Diktor Erefat Stunî : syasetî heley Ebadî Êraqî geyandote em roje
êraq berew kwê؟
d.erefat kerem stunî*
lewlatêkî wek êraqda prosey gorankarî bem şêweye sernagrêt w، pêwîste reçawî pêkhatekan bkrêt، parêzgarîî le hawterîbî komelgeyî bkrêt، nakrê pşt be çend perlemantarêk bbestrêt، her çende eger emeş wa bûbêt، belam hawpeymanîî nîştmanî boy heye ke dest beser hemû damezrawekanda bgrêt le serokayetîî komaru perleman û encumenî wezîran، belam le êraqî tazeda em derhawîştane reçawkrawn. her boye êsta ême leberdem dû bjardedayn، yan helweşandnewey serokayetîî perleman be dengdan le danîştnêkî gştîî sertaserîda، yaxud manewey destey serokayetî، euey duwem zehmete، belam meseley labrdnî heyderebadî emeyan serkewtûtrîn çaresere، çunke ebadî bew syasete mlhûrîyeî wlatî geyande eu paşagerdanîye، pêmwaye zorîneş qenaetî bem çaresere heye، lem kateda çawerwanîn ke çî le rojanî dahatû rûdedat، belam gorankarîyekan le êraqda zor xêran، herleber eu xêrayyeşe ke natwanîn şroveyan bkeyn.
trsman lewe heye ke gelî êraq qenaetêkî tewauyan bewe hebêt ke şîe natwann wlat berêwebern، çunke duay rûxanî sedam ta bemro degat hîç pêşkewtnêk le êraq bedî nakrêt، asayşekey şêwaweu abûrîyekey datepîweu dblomasîyekeyşî şloqe، herweha pêwendîî nêwan bexdaw hewlêrîş grjîî têkewtuwe، nakokîyekî tundîş lenêwan hawpeymanîî nîştmanî şîeda heye، betaybetîş lenêwan rewtî sedru layengranî nurî malîkî، wêray nakokî nêwan şîeu sunnew nêwan ereb û kurd.. tad، em bê seruberîye berdewame wlat berew darûxan û lêkhelweşandn debat، leweş grngtr nakokîî syasî ke şorbotewe nêw komelge، eme karesatekeye، lêgerê ba laperekanî mêjû helnedeynewe، belku lewewe dest pêdekem ke le rojanî pêştr ruuyda، duay euey berêz ebadî bo serokayetîî hkumet kandîdkra wek palêwrawî hawpeymanîî nîştmanîî şîe، dwatr hkumet pêkhênra، êmey kurdîş beşdarîman le dengdanîda nekrd، çunke karî xoman yeklayî nekrdbowe، belku daway zemanetî rasteqîneman krd، çend merc û maweyekîşman dyarîkrd bo cêbecêkrdnî dawakanman، taku helekanî serdemî nurî malîkî dûbare nebnewe، le rastîda mebest le pelekrdn le pêkhênanî hkumetekey ebadî legel beşdarî nekrdnman kotayî hênan bû be qonaxî malîkî nek perawêzxstnî kurd، çunke çend kesayetîyek dest nîşankran bo euey pşkî kurd le hkumet werbgrn، maweke tewaubû، rêkkewtn le nêwan hewlêru bexda kra، çendîn serdan le nêwan herdûla encamdra، umêdî ewe hebû kêşe helwasrawekanî nêwan bexdaw hewlêr çareserbkrên، belam be têperbûnî kat derkewt ke ebadî nayewêt kêşekan çareserbn، belku deyewêt zyatr alozbn، eu pabendî rêkkewtneke nebû، budceyşî nenard، herweha yarmetîî hêzekanî pêşmergey neda legel euey ke beşêkn le damezrawey bergrîî fîdralî، hawkat mûçey fermanberanî herêmî neda، kewate bo şeqamî kurdî derkewt ke pîlanêkî metrsîdar djî herêm learadaye، boye teheddîgelêkî metrsîdar berokî hkumetî kurdstanyan grt، şerî da'ş، dabezînî nrxî newt، awarekan، legel eu teheddîyeî ke berdewam berew rûman debêtewe، euyş teheddî gendelkarane ke samanî gştî beheder deben û hereşe le abûrî wlat deken، wa dyare eu serdananey ke şandî herêm bo bexda deykat bê sûde، çunke hîç umêdêk be şeqamî kurdstanî nabexşêt.
kewate çî ruuydawe؟
pêmwaye gelî êraq lem demuçawe dûbarebuwaney naw hkumet bêzar buwe، boye geyştote eu qenaetey ke hoy eu gendelî û dwakewtuuyî û hejarî û bêkarîye em demuçawanen، leber ewe daway gorînî sertaserî û dadgayîkrdnî gendelkaran deken، ewaney ke samanî wlatyan betalan brd، xopîşandanekanî rojanî heynîş her bo em mebeste berdewam bûn، gumanîşî têda nîye ke gel mafî xoyetî xopîşandan bkat û raperêt û emeş karêkî destûrîye، leber ewe ême le encumenî nwêneran bekoy deng deselatman be ebadî da ta çaksazî encam bdat، lemeşda gelî êraq û merceîyete balakanîş pştîgîrîyan krd، belam ebadî eu derfetey qostewe، boye yekem şt destî krd be lenawbrdnî neyarekanî، herweha ewaney lew behêztrn û lêyan detrsa، emeş daway gel nebû، ebadî twanî eu deselate rehayane bqozêtewe bo euey le deselatda takrewîî bkat، emeş le encumenî nwêneranda derkewt ke eu pyawe çaksazîî nawêt، nayewêt hîç gendelêk bdate dadga، gelîş geyşte eu qenaetey ke be rastî ebadî çaksazîî nawêt، belku deyewêt kateke bo berjewendîî xoy û euey ke deyewêt bqozêtewe، leber ewe gelî êraq carêkî dîke raperîyewe، berêz muqteda sedr derkewt û hanî xelkekey da dj be hkumet û moletêkî bo gorankarîî daye hkumet، xoyşî hkumetêkî teknokratî pêkhêna، bê guman ebadî hestî be metrsîî helwêsteke krd، boye desteyekî pêkhêna ke kes endamekanî eu desteye nanasêt، euyş lelay xoyewe hkumetêkî tazey teknokratî pêkhêna، belam eu hkumete retkrayewe، betaybetîş lelayen fraksyone kurdstanîyekanewe، çunke ême pêkhatey serekîn، ke pêwîste ebadî wek netewey duwem mameleman legelda bkat، rêgeş be kes nadeyn kesanêkî dyarîkraw le kurdstanewe helbjêrêt taku postyan le hkumet pê bdrêt، leber ewe nameyekman bo ebadî nardu dawaman krd ke pşkî kurd rûn bkatewe ke îstîhqaqî helbjardne ke dekate 20%، herweha eu wezaretaney ke be kurd dedrên، belam eu welamî namekey êmey nedayewe، belku daway lêkrdîn ke kandîdu sîvîyekanyan rewane bkeyn، êmeş lay xomanewe eweman retkrdewe، çunke eme şeraket nîye، belku beşdarîkrdne، eme reftarî takekesîye ke prosey syasî û şeraketî nîştmanî le êraq lebardebat، gewretrîn heley ebadî ewe bû ke legel kutle syasî û perlemanîyekanda gftugoy nekrd، belku takrewane reftarî krd û tenya têbînî û serncekanî endam û serkrdekanî hzbekey behend wergrt، leber eweş bû ke kabîney yekem kabîney hzbî deoe bû، boye şkstî hênaw û pştgîrîî bedest nehêna، katêkîş le pêşkeşkrdnî kabînekey şkst dênêt û mtmaney perleman bedest nahênêt، eu kate hkumet be dest lekarkêşawe dejmêrdrêt û serok komar kandîdêkî dîke radespêrêt، em proseyeş katî dewêt، barudoxî êraqîş bergey lewe zyatr nagrêt، şeqamî êraq grî grtuwe، leber ewe naçarbû hkumetêkî dîke pêkbhênêt ke le 14 wezîr pêkdêt، legel manewey pşkî kurd ta eu katey kurd leser dyarîkrdnî kandîdekanî bo eu wezaretaney boy dyarîkrawe، rêkdekewêt. eme be fşarî emrîka bû، kurdîş bew pêşnyare qayl bû، belam eu şte sernagrêt çunke şeqamî êraq û hzbe syasîyekan bem gorankarîye keme razî nabn، kabînekeş her weku xoy mawetewe، lêprsîneweman le berêz ebadî krd taku kabînekey rabgeyenêt، katê geyşte naw holî perleman û wtarêkî xwêndewe ke hîç watayekî nebû، wtareke brîtî bû le tometbarkrdnî encumenî nwêneran ke gwaye hokare le dwaxstnî kabîneke، ebadî zerfêkî daxrawî legel xoyda hênabû، karesateke leweda bû katê berêz cburî serok perleman neytwanî çon mamele legel ebadîda bkat، cburî hîç nûsrawêkî fermî le ebadîyewe pê negeyştbû، zerfekey nekrdewe، mebestî rasteqîney cburî çareserkrdnî kêşekan bû ber ledengdan، çunke fraksyonekanî perleman hêşta rêk nekewtbûn، eger dengîşyan leser kabîneke bdaye prosey dengdaneke û kabînekey ebadîş şkstî dehênaw be dest lekarkêşawe dadenra، her eweş bû ke cburî trsî lêy hebû، dyare zorîney perlemantaranîş ebadîyan bedl nîye ke eu lenaxîda rqî le perlemantaranh، boye perlman bote gemey destî ebadî behoy syasetî cburî û herdû cêgrekeyewe، emeş way le perlemantaran krd ke îmza kobkenewe bo dest lekarkêşanewey destey serokayetîî perleman، euey kêşekey aloztrkrd ewe bû ke cburî duay euey kabîne daxrawekey naw zerfekey wergrt kobûnewey perlemanî helpesard، ke emeş becarêk perlemantaranî tûrekrd، çunke cburî eu heley ledestda ke ebadî bşkênêtewe ke hîç katêk perlemantaran rêzyan le hkumetekey negrtuwe، çunke eu be hemû raşkawîyekewe dujminayetîî perlemanî krduwe.
ba bgerêynewe lay perlemantaranî mangrtû، ewane le çend twêjêkî cya pêkdên، le şîeî malîkî û sunney malîkî û fraksyonî sedr û hendê lewaney bo wezîrîî palêwrawbûn û dwatr dûrxranewe، herweha le turkman û lekurdîş perlemantarêkî afret le bzûtnewey goran û yekêkî dîkeş le yekgrtuuy îslamîî kurdstan، belam ewane jmareyan kem bû، kobûbûnewe û danîştnêkyan encamdabû û destey serokayetîyan labrdbû، belam le jmarey perlemantaranî naw danîştneke cyawazîî hebû، hendê le perlemantaranî mangrtû pêyan wabû ke nîsabeke tewau bû، belam fermangey rageyandnî encumenî nwêneran delêt ke nîsabeke tewau nebû ke jmareyan 131 endame ke debwaye 165 bêt.
danîştnî yekem tewaubû herçende nakokîş hebû، ême le fraksyone kurdstanîyekan û fraksyonî bedru mwatîn û hendê perlemantarî hzbî deoe û yekêtîî hêzekan beşdarîman têda nekrd leber euey nayasayî bû، perlemantaranî mangrtû sûrbûn leser euey ke danîştnêkî dîke encam bdrêt bo krdnewey dergay xokandîdkrdn، belam lenakaw dktor fuad me'sum serok komar bew nawey parêzerî destûre hate ser xet، eu pêşnyarî krd danîştnêkî gştî bkrêt bo qsekrdn derbarey dest lekarkêşanewey destey serokayetî، belam perlemantaranî mangrtû eu pêşnyareyan retkrdewe، ême le fraksyone kurdstanîyekan le çend fraksyonêkî dîke ke rayan legel êmeda bû bryarman da beşdarî le dengdan leser pêşnyarekey serok komar bkeyn، bryarman da bçîne jûrewe، hendêkman çuuyne jûreweu hendêkî dîkeman lay derga maynewe، nîsabeke tewaubû، rêgeyan neda gftugo leser pêşnyarekey serok komar bkrêt، bew jmare tewaukerey nîsabeke serlenwê dengyan bo dest lekar kêşanewe da، dergay xokandîkrdnyan krdewe û danîştnekeyan helpesard legel manewe leser kranewe، lêreda derkewt ke perlemantaranî mangrtû nîsabyan be ême tewaukrd، wata fêlyan lê krdîn، boye fraksyone kurdstanîyekan û yekêtîî hêzekan bryarman da bkşêynewe، dwatr encumenî bala û bedrîş be heman şêwe، leber ewe geraynewe kurdstan ta eu katey şerîyet degerêtewe، ême dakokîman le kesekan nekrduwe، dyare destey serokayetîî perleman zor lawaz bû، belam ême rêgeman bew perlemantare mangrtuwane neda ke lew proje metrsîdareyan serkewtn bedest bênn، çunke eger lemeda serkewtbanaye، renge gorankarîî metrsîdarî dîkeyan bkrdaye، ke pêkhate serekîyekanî êraqyan perawêz bxstaye.
perlemantaranî mangrtû her sûrbûn leser encamdanî danîştn le rojî pênc şemme 21-4-2016، eme ruuyda، muqteda sedr raygeyand ke perlemantarekanî eu le fraksyonî ehrar bkşênewe، çunke ewan zorîney jmarey perlemantare mangrtuwekan pêkdênn، hakm zamlî le fraksyonekey sedr leberdem perlemantaran swêndî xwardbû ke be her şêweyek bêt nekşêtewe، belam kşanewey fraksyonî ehrar kemerşkên bû bo mangrtuwan، boye pêmwaye eme kotayî perlemantare mangrtuwekan bû، bêguman prosey gorîn bem şêweye sernagrêt le wlatêkî wek êraqda، pêwîste reçawî pêkhatekan bkrêt، parêzgarîî le hawterîbî komelgeyî bkrêt، nakrê pşt be çend perlemantarêk bbestrêt، her çende eger emeş wa bûbêt، belam hawpeymanîî nîştmanî boy heye ke dest beser hemû damezrawekanda bgrêt le serokayetîî komaru perleman û encumenî wezîran، belam le êraqî tazeda em derhawîştane reçawkrawn.
ême leberdem dû bjardedayn، yan helweşandnewey serokayetîî perleman be dengdan le danîştnêkî gştîî sertaserîda، yaxud manewey destey serokayetî، euey duwem zehmete، belam meseley labrdnî berêz ebadî emeyan serkewtûtrîn çaresere، çunke ebadî bew syasete mlhûrîyeî wlatî geyande eu paşagerdanîye، pêmwaye ke zorîne qenaetî bem çaresere heye، belam çawerwanîn ke çî le rojanî dahatû rûdedat، çunke gorankarîyekan le êraq zor xêran، herleber eu xêrayyeşe ke natwanîn şroveyan bkeyn.
* perlemantarî fraksyonî partî dîmukratî kurdstan le encumenî nwêneranî êraq
