Dûbare bunyadinaneweyi mtmane korrbendî abûrîyi cîhan – davos 2024

 

rojî 10î kanûnî duwemî 2024, korrbendinî abûrîyi cîhan- davos, nozdehemîn raportî xoyi be nawnîşanî «metirsîye cîhanîyekan» billaw krdewe, wek amadekarîyek bo pîşandanî ew metirsîyaneyi ke le rojanî 15-19î kanûnî duwem le maweyi çwar rojda le penêllekanî korrbendeke be amadebûnî berrêzan mesirur barizanî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan û çendîn serok û serok wezîranî wllatanî dîkeyi ciyawaz û xawen kompaniya heme corekan begşitî û dahênane tazekanî zîrekîyi destkrd û psporr û ekadîmî û bznêsmanekan leseraniserî cîhan berrêwe deçêt, amancîş le kokrdineweyi em hemû kesayetîye ciyawaze lew korrbende, be umêdî eweye ke serkrdeyi ḧkumetekan û piyawanî kar û rêkxirawekanî komellgeyi medenî û psporran bitwanin gftugoyekî krawe bunyad binên, taku bitwanin hengawî pêwîst hellbigirin bo kemkrdineweyi ew metirsîyaneyi ke le êstada rûberruwî cîhan debinewe û derfetî pêwîst bidoznewe bo eweyi çareserî drêjxayen bo kêşekan bidoznewe.

yekêk lew kêşe û metirsîyaneyi lem korrbende tîşkî dexirête ser, hellkşanî şerr û tundtîjîyekanî em dwayiyeyi rojhellatî nawerraste ke dwayi hêrşekanî ḧemas le 7î tşrînî yekemî 2023 şerrêkî kawlkar û xwênawî bedwayi xoyda hêna û, metirsîyi eweyi lê dekrêt, ke tewawî nawçeke bigirêtewe, betaybetî ke layenî dîkeyi wek «çekdaranî ḧusî le yemen û grûp û mîlîşiya le yasa derçuwekanî 'êraq û sûriya û lubinan»î bûnete beşêk lem şerre û berdewam hêrş dekene ser binike û baregakanî hêzekanî emirîka le sûriya û 'êraq û, herweha berdewam çekdaranî ḧusî le yemen hêrş dekene ser keşitîyekanî deryayi sûr û xerîke rêrrewî awî le deryayi sûr bo nokendî swîs dekewête metirsîyekî gewre û le beranberîşda hêzekanî berîtaniya û emirîka, hem kardaneweyan heye be hêrşkrdine ser binike û baregayi ew hêzane û, wek eweyi le berebeyanî heyinîyi rabrdû (12î kanûnî 2024) bînîman ke hêzekanî berîtaniya û emirîka be hêrşî asmanî û rokêt hêrşiyan krde ser baregakanî çekdaranî ḧusîyekan leyemen, lem çwarçêweyeda le korrbendî emsallda penêllêk diyarî krawe be nawnîşanî «kêşekanî rojhellatî nawerrast: em gemeye çon kotayî dêt?» ke berrêzan msirur barizanî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan, seyd bedr bin mḧeme elbus'êdî wezîrî dereweyi 'uman, lulwe elixatir wezîrî dewllet bo harîkarî nêwdewlletî le wezaretî dereweyi qeter, mḧemed qerqaş rawêjkarî dîplomatî serokî îmarat, karîn von hîbil berrêweberî gşitîyi amojgayi padşayî,» RUSI» bas le metirsî û derhawîşite tirsinakekanî em şerr û allozîyane deken û hewll deden şêwazî mamellekrdin legell em metirsîyane bixenerrû.

le ecîndayi em korrbendeda ke raportêkî 124 laperreyî be nawnîşanî «metirsîye cîhanîyekan»î bo amade krawe, raporteke wêrrayi eweyi zor be wrdî koyi ew metirsîyaneyi amaje pê krduwe, ke le êstada rûberruwî cîhan debêtewe û, le beşêkîda cext leser ewe krawetewe, ke le raportî 18hemînî parsallda, amajeyan bewe krduwe, abûrîyi cîhan be asanî dwayi petayi kovîd 19 nabûjêtewe, bellam emsall ke pê denêne sallî 2024 leser paşxanî pêşkewtinî zor xêrayi tekinelojiya û nebûnî dllinyayî leser sêkterî abûrî, cîhan rûberruwî dû kêşeyi serekî dekatewe, ke ewanîş brîtîn le «metirsîyekanî gorranikarîyi keşuhewa û bûnî şerr û kêşe le cîhanda.»

ew grjî û allozîye ciyosiyasîyaneyi emirro bûniyan heye, legell serhelldanî şerr û karî dujminikaraneyi ke le zor şwênî cîhan serhelldeden û arasteyi sîstmî cîhan berew sîstmêkî frecemserî, bûnete hokarî eweyi ke leser astî cîhan «daxorranî mtmane û naseqamgîrî» lê dekewêtewe, hemû ew gorranikarîyaneş hawkat legell gorrînî keşuhewaw berizbûneweyi pleyi germa ke hemû astêkî têperranduwe û, serbarî emeş roj le dwayi roj nrxî şmekekan beriztir debêtewe û astî guzeranî xellkî qurstir debêt û xerîke nebûnî dllinyayî leser seqamgîrîyi abûrî debête diyardeyek û hemû cîhan degrêtewe.

korrbendî emsall, wêrrayi eweyi cext leser koyi metirsîyekanî cîhan dekatewe, le heman katda eweşî neşarduwetewe ke mîdiya û soşiyal mîdiya be şêweyekî zor natendrust mamelle legell em metirsîyane deken û rûmalliyan deken û deyangwaznewe bo hawullatiyan, ke zorbeyan be rêgeyi hewallî saxte û çewaşekarane mamelleyan legell krduwe, wayi krduwe astî metirsîyekan ziyatir û xêratir biken û komellgekan leser astî siyasî û abûrî hest be lawazî û bêdesellatî biken.

raportî metirsîyekanî cîhan, cîhan lewe agadar dekatewe, em qonaẍe, qonaẍî werçerxanî sîstmî ḧukmirranîye, herweha ew metirsîye tirsinakane, şî dekatewe ke le maweyi 2-10 sallî dahatû rûberuwî abûrî û komellgekanî cîhan debêtewe, lenaw em cîhane prr metirsîyeda, çon detwanîn hengaw hellbigirîn bo cîhanêk ke şuhewakeyi be corêk gorranikarî beserda dêt û germa be 3 pleyi sedî beriz debêtewe, ke emeş be şêweyekî rîşeyî karîgerî em hesareye debêt, wek aşkraşe karîgerîyekanî gorrînî keşuhewa pênaseyi ayindeyi em hesareyeman dekatewe. boye raporteke deprsêt: aya perepêdanî miroyî le cîhanda geyşituwete ew asteyi bitwanîn xoman legell em jînge tazeye biguncênîn? eme le katêkda le beşêkî zorî em cîhane perepêdanî miroyî be hoyi bargranî qeriz û astî nzimî abûrî, twanayi miroyî leber yek hellweşanduwetewe.

em kêşe û metirsîye tirsinakaneyi mirovayetî rûberrûyan debêtewe, pêwîstî be hawkarîyi koyi dewlletanî cîhan û twanakanî mirovayetî heye, ew reşbînîyeş lem metirsîyane ser helldeden «daxurranî harîkarî û mtmane»ye, ke wek pêwîst natwanin mamelle legell em metirsîyane biken. le raprsiyekeda ke encumenî raportî «metirsîyekanî cîhan» bo korrbendî emsallî abûrîyi cîhan – davos encamî dawe sebaret be ayindeyi sîstmî cîhanî berew frecemserî, eweyi cêgeyi nîgeranîye, eweye ke «dû leser sêyi « ewaneyi beşdarîyi ew raprsîyeyan krduwe, bew core wellamiyan dawetewe: «le maweyi 10 sallî dahatûda sîstemî cîhanî degorrêt bo sîstmî frecemserîyi hêzî gewre û maminawend û kêbirrkêyi tund le cîhanda.»

raportî korrbendî abûrîyi cîhanî le metirsîyekî dîkeş cîhan agadar dekatewe û cext lewe dekatewe ke «ayinde cêgr nabêt û, le deyeyi dahatû freyî û ayindeyi ciyawaz debînîn, legell eweyi drustibûnî diyardeyi nadllinyayî «uncertaintiy» leser astî kurt mewda karîgerîyi tewawî leser diyarîkrdinî sîmayi em cîhane debêt, bellam eger mirovayetî amadebaşî hebêt bo rûberrûbûneweyi ew metirsîyane, dekrêt zor helî başîş bo dûbare gêrraneweyi mtmane û hawkarî le nêwan hemû karaktere peywendîdarekanda birrexisêt.

leber roşnayî em raporte giringe, ke le prrogramî korbendeke rêk xirawe, eweyi cêgeyi hellwesteye, eweye ke le rêwrresmî krdineweyi korrbendî davus ew kesayetîyane denasênrên ke xellatî krîstallî sallî 2024î korrbendekeyan pê dedrêt, ewaneyi xellatî emsalliyan brduwetewe, serkrdeyi roşnbîre diyarekanî cîhanin, ewan xellat dekrên, leber eweyi karekaniyan le xizimetî parastinî jînge û sirûşit û mafekanî mirov û têgeyşitinî keltûre ciyawazekan buwe.

layenêkî dîkeyi destpêkî emsallî korrbendeke, eweye ke le destpêkî sallanî pêşû ciyawaztir debêt û, le dwayi xellatkrdinî ew kesayetîyane, korrbendeke be konisêrt dest pêdekat, ke sinûrî nerêtî ahengekanî krdineweyi bonekan têdeperrênêt û deygorrêt bo ezimûnêkî tazeyi zîrekîyi destkrd, ke refîq enadoll dayhênawe, emeş ezimûnêke pêman dellêt ke çon huner hestman be aga bihênêtewe û bîcûllênêt, emeş wek amajeyek bo pêkewe grêdaneweyi sîstmî jîngeyi nawçe dûrekanî biyabanekan û darstanekanî emazon, ke çendîn hunermendî mosîqar û goranîbêjî benawbangî cîhan têyda beşdar debin.

em dû rûdawe giringe ke pêş destpêkî penêllekanî korrbendeke û baskrdinî metirsîye rasteqînekan pêşkeş dekrên, amajen bo ewey:

1. be xellatkrdinî komellêk kesayetîyi dahêner be xellatî krîstall, ke dahênanekaniyan karîgeryan hebuwe leser «kemkrdineweyi gorranikarîyekanî keşu hewa, jiyanî sirûşitî, parastinî mafekanî mirov û drustkrdinî têgeyşitin le nêwan keltûre ciyawazekan», korrbende deyewêt be cîhan billêt: wêrrayi hemû metirsîye tirsinakekan û nebûnî mtmane û hawkarî bo çareserkrdinî ew metirsîyane, bellam umêdêkîş heye, ke xellkanêk hen xoyan terxan krduwe bo dozîneweyi rêgeçare bo rêgirtin lew metirsîyane.

2. be nmayşkrdinî dahênanêkî zîrekîyi destkrd, ke şêwazî nerîtîyi hemû korr û korrbend û konfrranise ciyawazekan bigorrêt, amajeye bo ew gorranikarîye xêra û erênîyaneyi ke huner le pêşkewtinî tekinelojiya pêşkeşî mirovayetî dekat û, wa dekat hestman beaga bihênêtewe û bîcûllênêt, boye dwayi em nmayşeyi dahênanekeyi zîrekî destkrd, konisêrtêk ke tiyayda çendîn hunermendî mosîqar û goranîbêjî cîhanî beşdarî têda deken û, le miyaneyi ew konisêrte deyanewêt, biyabane dûrekanî cîhan legell darstanekanî emazon pêkewe grê bidenewe û, lemewe be mirovayetî dellên: «eger huner bitwanêt hesttan be aga bihênêtewe û bîcûllênêt, ewa îradeyi mirovayetî bew asteye biyabane dûrekanîş wek emazon bikate darstan û bîkate serçaweyi oksîcîn û kotayî be metirsîyekanî gorranikarîyi keşuhewa bihênêt».