سیاسەت لەناو سیستەمێکی فرە حزبیدا کۆمەڵێک ئاڵنگاری و دەرفەتی ناوازە دەخاتە ڕوو، پێویستی بە ڕێبازێکی هەمەلایەنە و یەکگرتوو هەیە بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەر چارەسەری پێداویستییەکانی کۆمەڵگا بکات و هاوکاریی پەروەردە بکات و پێشکەوتنی مانادار بەدەستبهێنێت، خودی سروشتی سیستەمی فرە حزبی پێویستی بە هاوکاری و دروستکردنی هاوپەیمانی هەیە، بەو پێیەی چەندین لایەنی سیاسی نوێنەرایەتی بەرژەوەندی و ئایدۆلۆژیای جۆراوجۆر دەکەن، هیچ لایەنێک ناتوانێت بە تەنیا حوکمڕانی بکات،  بۆیە پێویستە سیاسەتمەداران لە سەرانسەری هێڵە حزبییەکان پێکەوە کاربکەن بۆ پێکهێنانی هاوپەیمانی و دانوستان لەسەر سازان و دروستکردنی کۆدەنگی لەسەر پرسە سەرەکییەکان، ڕێبازێکی هەمەلایەنە کە بەدوای خاڵی هاوبەشدا بگەڕێت و چاکەی گەورەتر بەسەر بەرژەوەندییە حزبییەکاندا لە پێشینەدا بێت، بۆ حوکمڕانی کاریگەر لە سیستەمێکی لەو جۆرەدا زۆر پێویستە، جگە لەوەش  ڕێبازێکی یەکگرتوو لە سیاسەتدا بۆ پەرەپێدانی سەقامگیری و متمانە بە دامەزراوە حکومییەکان زۆر گرنگە، لە سیستمی فرەحزبیدا گۆڕانکاریی بەردەوام لە سەرکردایەتی و گۆڕانکاری لە داینامیکی دەسەڵاتدا باو و ئاساییە، کە دەبێتە هۆی نادڵنیایی و ناسەقامگیری، سیاسەتمەداران بە بەرەوپێشبردنی یەکڕیزی و هاوکاری نێوان لایەنە سیاسییەکان دەتوانن هەستی بەردەوامی و پێشبینیکردن دابین بکەن، کە ئەمەش بۆ پاراستنی متمانەی گشتی لە پرۆسەی سیاسیدا زۆر گرنگە.

جگە لەوەش، ڕێبازێکی گشتگیر ڕێگە بە سیاسەتمەداران دەدات کە چارەسەری ئەو ئاستەنگە ئاڵۆز و بەیەکەوە بەستراوانە بکەن کە ڕووبەڕووی کۆمەڵگا دەبێتەوە، پرسەکانی وەک نایەکسانی ئابووری، گۆڕانی کەشوهەوا، چاکسازی لە چاودێری تەندروستی و ئاسایشی نیشتمانیدا پێویستیان بە چارەسەری فرەلایەنە هەیە کە هێڵەکانی حزبی تێپەڕێنێت، بە گرتنەبەری ڕێبازێکی یەکگرتوو، سیاسەتمەداران دەتوانن سوود لە کۆمەڵێک دیدگا و شارەزایی و سەرچاوەی جۆراوجۆر وەربگرن بۆ پەرەپێدانی سیاسەتی گشتگیر کە ڕەگ و ڕیشەی هۆکارەکانی ئەم ئاڵنگاریانە چارەسەر بکات و دەرئەنجامی بەردەوام بەرهەم بهێنێ. سەرەڕای ئەوەش، ڕێبازێکی یەکگرتوو لە سیاسەتدا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پردکردنی دابەشبوونەکان و بەرەوپێشبردنی یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی، لە کەشوهەوای سیاسی جەمسەرگیری ئەمڕۆدا، زۆرجار ڕیتۆریکی حزبی و دابەشکاری، یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی تێکدەدەن و گرژییەکانی ناو کۆمەڵگا گەورەتر دەکەن، سیاسەتمەداران  دەتوانن کولتوورێکی سیاسی گشتگیرتر و ڕێزدارتر پەروەردە بکەن کە بەهای جۆراوجۆری بۆچوونەکان بدات و لێکتێگەیشتنی یەکتر لە نێوان هاوڵاتیاندا بەرەوپێش ببات، بەڵام گەیشتن بە یەکڕیزی لە سیستەمی فرە حزبیدا بێ ئاڵنگاری نیە. زۆرجار پارتە سیاسییەکان بەرژەوەندی و ئایدۆلۆژیا و ستراتیژی هەڵبژاردنیان جیاوازە، ئەمەش وایکردووە دروستکردنی کۆدەنگی پرۆسەیەکی ئاڵۆز و کات بەفیڕۆدەر بێت، جگە لەوەش، تەماح و ئیگۆ و ڕکابەرییە کەسییەکان لە نێوان سیاسەتمەداران دەتوانن ڕێگری لە هەوڵەکان بکەن بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەر پێکەوە کاربکەن. زاڵبوون بەسەر ئەم ئاستەنگانەدا پێویستی بە سەرکردایەتییەکی بەهێز و پەیوەندی کاریگەر و پابەندبوون بە دانانی بەرژەوەندییەکانی میللەت لە سەرووی ڕەچاوکردنی حزبایەتییەوە هەیە.

 

لە کۆتاییدا، دروستکردنی سیاسەت لە سیستەمێکی فرە حزبیدا پێویستی بە ڕێبازێکی هەمەلایەنە و یەکگرتوو هەیە کە هاوکاری و بنیاتنانی کۆدەنگی و چاکەی گشتی لە پێشینەدا بێت، بە کارکردنی پێکەوەیی لە سەرانسەری هێڵە حزبییەکان، سیاسەتمەداران دەتوانن سەقامگیری و متمانە و یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی پەروەردە بکەن، لە هەمان کاتدا چارەسەری ئەو ئاڵنگاریە ئاڵۆزانەی کە ڕووبەڕووی کۆمەڵگا دەبنەوە، لە کاتێکدا ڕەنگە گەیشتن بە یەکێتی چالاک بێت، بەڵام بۆ دەستەبەرکردنی حوکمڕانی کاریگەر و بنیاتنانی دیموکراسییەکی بەهێزتر و خۆڕاگرتر زۆر گرنگە.

قوتابی ماستەر - زانکۆی سەلاحەدین کۆلێژی زانستە سیاسییەکان