• Saturday, 23 November 2024
logo

ofra bêngiyo serokî prrogramî dîrasatî kurdî le senterî muşî dayan le zanikoyi tel ebîb bo gullan: pêwîste kurd be yekgrtuwîyi kar bikat û pere be tebayî komellge bidat û şerrî gendellî bika

Gulan Media September 28, 2019 Dîmane
 ofra bêngiyo serokî prrogramî dîrasatî kurdî le senterî muşî dayan le zanikoyi tel ebîb bo gullan: pêwîste kurd be yekgrtuwîyi kar bikat û pere be tebayî komellge bidat û şerrî gendellî bika
doxî êstayi rojhellatî nawerrast wek hemîşe doxêkî nalebar û lerizoke, eme sererrayi eweyi em nawçeye karesatî gewre û hejanî qûllî bexowe bîniywe, bellam hêşita kêşe û allozî û peresendinî gewre le asoda diyarin, lelayekî dîkewe wllate behêzekanî em nawçeye le milmilanêyi hêz û destirroyşituwîydan û deyanewêt leser ḧîsabî yektirî cê pêyi xoyan berfrawantir biken, lem ruwewe hendê wllatanî dîkeyi nawçekeyan krdote gorrepanî milmilanê û rkaberîyi nêwan xoyan, yan eger hellsengandin bo peresendin û pêşhatekanî em dwayiye bikrêt le peywendî bew hêrşaneyi le 'êraqda krane ser amancêk ke be amancî nzîk le êran hejmar dekran. emane û egerî hellkşanî grjîyekanî nêwan îsirayl û êran û le heman katda peywendîyekanî nêwan îsirayl û turkiya, herweha rewşî nawxoyi 'êraq û egerekanî rêkkewtinî her sê pêkhatekeyi 'êraq û têperrandinî nakokî û ciyawazîyekaniyan, legell boçûn û pêşniyarekan bo eweyi kurd lem satewexte hestiyareda be çi şêweyek hellsukewt bikat, be taybetî le barî nawxoda, hemû emane bûne tewerî gftugoyekî gullan legell prrofîsor ofra bêngiyu ke twêjerî ballaye le senterî muşî dayan bo dîrasatî rojhellatî nawerrast û efrîqiya û le heman katda serokî beşî dîrasatî kurdîye le heman senter, herweha wanebêje le kolêjî şalêm le qudis. ew bwaraneyi têyanda psporre emaneyi xwarewe lexodegrêt: mêjuwî hawçerxî rojhellatî nawerrast, siyasetî modêrin û hawçerx le 'êraq û turkiya û le nêw kurdida. herweha bayex be keltûr û edebiyatî komellgekanî rojhellatî nawerrast dedat.


* hellsengandinî gşitîyi êwe bo doxî êstayi rojhellatî nawerrast, be taybetî dwayi têkşkandinî xelafetekeyi da'ş çîye?, aya pêtan waye hêşita naseqamgîrî û nahemwarî le asoyi nawçekeda le aradan?
- le maweyi deyeyi rabrduda gorranikarîyi berbillaw le rojhellatî nawerrastda ruwîda, wek: lawazbûnî çend dewlletêk û darrûxanî hendêkî dîke, serhelldanî karaktere ẍeyre dewlletîyekan wek el qa'îde û da'ş, behêzbûnî hendê hêzî diyarîkrawî îtinî, be taybetî kurd, kelênî befrawanbuwî nêwan şî'e û sunine, û le kotayîda gerraneweyi rûsiya û emerîka bo nawçeke û milmilanêyi destirroyşituwîyi le nêwaniyanda. leber eweyi be cdidî û leser têkrrayi aste komellayetî û siyasîyekan mamelle legell hokarekanî em tsonamîye nekrawe, ewa egerî tewaw heye ke em naseqamgîrîye berdewam wek morkî ciyakereweyi em nawçeye bmênêtewe.
* şîkrdinewet bo siyasetî emerîka le rojhellatî nawerrastda çîye? aya pêt waye îdareyi tiremp ptir lem nawçeyewe têweglawe, yan ptir paşekşeyi lê krduwe?
- serok tiremp raygeyand ke amancekeyi eweye sercem hêzekanî emerîka le nawçeke bikêşênewe û têweglanî emerîka le nawçe kêşedarekan kem bikatewe. legell eweşda, renge rastîyekanî waqî'eke naçarî biken be şêwazêkî ciyawaz karibikat. nmûneyek lem ruwewe brîtî bû le birriyare ktuprrekeyi le sallî 2018 bo kşandineweyi têkrrayi hêzekanî emerîka le rojava, ke ewe fşarî nawxoyî û nawçeyî bû ke naçarî krd birriyarekeyi bigorrêt. lem rwangeyewe, hellwêstî le ayindeşda bende be peywendîye allozekanî legell turkiya û derencamî nakokîyeke legell êran û milmilanêyi legell rûsiya û pêgeyi da'ş.
* bem dwayiye îsirayl hêrşekanî xoyi dijî amancekanî peywest be êran berfrawan krd, be taybetî le 'êraqda, mezendeyi êwe bo peresendine dramatîkîyane çîye?
- îsirayl berprsiyarêtîyi xoyi bo hêrşkrdine ser amancekanî peywest be êran lenêw 'êraqda ranegeyanduwe. legell eweşda, eweyi serkrdekanî îsirayl berdewam raydegeyenin eweye ke rêge naden wekîlekanî êran, ke le nawçekeda çalakin, hêz le dijî kobikenewe û herreşe le asayşî biken. lem ruwewe pêwîste amaje bewe bikrêt ke îsirayl dijî xudî dewlletî 'êraq kar nakat, bellku le rojhellatî nawerrastda hewllî îḧtiywakrdinî tmûḧe hejmûnxwazîyekanî êran dedat. lem goşenîgayewe, pêkdadanî nêwan îsirayl û wekîle êranîyekan egerî berdewambûniyan heye, bellam lelayekî dîkewe peywendîye şardrawekanî legell wllatanî sunineda, wek s'udiye û wllatanî kendaw egerî ewe heye le geşekrdin berdewam bin.
* çon wesfî peywendîyekanî nêwan îsirayl û turkiya dekeyt, be taybetî ke êwe ktêbêktan lem bareyewe nûsiywe?
- deyeyi rabrdu xirapbûnî berdewamî peywendîyekanî nêwan îsirayl û turkiyayi bexowe bînî. hokare serekîyekeş arastegorrîne stiratîjiyekeyi serok erdoẍan û partî dad û geşepêdan û krdinî îsirayl be amancêk bo hêrşe tundekanî wek amirazêk bo kokrdineweyi pşitiywanî le nawxoda. le heman katda ew kolke hawbeşe stiratîjî, siyasî û aydolojîyaneyi ke herdûlayenekeyi yekxistibû, cê leq bûne û lebrî ewe bwarî nwêyi nakokî hatotepêşewe, wek lebareyi kêşekanî peywest be ẍazewe. herçonêk bêt, bwarêk ke karîger nebuwe bem tengjeye, brîtiye le hawkarî abûrî ke hêşita berdewame.
* wek kesêkî şareza le karubarekanî 'êraqda, çon le barudoxî em wllate derrwanît?, aya bawerrt waye ke pêkhate serekîyekan (kurd û şî'e û sunine) laperreyekî nwêyan krdotewe û amaden nakokîyekaniyan belawe binên û le dahatû birrwanin?
- eweyi cêyi serince eweye le dwayi nzîkeyi dû deye le şerrî nawxoyî û pêkdananî nêwan her sê pêkhate serekîyekeyi komellgeyi 'êraqewe, emcareyan astêk le seqamgîrî le doxî 'êraqda heye. legell eweşda nabêt em hêwrbûnewe katîye tefreman bidat bo eweyi bawerr bikeyin ke em pêkhatane laperreyekî nwêyan krdotewe le peywendîyekaniyanda, leber eweyi hêşita hendê kêşeyi binerretî hen ke pêwîste çareser bikrên. em kêşaneş brîtîn le awêtekrdinî sunine le dewlletekeda, çareserkrdinî kêşeyi drêjxayenî nawçe nakokî leserekan, îḧtiywakrdinî mîlîşiya şî'ekanî nzîk le êran ke milmilanê legell dewllet û organekanî deken, legell erkî qursî rîşekêşkrdinî da'ş ke hokarî pşit naseqamgîrîyekeyi 'êraqe.
* lem satewexteda raspardet bo kurd çîye?
- zor asane bo kesêkî derekî ke le ser kursîyek danîşitibêt rasparde pêşniyar bikat, ke pêdeçêt becêhênaniyan le jiyanî rasteqîneda dijwar bêt. legell eweşda, eweyi şaysteyi bêt lem ruwewe û eweyi le ruwî tiyurîyewe bîllêyin eweye ke ew bware serekîyaneyi ke pêwîste awrriyan lê bidrêtewe, brîtîn lemaneyi xwarewe: pêwîste kurd be yekgrtuwîyi kar bikat, tebayî komellgeke behêz bikat, şerrî gendellî bikat, sîstmî perwerdeyî berfrawan bikat, brew be dîmukrasî bidat û le hemûşî giringtir hîç katêk çaw le ser amancî meznî kurdistan hellinegirin.
Top