştnî nêwan hewlêr û bexda sebaret be eayndey peywendîyekanî nêwan kurdstan û êraq dekenewe، hênde bas le djî، yan rezamendîî dewletanî drawsê sebaret be damezrandnî dewletî kurdstan nakenewe.

dyare sebaret be lêktêgeyştnî nêwan hewlêru bexda bo cyabûneweyekî aştîyaney nêwan kurdstan û êraq lew xalewe serçawe degrêt ke lenêwan kurdstan û êraqda çendîn xalî grîng û kêşe hen، betaybetî kêşey snûr û xak ke pêwîstî bewe heye be hêmanane legel bexda çareser bkrên، hkumetî bexdaş beramber em lêktêgeyştne û drustkrdnî lîjney peywendîdar bo em mebeste be şêweyekî zminî rezamendî pîşan dawe، belam mîkanîzmî karî em lîjne hawbeşe le nêwan kurdstan û êraq، hem katî dewêt û hemîş pêwîstî be nefesêkî taze heye bo euey ray gştî erebî sunne û şîe legel em waqîe tazeye bguncênêt.
lewaneye hendêk xelk ke amancyan tenya û tenya serbexoyî kurdstane، leser prosey dyalogî nêwan kurdstan û êraq bo serbexoyî û cyabûnewey aştîyane blên، aya waqîî taze ke dewletî kurdstanî têda ledayk debêt، ç pêwîstîyekî bekat û nefesêkî taze heye، le welamî em prsyareda turkya be nmûne dehênînewe، le salanî 2007 û 2008 ke taze seretay dyalogî rojnamewanî û kultûrî û roşnbîrî lenêwan destebjêrî rojnamenûs û roşnbîrî kurdstan û turkya drust bbû، zor car le dîdarekanda be destebjêrî roşnbîrî turkyaman degut، bo lebrî bakûrî êraq nalên hkumetî herêmî kurdstan، ewan lewelamda pêyan degutîn، bedrêjayî 100 salî rabrdû hkumete yek ledwa yekekanî turkya ray gştîyan leser ewe perwerde krduwe ke kurd û kurdstan bûnî nîye، boye eger ême lepr blêyn kurd، yan hkumetî herêmî kurdstan ray gştî qbûlî nakat، belam duay çend salêk wek hemûman bînîman serok wezîranî eukat û serokî êstay turkya xoy serokî kurdstanî banghêştî amed dekrd û be alay kurdstan pêşwazîî lê dekra، lemeş zyatr wek lemyaney duayîn serdanî serokî kurdstan bo turkya bînîman، emcareyan her le frokexaney enkerawe be alay kurdstan pêşwazî le serokî kurdstan kra.
bo êstay eqlyetî şovênî erebî êraq (be şîe û sunnewe)، carê mawyetî emrî waqîî dewletî serbexoy kurdstan beşêweyekî asayî werbgrn، yan layene syasîyekanî şîeî êraq be aşkra euey lepştî perde derî debrn be aşkra be xelkî blên، boye hemû dewletanî hawpeymanî djî da'ş û leseruuy hemûşyanewe emrîka، debêt şahîd û nawbjîwanî em barudoxe tazeye bn bo kurdstan û êraq heta be şêweyekî aştîyane lêk cyabbnewe، lem haleteşda ke erebî êraq lew rastîye têdegat ke berjewendîî ewanîş lewedaye ke kurdstan serbexo bêt û drawsêyekî başî êraq bêt، ewa kurdstan çon peywendîî dostaney legel êran û turkya berdewam debêt، legel êraq leastêkî zyatr debêt û berdewamîş debêt.