« popolîzm hereşeye bo lîbral dîmukratî. le serdemî romanekanewe heta êsta her hkumetêk prosey helbjardnî pyadekrdbêt، rûberuuy corêk le serkrdey popolîstî buwetewe، hemû em serkrde popolîstaneş bewşêweye xoyan nmayş krduwe ke legel xelkn û ewanî dîke gendeln û duay berjewendî xoyan kewtûn. em dyaredeye le tîryos karagasî romanîyewe bo palewananî popoloy mîkavîlî le sedey şanze û cakobyanî ferensa le kotayî sedey hejdehem û caksonyanî sedey nozdehemî emerîka، hemûyan be yek araste karyan krduwe û hewlyan dawe le ser bnemay handanî cemawerî bo djî gendelî û xêrî gştî prupagende bken û beşdarî le helbjardnekan bken، heta geyşte euey le nawerastî sedey bîstem dyardey popolîzm bbête dyardeyek hawşanî dîmukratî، belam le duay kotayîhatnî cengî duwemî cîhanî û heta heftakanî sedey rabrdû، ke tyaîda geşekrdnî abûrî be şêweyekî frawan hatekayewe، dewletanî rojeaway lîbral dîmukratî hewlî xoyan xstekar bo euey le çwarçêwey helmetî helbjardnekanda gutare sade û sakar û serncrakêşekanî serkrde popolîstekan dûrbxenewe، emeş waykrd popolîstî rast tenya le ser astî lokalî gutarekey serncrakêş bêt û le ser astî nîştmanî cêgey bayex nebêt، herweha popolîstî çepîş ke be roşnbîrî djî dîmukratî (Counterculture) beşdarî helbjardnekanyan dekrd، heta destberdarî tundutîjî nebûn، neyandetwanî nwênerayetî le perlemanekanda bedest bhênn، her boye wek herdû zanay zanstî syaset (sîmur martn lîbst û ştayn rokan) amajeyan pêkrduwe، le salanî şestekan heta newedekanî sedey rabrdû، heykelî parte serekîyekanî emerîkay bakûr û eurupa le astêkî berzda ptewbûn û her le kopnhagn-ـewe bo parîs û roma û stokholm û vênna û waşnon، tenya eu partane deyantwanî nwênerayetî bedest bhênn ke brwayan be sîstmî lîbral dîmukratî û damezrawekanyan hebû، belam le duay newedekanewe qonaxêkî dîkey derkewtnewey popolîzm derkewtotewe û popolîst twanîwyetî be reg û rîşey hzbe dîmukrtîyekanda robçêt û twanîwyetî gutarî popolîstî xoy bxate nîw ecînday syasîyewe، bo dûrxstnewey metrsîî popolîstîş pêwîste damezrawe syasîyekanî dewletanî lîbral dîmukratî le herdû berî etlesî rêgeyek bdoznewe bo euey layene xrapekanî dyardey popolîstî bgorn bo xzmetî dîmukratî û debêt hewlbden eu bnemayaney popolîst le ser xwast û gazndey xelk be şêweyekî sade û sakar gutarî syasî xoy leser drust dekat، welamdanewe bo eu xwast û gleyî û gazndane hebêt، lemeş zyatr pêwîste hzbe dîmukratîyekan xelk bgeyene qenaet، eu çaresere sade û rûkeşaney ke serkrde popolîstekan bo çareserî kêşekan deyxenerû، nek her kêşekan çareser nakat، belku prose dîmukratîyekeş berew şkst û heldêr debat.»
nûsînî: yaşa monk
serçawe: popolîzm hereşeye bo lîbral dîmukratî _ govarî forîn efêzr
18î abî 2014


hzbî syasî natwanêt yarî be şkoy dewlet û çarenûsî netewe bkat


yekêk le sîmakanî dyardey frehzbî le wlatanî lîbral dîmukratî eweye ke be yasa çwarçêwey karî hzbe syasîyekanyan dyarî krduwe، emeş manay eweye، hzbî syasî boy heye le çwarçêwey eu pênaseyeî dewlet bo sîstmî syasî krduwe، karî syasîî xoy bo bedesthênanî nwênerayetî le perlemanda bkat، boye eger eu çwarçêwe syasîyeî bezand û djî bnemakanî sîstmî lîbral dîmukratî westayewe، ewa çon yorg hayder wek serkrdeyekî popolîstî le helbjardnekanî salî 2000î nemsa، be gutarî nazîsm helbjardnekanîşî brdewe، belam yekêtî eurupa mameley legel nekrd û danî pêda nenra، emeş le ser bnemay ewe bû، dîmukratî tenya brîtî nîye le helbjardn، leber euey hîtlerîş be helbjardn derçû، belam paşan buwe eu belayeî ke hemû cîhanî xste metrsîyewe، euca leser em bnemaye bo euey carêkî dîke yorg hayder-îş nebêtewe be hîtlerêkî dîke، ewa yekêtî eurupa danî bew helbjardneda nena.


kewate eme pêman delêt، hzbî syasî le çwarçêwey eu sîstmey ke dewlet pênasey krduwe، karkrdnî snurdare، her boye le wlatêkî wek elmanya hzbêkî syasî ke beşdare le prosey syasî û beşdarî helbjardnekan dekat، eger amancî ewe bêt be rêgey helbjardn bgate deselat û djayetî eu sîstme bkat ke dewletî dîmukratîî elmanya pênasey krduwe، ewa nek perleman، belku rastewxo hkumetî elmanya eu mafey heye، eu hzbe dabxat û prsekey arastey dadgay fîdralî elmanya bkat. ewe tenanet bo hzbe çepekanîş raste ke le bneretda xoyan be helgrî fkr û felsefey soşyalîzm û komonîzm dezann û hîç brwayekyan be sîstmî sermayedarî û bazarî azadîş nîye، belam em hzbaneş mafî eweyan nîye le wlatanî lîbral dîmukratî beşdarî le prosey dîmukratî û helbjardnekan bken، heta eu katey ke destberdarî gutarî tundutîjî û djayetî lîbral dîmukratî nebn. be dîwêkî dîkeda sîstmî lîbral dîmukratî rêgr nîye le ser euey le çwarçêwey eu sîstmey lew dewletane bûnî heye، bîruboçûnî cyawaz bo baştrkrdnî jyan û guzeranî hawulatyan mlmlanêy syasî leser bkrêt، belam ke kar geyşte euey hzbêkî çep، yan hzbêkî rast، bnema û behakanî sîstmî lîbral dîmukratî leber yek helweşênêt û byewêt sîstmî syasîî êsta brûxênêt û sîstmêkî dîke dabmezrênêt، ewa le pransîpekanî sîstmî lîbral dîmukratîda eu hzbane le çwarçêwey eu hzbane le qelem nadrên ke le prosey frehzbî û frelayenî eu komelgeye pênasekrawn، boye dexrêne derewey prose syasîyekewe. belam le duay rûxanî dîwarî berlîn û helweşanewey yekêtî sovyetî pêşan، dewletanî rojawa betaybetî emerîka، em rûdaweyan wek serkewtnî tewauy lîbral dîmukratî û baştrîn sîstm bo hukmranî duay şkstî komonîzm le qelem da، tenanet bîrmendêkî wek fransîs fokoyama dyardey rûxanî dîwarî berlîn û helweşanewey blokî soşyalîstî be (kotayî mêjû) naw brduwe، emeş bew mana felsefîyeî، eger xebat û têkoşanî mrovayetî bo geyştn be azadî bûbêt، ewa madam mrovayetî geyşte eu qenaetey tenya sîstmêk azadî têda ferahem bêt، sîstmî lîbral dîmukratîye، ewa mrovayetî geyşte azadî û eu mêjuwe kotayî hat û qonaxêkî dîke dest pêdekat ke euyş qonaxî parastnî azadîye.

leser em bnemaye rojawa begştî û emerîka betaybetî، hewlyanda encamdanî helbjardnî azad û pak، bkene pêwerî dîmukratî û hemû dîmukratî le helbjardnda bçûk bkenewe، belam em proseye le mawey 4-5 salda derîxst، bçûkkrdnewey dîmukratî tenya le helbjardnda، xoy debête metrsîyek bo ser azadî û eayndey azadî dexate metrsîyewe، em halete bîrmendêkî wek ferîd zekerya nawî lênawe: lîbral dîmukratîî nexoş (illiberal democracy)، emeş bew manayeî le prosey dîmukratîda beha û prensîpekanî lîbralîzm hîç behayekî namênêt û prosey dîmukratî tenya debête meydanêk bo swalkrdnî deng û handanî cemawer be gutarî dîmagogî û helxeletandnî dengder، emeş bote fakterî serekîî derkewtnî serkrdey popolîstî. em dyardeye ke êsta bote metrsîtrîn dyarde leser dîmukratîî rojawa be emerîkaşewe، geyştote eu astey yarî be şkoy dewlet û eu sîstme syasîye dekat ke dewletanî lîbral dîmukratî pênaseyan krduwe.



derkewtnî serkrdey popolîstî w
yarîkrdn be şkoy dewletî û sîstmî lîbral dîmukratî


karl poper xawenî tyorî (komelgey krawe û dujminekanî komelgey krawe)، şêwazî karkrdnî le komelgey lîbral dîmukratî le çwarçêwey prensîpî (hewldan û helekrdn) kurt krdotewe، bêguman poper ke komelgey lîbral dîmukratî be komelgey krawe nawdebat، mebestî eu komelgeyeye ke berhemî serdemî roşngerî û pêşkewtnî zanste، boye le komelgeyekî lemcoreda çend zanst pêş bkewêt، heleyek، yan kemukurtîyek be duay xoyda dehênêt. her bo nmûne legel pêşkewtnî wlatanî pîşesazî، êsta gewretrîn kêşe، kêşey pîsbûnî jînge û berzbûnewey pley germîî goy zewîye، dyare eme be manay ewe nîye ke mrovayetî waz le pîşesazî bhênêt، belku erkî mrovayetîye ke çareserêk bo pîsbûnî jînge û berzbûnewey pley germa bdozêtewe.


eger hendêk zyatr lem tyorey poper wrdbbînewe، dyare hele û kemukurtîyekanî pêşkewtnî komelge، kalayekî herzan beha nîn، ke herwa be asanî têkelawî prosey syasî bkrên û swalî dengî le helbjardnekanda pêy bkrêt، belku mîkanîzmî çareserkrdnî em kêşe û kemukurtyaney komelge، debête bernameyekî syasî û hzbe dîmukratîyekan le helbjardnekanda belênî cêbecêkrdnî le çwarçêwey parastnî sîstme dîmukratyeke be dengderanî xoyan deden.


belam le naw em jîngeyeî komelgey krawey rojawada، êsta be hoy serheldanî serkrdey popolîstîyewe، xerîke hele û kemukurtîyekanî komelgey krawe، dekrête kalayekî herzan le naw gutarî serkrde popolîstekan û deyanewêt sîstmî lîbral dîmukratî le bnaxewe le hemû beha û manakanî dabmaln، her bo nmûne yekêk le beha cwanekanî sîstmî lîbral dîmukratî، brwabûnyetî be bnemakanî mafî mrov û yeksanî le nêwan mrovekan be bê cyawazî (reng û eayîn û zman) herweha mrov azade lewey kwê heldebjêrêt ke lêy dejî، leser em bnemaye dewletanî rojawa begştî û emerîka betaybetî bûnete laney penaberan le seranserî cîhanda، berhemî eu pêşkewtney dewletanî lîbral dîmukratî ke êsta bexoyanewe debînn، degerêtewe bo têkelbûnî eqle cyawazekan û ferahemkrdnî zemîneyekî lebar bo azadî eql û dahênan، herwek çon katêk le salî 2013 eu prsyare le lî kwan yuy serokî koçkrduuy sengafura kra، bewey aya cyawazî nêwan çîn û emerîka çîye û bo emerîka bewcore pêşkewtuwe û çînîş le astî xoy çeqîwe؟ lewelamda lî kwan yu gutî: çîn komelgeyekî daxrawe û berhemî eqlî 1.4 mlyar mrove، belam emerîka komelgeyekî kraweye û berhemî eqlî 7 mlyar mrove.



eger lêrewe eu prsyare burûjênîn، le êstada ke dyardey serkrdey popolîstî bote dyardeyekî baw le naw prosey helbjardnekanî rojawada، aya çî debînîn؟ bêguman serkrde popolîstekanî naw helbjardnekan، amancî ewel û exîryan bote euey yarî bem beha berzey lîbralîzm bken û bangeşe bo baladestîî spî pêst (white supremacy) deken û belênî ewe be dengderanyan deden ke rêge le koçberan bgrn، yan koçberan rewaney wlatî xoyan bkenewe، dyare leser em prse le helmetî helbjardnekanî êstay emerîkada، donald tramp baştrîn nmûneye ke wêray euey le pêşewey helmetekanî hzbî komarîdaye، belam lenaw xudî partî komarîda narazîbûnêkî zor heye bewey ke tramp، şkoy emerîka dûçarî metrsî dekatewe. herweha le eurpaş em metrsîye be zeqî drust buwe û êsta rojawa le berdem rûberûbûnewey eu tehedîyeye ke serkrde popolîstekan geme be şkoy dewletanî lîbral dîmukratî deken، dyare emeş wek profîsor yaşa mong le dîrasetekey be nawnîşanî (popolîzm hereşeye bo lîbral dîmukratî) raşkawane amajey bewe krduwe، eger dewletanî lîbral dîmukratî le eurupa û emerîkay bakûr em kêşeye çareser neken، ewa eayndey mêjuuy azadîî mrovayetî dekewête metrsîyewe.
sernc bden، eger leser em xale dûbare helweste bkeynewe û le xoman bprsîn: aya koçber û penaberan kêşeyan le wlatanî rojawa drustkrduwe، yan ne؟ bêguman hîç kesêk natwanêt nkolî lewe bkat hemû wlatanî rojawa kêşey penaberyan heye، tenanet jîngey komelgey krawey rojawa be corêkî hênde xrap lelayen penaberanewe bekarhênrawe، ke hereşeyekî gewrey tîrorî le rojawa drust krduwe، lêrewe eger bgerêynewe bo tyorekey karl poper، raste em kêşeyeî êsta berhemî rêzgrtnî bnemakanî lîbralîzme، boye erkî hzbe syasîyekan le komelgey lîbral dîmukratî eweye bernamey drust bo çareserkrdnî em kêşeye pêşkeş bken، nek euey serkrde popolîstekan deyken، ke tenya gutarêkî bê naweroke û deyanewêt payekanî sîstmî lîbral dîmukratî brûxênn، lem haleteda ke hereşe dekewête ser dewlet û eu sîstme syasîyeî dewlet pênasey krduwe û serkrdeyekî popolîstî deyewêt be rêgey helbjardn yarî bew dewlete û sîstme syasîyekey bkat، ewa lêreda nabêt eu serkrde popolîste û eu hzbe syasîye le naw proseke cêgey bbêtewe، bepêçewanewe eger bwar bdrêt em halete berdewam bêt û be prosey helbjardn helbsengêndrêt، ewa eayndey dewlet û sîstmî lîbral dîmukratî dekewête metrsîyewe، boyeşe dewletanî rojawa xerîkn em dyardeye çareser bken û rêge naden serkrdey popolîstî şkoy dîmukratîî rojawa lekedar bkat.


metrsîyekanî popolîzm
le qonaxî bunyadnanî netewe û dewletda


mêjuuy bunyadnanî neteweu û dewlet، pêş mêjuuy bunyadnanî dîmukratî û lîbral dîmukratîye، eger bgerêynewe bo mêjû، debînîn sîstmî lîbral dîmukratî berhemî qonaxî roşngerîye، belam leme grîngtr roşngerî berhemî dewletî neteweyye، emeş bew manayeî serçawey roşngerî ke xoy le azadkrdnî eqlî mrovda berceste dekat، le çwarçêwey bunyadnanî dewletî neteweda، takekanî netewe hest be azadî deken û sayeî keltûrî dagîrkarî le ser eqlyan ladeçêt û wek takêkî azad bîr le eayndey xoyan dekenewe.
feylesufî gewrey mrovayetî hîgl sebaret be grîngîî dewlet bo netewe، cext leser ewe dekatewe، le dewletî neteweyîda yasakan rengdanewey îradey takekanî neteweye، boye katêk takî netewe mlkeçî yasakan debêt، mlkeçî îradey xoy buwe، nek îradeyekî derekî، dyare em îradeyeî takîş ke xoy mlkeçî debêt، debêt pêş hemû şt destî dagîrkarî derekî leser helbgîrêt، bo euey hest bkat tenya mlkeçî îradey xoyetî.



em pênasey hîgl bo dewletî neteweyî، fêrman dekat komelgey krawe û komelgey lîbral dîmukratî berhemî eqlî azade، euca em eqle azade bepêy taybetmendîî komelgey xoy be leberçawgrtnî koy nerît û taybetmendî û cyawazî netewekeyewe pênasey komelgey azad dekat û her leser em bnemayeş prosey awedankrdnewe û perepêdanî abûrî berêwe debat.
layenêkî dîkey ke debête xalî hawbeş bo netewe azadekan، eweye netewe azadekan komelêk beha û normî hawbeş pêkewe koyan dekatewe، boye eger her neteweyekî azad xoy pênasey azadî û dîmukratî bkat، ewa aştîî hemîşeyî le nêwan netewekanî cîhanda drust debêt. emanuêl kant em têrwanîney krdote hewênî proje gewrekey mrovayetî ke nawî lênawe (prosey aştîî hemîşeyî le nêwan netewekanda). kant lem projeye dawa le netewe cyawazekanî mrovayetî dekat، çîtr nîyetî şer û dagîrkarî neteweyekî dîke le naxî xotanda mehêlnewe û çawtêbrîn bo dagîrkrdnî neteweyekî dîke kotayî bêt، katêk detanewêt aştî bken، be manay wşey aştî hengaw helbgrn، nek aştî wek agrbes têbgen û xotan bo cewleyekî dîkey şer û dagîrkarî amadebken. dyare em bnemayeî fîkrî kant، be manay eu şanazîye dêt ke dewletanî lîbral dîmukratî şanazî pêwe deken، ke be drêjayî 200 sal le nêwan dewletanî lîbral dîmukratî şer ruuynedawe، be dîwêkî dîkeda dekrê bgutrê eger dîmukratî û azadî berhemî dewletî netewe azadekan bêt، ewa eme manay eweye le nêwan dewletî netewe azadekanda şer ruuynedawe. kewate mêjuuy mrovayetî le qonaxî roşngerîyewe pêman delêt، pêwîste netewe bgate azadî û dewletî serbexoy xoy dabmezrênêt، euca pênasey azadî bkat، wek yorgn habrmas delêt، pêwîste yekemcar fêrî melewanî bêt، euca xot frêy bdeyte naw awewe. mebestî habrmas aşkraye، eger her netewe û takêk negat be azadî، çon pênasey azadî dekat؟


lêrewe eger seyrî prosey bunyadnanî dewlet û netewe، le mawey 100salî rabrdû bkeyn، debînîn tenya eu çend dewletey rojhelatî asya sermeşqî serkewtnî prosey bunyadnanî netewe û bunyadnanî dewletn، boye eger seyrî ezmûnî koryaî başûr bkeyn، debînîn eukate prosey bunyadnanî netewe û dewlet serkewt ke xoyan le çwarçêwey pênasey rojawa bo dîmukratî û dewlet hênayederewe û pênaseyekî xomalîyan bo bunyadnanî netewe û dewlet le koryaî başûr krd، herboye eger bgerêynewe bo mêjuuy bunyadnanewey netewe û dewlet le koryaî başûr، seyr dekeyn le 1953 şerî korya kotayî hatuwe، belam destpêkî prosey bunyadnanî dewlet û netewe le salî 1961 dest pêdekat، emeş wate eu katey jenral parg çang koryaî başûr le paşkoyetî pênasey rojawa rzgarkrd û pênaseyekî xomalî bo em prose gewreye krd û twanî euey dewletêkî wek berîtanya le mawey 180 salda bedestî hênawe، koryaî başûr tenya le mawey 11 salda bgate heman astî eu pêşkewtney ke berîtanya pêy geyştuwe، beheman şêwe taywan û japon û sengafura-ş xoyan pênasey bunyadnanî dewlet û azadî û perepêdanî abûrîyan krd، boye êsta debînîn îradey netewey azad ç mu'cîzeyekî pîşanî cîhan dawe.
kemukurtîî bîrkrdnewey rojawa lew xaleda zyatr berceste debêt، ke sîstmî lîbral dîmukratî wek fîkr û dahênrawêkî rojawa seyr dekat، heley gewrey ewan eweye eme tenya berhemî eqlî rojawaye، belam eqlî rojawa pêş euey bgate qonaxî dewletî neteweyî û roşngerî، berhemekey hî sedekanî nawerastî rojawaye، ke hukmranî êstay dewletanî efrîqya û emerîkay latînî û beşêk le dewletanî post komonîst، wêray hemû kemukurtîyekyan le hukmranîî eqlî rojawa le sedekanî nawerast baştre، boye sîstmî lîbral dîmukratî be manay (komelgey krawe û azad) berhemî eqlî azade û her neteweyekîş buwe xawenî dewletî serbexoy xoy û be tewawetî le jêr keltûrî derekî hatederewe û be azadî pênasey azadî û dîmukratî bkat، berhemî zor baştr le eqlî rojawa pîşanî cîhan dedat.
bo êmey kurd û kurdstanî grînge pend û waney drust le mêjuuy dewletî neteweyî، qonaxî roşngerî، pênasekrdnewey komelgey krawe û azad werbgrîn، eu waneyeş eweye ke qonaxî pênasekrdnî azadî û komelgey krawe le duay serkewtnî prosey dewletî neteweyyewe dest pêdekat، sîstmî hukmranî le dewletî neteweyî azadda، sîstmî hukmranî eqlmende (intelligent governance) emeş modêlî hukmranîî sedey bîst û yekeme، nek hukmranîyek ke le derewey îradey netewe pênase krabêt û nawî lênrabêt dîmukratî. eger sernc lew pênasey dewletdarî û azadî û dîmukratîye bdeyn ke dewletanî rojhelatî asya (sengafura û taywan û koryaî başûr û japon) bo azadî û hukmranî û perepêdanyan pênaseyan krduwe، debînîn le hîç kam lem bwarane pênasekanyan legel pênasey rojawa yek nagrêtewe، berhemî em pênaseyeî eu dewletane krdûyane، eweye wek elfîn tofler delêt: pzîşke sedrye spîyekanî japon twanîyan be pzîşke sedrye spîyekanî mayoklînk blên، êwe tenya fryadres nîn û êmeş heyn)، emeş nîşaneye bo eu pêşkewtney japon le bwarî zanstî pzîşkî pêy geyştuwe û geyştuwete eu astey pêş astî zanstî pzîşkîî emerîka bkewêt، dyare le bwarî teknelojyaşda aşkraye emro ç wlatêk kêbrkê legel emerîka û rojawa dekat. em prse bo koryaî başûr û sengafura û taywanîş be heman şêweye، dekrêt berawrdêkî nêwan taywan û komarî çînî mîllî bkeyn، bo euey bzanîn aya berhemî eqlî 20-35 mlyon mrovî azad çî le taywan berhemhênawe û berhemî eqlî 1.4 mlyar eqlî bendkrawî mrov le çîn çî berhem hênawe؟ eme pêman delêt: katêk dewletî neteweyî azad bunyad denrêt، eqle azadekan qonaxî roşngerî berhemdehênêt û le qonaxî roşngerîşda azadî pênase dekrêt.


netewey bê dewlet w
metrsîyekanî popolîst û şerî bewekalet


kêşey serekîî netewey kurd eweye ke neteweyekî bê dewlete، emeş wata hêşta le pêş qonaxî pênasekrdnî azadîye û em neteweye negeyştote azadî heta bzanêt pênasey azadî çîye، be watayekî sadetr kurd wek netewe û nîştmanekeşî wek kurdstan، heta êstaş le jêr destî îradeyekî derekîdaye û îradeyekî derekî arastey dekat، boye her pabendbûnêk bo eu îrade derekîye، (belêy koylekey hîgle bo serdestekey)، boye heta em belîye negorêt، bo nexêr bo dagîrkarî، ewa takekanî netewey kurd bêcge le koyleyekî eu wlataney kurdstanyan beserda dabeşkrawe، ştêkî dîke nîn.
aşkraye prosey bunyadnanî dewletî kurdstan û rageyandnî، proseyeke nek her legel xwastî dewletanî dagîrkarî kurdstan yek nagrêtewe، belku heta êstaş leser astî nêwdewletî pêşwazîyekî aşkray lê nekrawe، belam êsta hendêk dewlet be bêdengî serî rezamendî bo prosey serbexoyî kurdstan deleqênn، eweş amajeyekî geşe bo gorankarî le syasetî nêwdewletî beramber be rageyandnî dewletî kurdstan.
lêrew grînge xwast û amance neteweyyekeman raşkawane rîzbend bkeyn û le xoman bprsîn: aya eulewîyetî eu xwast û amancaney hemane rageyandnî dewletî kurdstane، yan berawrdkrdnî waqîî jêrdestîmane bew pênasaney ke nawyan lênawe dîmukratî، otonomî، yan fîdralî؟ le êstada zor car ke xoman lenaw hewalî mîdyakanî cîhanda debînîn، yan deyanxwênînewe، pêman delên، bûn û eayndey êwe grêdrawetewe bew pênase û çemkaney êmey rojeawayî bo azadî û dîmukratî deykeyn، emeş manay eweye eger pênasey rojawa bo dîmukratî û azadî ewe bêt، ke kurd her wek beşêk le dewletanî dagîrkarî bmênêtewe، ewa manay eweye kurd gelêke bruay be dîmukratî û azadî heye، bepêçewaneşewe eger be dengî berz be cîhan blêt، duay euey dewletî serbexoy xom radegeyenm، take azadekanî kurstan pênasey azadî û dîmukratî û awedankrdnewe û perepêdan dekenewe، ewa heta êsta eu mafe be kurd rewa nebînrawe. leser astî eu dewletaneşî ke kurdstanyan beserda dabeşkrawe، rastîyekî grîng heye ke dewletanî dagîrkarî kurdstan wek rojî rûnak pêy geyştûn، euyş eweye ke eger tenya le beşêkî kurdstanda، dewlet dabmezrêt û eqlî kurd be azadî pênasey azadî û dîmukratî bkat، ewa çîdîke eu neteweye bêdeng nabêt û çîtr natwanrêt rêge le azadî îradey eu neteweye bgîrêt، boye hemû hewlî dewletanî dagîrkarî kurdstan eweye rêge neden eu dewlete drust bêt û takî kurdstan be azadî pênasey azadî bkatewe.


le ser astî syasetî nawxoy netewey bê dewletîş، ke hêşta dewlet drust nebuwe bo euey hzbe syasîyekan le xwar şkoy dewletewe karî syasîî xoyan bken، ewa her serokêkî karîzmayî rêberayetî qonaxî rzgarî nîştmanî û prosey serbexoyî dewlet bkat، lelayen eu serkrde lokal û lawazaney le astî serokî karîzmay neteweda hest be kemî û lawazî deken، djayetî deken û debne dardestî wlatanî derekî û kêşe û asteng bo prosey serbexoyî û hengawekanî serokî karîzma drust deken.


em waqîe ke netewe le qonaxî rzgarî nîştmanî pêda têdeperêt، mlmlanêy nêwan hêze nawxoyyekan nîye bo çonyetî berêwebrdnî jyanî rojaney netewe، heta le çwarçêwey prosey dîmukratî û azadî radebrîn berêwe bbrêt، belku em mlmlanêye، mlmlanêye le nêwan îradey neteweyek bo serbexoyî legel îradeyekî dagîrkarî bo serkutkrdnî îradey serbexoyî، mlmlanêye le nêwan îradeyek ke deyewêt bgate azadî legel îradeyek ke deyewêt azadît lî zewt bkat، belam lenaw prosey dîmukratîda mlmlanêye leser pênase cyawazekan bo azadî û çonyetî perepîdan û dewlemendkrdnî eu azadîye، boye eger bmanewêt prsî serbexoyî kurdstan û manewey kurdstan wek beşêk le êraq، le çwarçêwey prosey dîmukratî pêkewe koyan bkeynewe، dyare eme yan eweye ême le azadî û dîmukratî tênegeyştuuyn، yan eu azadî û dîmukratîyeî kurdstan wek beşêk be êraqewe bhêlêtewe hîç manayekî nîye.


dyare mêjuuy netewekanî cîhan pêman delêt، hîç neteweyek le çwarçêwey prosey dîmukratî nebuwete xawenî dewletî neteweyî، emeş berhemî eu rastîyeye ke îradey netewe bo serbexoyî brîtî nîye le ray cyawaz، belku brîtîye le yekrîzî û yekdengî û yekhelwêstî، dyare yekrîzî û yekhelwêstî û yekdengî، brîtî nîye le dîmukratî، belku brîtîye le qonaxêk bo geyştn be serbexoyî û duay serbexoyî bîruboçûnî cyawaz debête dyardeyekî asayî bo çonyetî berêwebrdnî eu dewlete. dyarîşe le mêjuuy hemû netewekanî cîhanda، be hîndstanî gandî û başûrî efrîqyaî mandîla-şewe، rzgarbûn berhemî yekrîzî û yekdengîî îradey netewe buwe، nek berhemî cyawazî û lêktrazan، tenanet ewaneşî ke le qonaxî rzgarî nîştmanîda wîstûyane cyawazî leser geyştn be amancî serbexoyî drust bken، lenaw prosey serbexoyîda cêgeyan nebuwetewe.


boye êsta katî eweye asteng drustkrdn، yan gutardanî popolîstî bo asteng drustkrdn le berdem prosey serbexoyî، le dîmukratî û azadî lêkcyabkeynewe، debêt rastgoyane û raşkawane begelî xoman blêyn: ême le qonaxî pêş pênasekrdnî azadî û pêş pênasekrdnî dîmukratîn، hîç neteweyekîş natwanêt pênasey netewey dîke bo azadî bkate pênasey xoy، eweta katêk demanewêt pênasey azadî û serwerîî xoman bkeyn، hkumetî bexda budce û mûçey kurdstan debrêt، katêk demanewêt hestîne serpê dewletanî dagîrkarî kurdstan hezar û yek asteng û deyan şerî bewekaletman bo drust deken، debêt çawman bkeynewe û bedengî berz blêyn: komelgey azad û dîmukratî berhemî dewletî serbexoy neteweye، nek bepêçewanewe.