• Sunday, 05 May 2024
logo

barudoxî kurdstan pêwîstî be serkrdayetî barzanî û azayetî pêşmerge heye wek modêlêk bo baqî rojhelatî nawerast

barudoxî kurdstan pêwîstî be serkrdayetî barzanî û azayetî pêşmerge heye wek modêlêk bo baqî rojhelatî nawerast

strawn stîvnson endamî pêşuuy perlemanî eurupa û serokî pêşuuy şandî perlemanî eurupa bo pêwendîyekan legel êraqda buwe û halî hazr serokî komeley eurupî bo azadî êraqe û şarezayyekî tewauy leser barudoxî kurdstan û êraq û nawçeke heye، le hemankatîşda çendîn sal nwênerayetî skotlenday krduwe le perlemanî eurupa. bo qsekrdn leser hêrşekanî çend rojî rabrduuy tîrorîstanî da'ş bo ser brokslî paytextî eurupa û metrsîyekanî em hêrşe û çonyetî welamdanewey eurupa bo em hêrşane، em wtuwêjeman legel perlemantar û syasetmedarî eurupa storan stîvnson encamda û bemcore welamî prsyarekanî gulan-î dayewe.

* aya çon le hêrşekanî em duayyeî da'ş bo ser belcîka derwanît û pêtwaye eu krdewane çî deselmênêt؟


- hêrşekanî çend rojî rabrdûyan bo ser brokslî paytextî eurupa ewe deselmênêt ke da'ş çend be başî rêkxrawe be berawrd be elqaîde، yan talîban، herweha ewe dexaterû ke eu kesaney rûyan krde sûrya، yan êraq êsta degerênewe bo eurupa ke dekrêt çend sed kesêk bn û ewane pêwendîyan legel da'şda heye û detwann hêrşî zîrekane û wêrankar encam bden، trsî min eweye eme tenya hêrş nebêt، belku hêrşî gewrey dîkeş le şare gewrekanî dîkey yekêtî eurupada encam bdrêt. ême debêt le eurupada dûbare pêdaçûnewe bkeyn le barey euey çon mamele legel prsî asayşda dekeyn. pêdeçêt salêk ber le êstada dezga eminîyekanî belcîka agadar krabêtnewe lebarey yekêk le tîrorîstekan bewey eme tîrorîstêkî nasrawe û le sûryaye û wa le estenbulewe degerêtewe bo belcîka، legel eweşda deselatdaranî belcîka hîçyan nekrd. leber ewe debêt berewpêşçûnêkî gewre bedî bêt le prsî asayş û gorînewey zanyarî hewalgrî le nêwan dezga eminîyekanî yekêtî eurupada. eme take rêgeye bo euey be şêweyekî karîger rûberuuy da'ş bbînewe.



* boçî broksl kraye amanc û aya eurupa pêşbînî dekrd broksl bem şêweye bbête amancî krdewe tîrorîstîyekan؟
- nexêr، leber euey hemîşe grîmaney ewe dekra amanceke ferensa û renge tenanet lendenîş bêt، nek broksl، belam da'ş brokslî wek newayekî aram bekarhêna ke têyda amadekarîyan dekrd bo hêrşekanyan- le derewey belîcka- û têyda dejyan، leber ewe le nêwxoy belcîkada alugorî zanyarîye hewalgrîyekanî têda encam nededra. herçonêk bêt katêk tîrorîstekey parîs le heftey rabrduda le belcîka destgîrkra û katêk xerîk bû qse bo dezga eminîyekan bkat û zanyarî bdrkênêt، ewa bjardeyekî bo hawelekanî، cge le encamdanî hêrşî be pele û rastewxo nehêştewe، belam leber euey geştkrdnyan bo parîs metrsîdar bû، ewa bombe amadekrawekanyan le frokexane û mîtrokanî broksl teqandewe.
* le êstada komelgey nêwdewletî wek dewletêk î'tîraf be dewletekey da'ş nakat، hendê le şrovekaranîş pêyanwaye da'ş deyewêt fşar bxateser eurupa û bîselmênêt ke hêzêke natwanrêt nadîde bgîrêt، herweha bo eweye pyêan blêt ke eger êwe hêrş dekeneserman، ewa ême le nêw cergey malekantanda gurztan lêdeweşênîn، pêtwaye debêt kardanewey yekêtî eurupa le ast em hêrşaneda çon bêt؟


- kêşeke eweye ke da'ş kontrolî pantayyekî gewre û şarî gewrey êraqî krduwe، pêştr rûmadî -şyan le jêr destda bû، hêşta şarî musl-yan le jêr destdaye ke danîştuwanekey nzîkey 2 mlyon û 500 hezar kes debn، emeş zemîneyekî drust krd ke serkrdekeşî، -ebu bekr bexdadî- raybgeyenêt kewa serqalî damezrandnî xelafete û rojêk dêt xelafetekey sertaserî cîhan degrêt û tenanet yekêtî eurupaş lexodegrêt. be dlnyaîyewe em peyame dengdanewey lay zor kes hebû ke pyêanwabû eme pêçewaney elqaîde، yan talîbane، ke pêştr hergîz hewlyan nedawe xelafet rabgeyenn، herweha eme peyamêk bû ke zorêk le gence xoşbawerekanî eurupa pêyanwabû detwann pêwey pabend bn، her leber eweşe ke zorêk le gence eurupyekan geştyan krd bo sûrya، yan êraq bo euey pêwendî be da'şewe bken.
* basî kewtnî musl-t krd، belam zor kes pêyanwaye kewtnî musl hokarî syasete çewtekanî nurî malîkî bû، sebaret beme ray êwe çye؟


- le rastîda nurî malîkî ke bo mawey heşt salî hukmranî krd، gendeltrîn serok wezîran bû le cîhanî erebîda û bas lewe dekrêt 500 mlyar dolarî le dahatî xelk û le parey newt dzîbêt، herweha be hoy helmete komelkujîyekanyewe djî pêkhatey sunne buwe hoy helgîrsanî şerî nawxoyî ke dergay be ruuy da'şda krdewe. le heman katda êran kontrolî malîkî-yan krdbû، êraqîşyan krdbowe rêrewî geyandnî kelupelî serbazî û hêzî serbazî bo sûrya bo pştîwanîkrdn le rjêmekey beşar esed، eme buwe hoy drustkrdnî da'ş û buwe serçawey okscîn bo da'ş bo euey berdewam bêt û dest beser xakda bgrêt le naw êraqda. herweha le dûbare grtnewey rûmadîda ke şarêk bû nzîkey yek mlyon kesî têda dejyan، êsta be tewawetî wêrankrawe û kesanêkî kem û renge tenya hezar kesî têda bjîn û pyawan û gencekanî têda nemawn، hendê kes delên zîndanî krawn û hendê kes delên kujrawn le layen mîlîşya şîekanewe ke ebadî pştyan pêbdebestêt bo şerkrdn le djî da'ş، çunke salanî pr le gendelkarîî hukmranîyekey malîkî supay wlatekey wêrankrduwe. leber ewe doxî êraq okscîn debexşêt be da'ş û bwaryan pêdedat geşe bken û dest beser xakda bgrn û gencanî eurupa belay xoyanda rabkêşn، take rêgay karîgerîş bo mamelekrdn legelyanda westandnî şerî nawxoye le sûrya. eme debête gurzêkî kemerşkên bo melakanî êran ke esed be nzîktrîn hawpeymanî xoyan dezann. herweha ême dezanîn ke vladîmêr potîn detwanêt be tenya telefonêk şereke bwestênêt، leber ewe pêwîste qse legel potîn bkrêt û eu rastîyeî têbgeyendrêt ke pştîwanî eu bo esed mayeî drêjekêşanî şere nawxoyyekeye ke 5 sale berdewame û doxêkî drust krduwe da'ş geşe bkat û da'şîş debête hoy kujranî jmareyekî zor le xelkî rûsya.


* euey le êstada aşkraye eweye ke hêze cîhanîye gewrekan natwann clewî barudoxeke le rojhelatî nawerastda kontrol bken، her emeş bote hoy euey keşêk drust bêt bo euey da'ş btwanêt kelkî lêwerbgrêt û em nawçeye bkate serçawey tîror û hereşe bo ser cîhan، prsyareke eweye aya nabêt em hêze cîhanîyane be cddî bîr le dozînewey çareserêk bkenewe bo eu doxey le rojhelatî nawerastda le aradaye؟


- be dlnyaîyewe eme peyamêkî rûne، kêşeke eweye le êstada rojawa bawerî waye ke pêwîste hemû layek kobbnewe û pêkewe wek rummadî bordûmanî şarekan bken، rûsîyekan û eurupî û emerîkîyekanîş hemûyan beşdarbûn le bordûmankrdnî rummadî û krdnî eu şare be xak û xol، belam rojawa ewe be rêgayek bo pştîwanî krdn le mîlîşya şîekan dezanêt، eu mîlîşyayane le jêr serperştî êran û le jêr fermandeyî fermandey hêzî qudsn. rojawa eme be take rêgay karîger dezanêt bo mamelekrdn legel da'şda، belam hemû eu karey deyken pştîwanîkrdne le komelkujîî sunnekanî êraq û bemeş tûreyyekî zyatr le nêw sunnekanda drust deken û tenanet hendê le sunnekan bîrdekenewe aya baştr nîye bçnepal da'ş le brî euey wek merumalat serbbrdrên wek euey beser xuşk û brakanyanda hat le rummadî. leber ewe debêt pêdaçûnewe bkrêt be stratîjyetekemanda. le êstada destman krduwe be bordûmankrdnî musl û çend rojêk pêş êsta emerîka zankoy muslî bordûman krd û be sedan afretî kuşt، eme le katêkda emerîka bangeşey ewe dekat ke eu zankoye wek baregay fermandeyî le layen da'şewe bekarhênrawe û delêt eme operasyonêkî serkewtû buwe leber ewe bote hoy kuştnî fermande serekîyekanî da'ş، belam kuştnî fermande serekyekanî da'ş sûdî nîye eger bêtû sedan kesî bêtawanî legelda bkujît، herwek euey le rûmadî ruuyda، emeş benzîn dekat be agrî tûreyî sunnekanda û pştîwanî bo da'ş drust dekat، leber ewe natwann eaydolojya borduman bken، emeş be manay ewe dêt ke bîr le beşdarîpêkrdnî sunnekan bkeynewe le helmete serbazîyekeda le djî da'ş، herweha be manay xorzgakrdn dêt le mîlîşya şîekan le êraqda û dûbare meşqpêkrdnewey supay êraq û dûbare hênanewey sunnekan bo nêw supa û hêzî polîs، legel rêgrtn le êran le bekarhênanî êraq wek rêrewêk bo rewanekrdnî çek û serbaz bo sûrya û brînî komek le beşar esed، eme eu taktîkanen ke debêt rojawa bîryan lêbkatewe. herweha debêt serncî ewe bdeyn ke şarêkî gewrey wek musl be jmareyekî kemî çekdarî da'ş kontrol kra، eme le katêkda jmareyekî gewrey serbazî êraqî lew şareda hebûn û parêzgarîyan lêdekrêt û nwêtrîn çekî emerîkîyan pêbû، belam helatn، eme şkstî êmeye wek rojawa، çunke ewe rojawa bû ke bo mawey 8 sal pştîwanî nurî malîkî krd û temaşakarî şerî nawxoyî bû، leber ewe rojawa leme berprse û dergay be ruuy da'şda walakrd، êsta eweta eme yexeman degrêtewe le parîs û broksl û bedaxewe deylêm bem nzîkane le şarekanî dîkeş dûçarî debînewe.


* tenya rêgayek bo lawazkrdn û têkşkandnî da'ş le rojhelatî nawerastda eweye rojawa û yekêtî eurupa pştgîrî kurd û pêşmerge bken، belam heta êsta hawkarîyekanî yekêtî eurupa bo kurd û pêşmerge snûrdare، aya eger kurd û pêşmerge le berey dj be da'ş bşkên، ta çend da'ş bo têkdanî asayş û seqamgîrî eurupa destkrawetr debêt؟
- pêşmerge take hêze le êraqda ke pêdeçêt twanay euey hebêt karîger bêt le şerî dj be da'şda، cîhan qerzarî pêşmergeye ke hêzêkî zor karîgern. eger pêşmerge be heman astî supay êraq meşqî pêbkrêt û çek û teqemenî pêbdrêt، ewa debête hêzêkî karîger، herweha nabêt supay êraq tenya şîekan le xobgrêt، belku pêwîste sunnekan û hemu layen û pêkhatekanî naw êraqîş beşdarî bken، belam eger supa bbîte hêzêkî şîî û eger pştîwanî le 40 bo 50 mîlîşyaî şîî çekdar bkrêt، ewa eme serdekêşêt bo şerêkî nawxoyî pr le komelkujî le êraqda ke çareserêkîşî bo eaynde têda bedî nakrêt. le rastîda debêt gwê bo qsekanî serok barzanî bgrîn ke raygeyand behoy dabezînî nrxî newtewe le êstada kurdstan tenya detwanêt 500 mlyon dolar dahat le mangêkda bedest bhênêt، belam 300 mlyon dolar bo pêşmerge xerc dekrêt bo helmete serkewtuwekanyan le djî da'ş û eu pareyeî demênêtewe beşî îdaredanî abûrî kurdstan nakat، eme sereray xercî daldedanî sedan hezar awarey sûrî û mesîhî û êzîdî le kurdstanda. leber ewe pêwîste yekêtî eurupa hawkarîî darayî zyatr be herêmî kurdstan bbexêşt ke karêkî meznî krduwe le bayexdan bew hemû awarane، belam natwanêt be tenya em kare bkat û natwanêt xercî şerî pêşmerge le djî da'ş û xercî eu hemû awarane dabîn bkat، eger bêtû le layen rojawawe hawkarîî darayî zyatr nekrêt.
* ta çend em hêrşane bûnete hereşe leser pêwerekanî yekêtî eurupa bo rêzgrtn le dîmukratî û mafekanî mrov û ta çend eu rêwşwênaney degîrêneber bo îhtîwakrdnî da'ş، eu bnemayane pêşêl deken؟


- da'ş û tefsîrkrdnyan bo îslam le rê ladan û şêwandnî îslame û mayeî şermezarî û abrûçûne bo her bawerdarêk، drndeyî û berberyetî mayeî muçrke hênane be cestey her kesêkda، nek her le eurupa، belku le her şwênêkî em cîhane le nêwyanda rojhelatî nawerast. leber ewe ême dujminêkî hawbeşman heye û ewe erkî cîhanî şarstanîye ke rûberuuy da'ş bbêtewe û eme gordrawe bo şere teqlîdîyekey nêwan xêr û şer û da'şîş bercestekarî şerangêzîye. euey peywest bêt be karîgerî parastnî asayş leser azadîyekan، ewa her katêk be hoy û hereşey tîrorîzmewe rêwşwênî zyatr bgrîneber، ewe be serkewtnêkî bçûk bo tîrorîstan hejmar dekrêt، belam nabêt rêga bdeyn tîrorîstan kontrolî şêwe jyanî ême bken، belku debêt le serçawekewe kêşeke çareser bkeyn، emeş be manay ewedêt kêşeke le rojhelatî nawerastda çareser bkeyn.

* aya pêtwaye drustbûnî dewletî kurdstan debête modêlêk bo têkşkandnî tîrorîstan û ezmûnêk bo pêkewejyan le nawçekeda؟
- min hemîşe pştîwanîm le kurdstanêkî serbexo krduwe، belam tewqîtî rageyandnî serbexobûnî kurdstan zor grnge، min ewe dezanm ke serok barzanî pêşnyarî encamdanî raprsî krduwe le kurdstan û lewe dlnyam ke zorîney kurd deng le berjewendî serbexobûn deden. herçonêk bêt pêmwaye eme satewextêkî metrsîdare le rojhelatî nawerastda، satewextêk ke pêwîstî be serkrdayetî barzanî û azayetî pêşmerge heye wek modêlêk bo baqî rojhelatî nawerast boxstneruuy euey dekrêt çî bedest bhêndrêt. katêk herêmî kurdstan raydegeyenêt ke deyewêt bbête dewletêkî serbexo، ewa eme karîgerî naseqamgîrkerî lêdekewêtewe، euyş leber eu karîgeryeî ke drustî dekat leser dewlete drawsêkanî، wek êran û ta raddeyek sûrya- egerçî sûrya be hoy şerî nawxoyyewe le pşêwîdaye-، be dlnyaîyewe turkyaş ke le êstada le şerêkî krawedaye legel pekekeda، leber ewe eme satewextêkî metrsîdare bo rageyandnî yeklayeney serbexoyî û be dlnyaîyewe serdekêşêt bo parçeparçe bûnî êraq. leber ewe baştre çawerîî kotayî hatnî şerî nawxoyî sûrya û têkşkandnî da'ş û gerandnewey seqamgîrî bkrêt bo nawçeke، eu kate min pştîwanîyekî behêzî le serbexoyî kurdstan dekem.

* dwa wtetan çîye؟
min be peroşm le eayndey nzîkda serdanî kurdstan bkem، xelkî kurdstan be azayetî û bwêrî nasrawn le beramber nehametîyekan û xelkekeşî mîhrebann ke baweşyan bo eu awarane krdotewe ke le destî tîror û şer le wlatanî drawsêwe helatûn. be rastî kurdstan modêlêke bo hemûman lem cîhaneda lebarey euey ke xelkî baş û mrovî baş detwann çî bedest bhênn.
Top