بۆ تواندنەوەی چارەسەری سیاسی چەق بەستوو، پێویستە هەوڵی هاوبەش بدرێت بۆ پڕکردنەوەی دابەشبوونە ئایدیۆلۆژییەکان و پەروەردەکردنی ڕۆحی هاوکاری لە نێوان ئەکتەرە سیاسییەکان، ئەمەش پێویستی بە پابەندبوون بە مەدەنیەت و گفتوگۆ و سازان هەیە، کە جیاوازییە حزبییەکان تێپەڕێنێت لە پێناو بەدواداچوونی ئامانجە هاوبەشەکاندا، بە پەروەردەکردنی کولتوری دوولایەنە و ڕێزگرتن لە یەکتر، داڕێژەرانی سیاسەت دەتوانن لە کۆت و بەندەکانی جەمسەرگیری ڕزگاریان بێت و ڕێگاکانی چاکسازیی مانادار دروست بکەن، لە هەمان کاتدا هەوڵەکان بۆ کەمکردنەوەی کاریگەریی بەرژەوەندییە تایبەتەکان لە بوژاندنەوەی پرۆسەی سیاسیدا زۆر گرنگن، پێویستە ڕێوشوێنی شەفافیەت و لێپرسینەوە بەهێز بکرێت بۆ دڵنیابوون لەوەی بڕیاردان بە ڕێنمایی بەرژەوەندی گشتی نەک بەرتەسککردنەوەی بەرژەوەندییە تایبەتەکان. چاکسازی دارایی کەمپەین، ڕێساکانی لۆبیکردن و ستانداردە ئەخلاقییە توندەکان دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ گەڕاندنەوەی باوەڕ بە یەکپارچەیی دامەزراوە دیموکراسیەکان و کەمکردنەوەی کاریگەرییە خراپەکانی پارە لە سیاسەتدا.

باشترکردنی دۆخی سیاسی پێویستی بە ڕێبازێکی فرەلایەنە هەیە کە ئامانجی پەروەردەکردنی گفتوگۆ و پێشخستنی لێپرسینەوە و چارەسەرکردنی پرسە سیستمییەکان بێت، لێرەدا چەند هەنگاوێکی سەرەکی دەخەینەڕوو کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێن:

بەرەوپێشبردنی گوتاری مەدەنی: هاندانی گفتوگۆی ڕێزدار و مشتومڕی بنیاتنەر لە نێوان ئەکتەرە سیاسییەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پڕکردنەوەی دابەشبوونە ئایدیۆلۆژییەکان و پەروەردەکردنی کەشێکی هاوبەشی زیاتر، جەختکردنەوە لەسەر گرنگی گوێگرتن لە دیدگا جۆراوجۆرەکان و دۆزینەوەی خاڵە هاوبەشەکان دەتوانێت ببێتە هۆی داڕشتنی سیاسەتی کاریگەرتر.

بەرزکردنەوەی شەفافیەت و لێپرسینەوە: بەهێزکردنی ڕێوشوێنی شەفافیەت، وەک دەستپێشخەرییەکانی داتای کراوە و دەستڕاگەیشتن بە گشتی بۆ ئیجرائاتەکانی حکومەت، دەتوانێت لێپرسینەوە زیاد بکات و دەرفەتەکانی گەندەڵی کەم بکاتەوە، هەروەها جێبەجێکردنی ڕێسا توندەکانی ئەخلاقی و چاکسازی لە دارایی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکاندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ گەڕاندنەوەی متمانەی گشتی بۆ پرۆسەی سیاسی.

هاندانی بەشداریکردنی مەدەنی: بەهێزکردنی هاوڵاتیان بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی سیاسی لەڕێگەی دەنگدان و داکۆکیکردن و بەشداریکردنی کۆمەڵگا بۆ دیموکراسییەکی تەندروست زۆر گرنگە، وەبەرهێنان لە بەرنامەکانی پەروەردەی مەدەنی و هەوڵەکانی ڕێکخستنی بنەڕەتی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە گەورەکردنی دەنگی هاوڵاتیانی ئاسایی و لێپرسینەوە لە بەرپرسانی هەڵبژێردراو.

ڕووبەڕووبوونەوەی چاکسازی هەڵبژاردنەکان: لێکۆڵینەوە لە چاکسازییەکان لە سیستەمی هەڵبژاردنەکاندا، وەک دەنگدانی پلەبەندی یان نوێنەرایەتی ڕێژەیی، دەتوانێت نوێنەرایەتی زیاتر بەرەوپێش ببات و کاریگەرییەکانی حزبی کەم بکاتەوە سەرەڕای ئەوەش، ڕێوشوێنی زیادکردنی ڕێژەی دەنگدەران و بەرەنگاربوونەوەی تاکتیکەکانی سەرکوتکردنی دەنگدەران بۆ دڵنیابوون لە یەکپارچەیی هەڵبژاردنەکان زۆر گرنگن.

وەبەرهێنان لە سەرکردایەتی سیاسی: چاندنی نەوەی نوێی سەرکردە سیاسییەکان کە پابەندن بە یەکپارچەیی و هاوسۆزی و حوکمڕانی کاریگەرەوە بۆ هاندانی گۆڕانکاری ئەرێنی زۆر گرنگە دابینکردنی دەرفەتی پەرەپێدانی سەرکردایەتی و بەرنامەکانی ڕاهێنەرایەتی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پەروەردەکردنی ئەو لێهاتوویی و بەهایانەی کە پێویستن بۆ سەرکردایەتییەکی ئەخلاقی و دیدەوان.

ڕووبەڕووبوونەوەی نایەکسانی سیستەمی: چارەسەرکردنی پرسە بنەڕەتییەکانی ڕەگەزپەرستی سیستەمی، نایەکسانی ئابووری و نادادپەروەری کۆمەڵایەتی زۆر گرنگە بۆ دروستکردنی سیستەمێکی سیاسی دادپەروەرانەتر و گشتگیرتر، جێبەجێکردنی ئەو سیاسەتانەی کە کۆمەڵگە پەراوێزخراوەکان لە پێشینەی کارەکانیان دادەنێن و دادپەروەری کۆمەڵایەتی بەرەوپێش دەبەن، دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە بنیاتنانی دیموکراسییەکی خۆڕاگرتر و وەڵامدەرەوەتر.

دروستکردنی هاوپەیمانی نێوان حزبی: هاندانی هاوکاری لە سەرانسەری هێڵە حزبییەکان لەسەر پرسە سەرەکییەکان دەتوانێت بەربەستەکانی بەردەم پێشکەوتن بشکێنێت و ببێتە هۆی چارەسەری داهێنەرانە، گەڕان بەدوای خاڵە هاوبەشەکان و دۆزینەوەی بوارەکانی بەرژەوەندی هاوبەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە تێپەڕاندنی کێشە و پەرەپێدانی هاوکاری دوولایەنە.

ئامێزگرتنی داهێنانی تەکنەلۆژی: بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا بۆ زیادکردنی کارایی حکومەت و بەرزکردنەوەی بەشداری گشتی و باشترکردنی پرۆسەی بڕیاردان دەتوانێت سیستەمی سیاسی مۆدێرن بکات و زیاتر وەڵامدەرەوەی پێداویستییەکانی هاوڵاتیان بکات، وەرگرتنی ئامرازە دیجیتاڵییەکان بۆ شەفافیەت، پەیوەندیکردن و بەشداریکردنی مەدەنی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پڕکردنەوەی بۆشایی نێوان حکومەت و خەڵک.

بە جێبەجێکردنی ئەم ستراتیژیانە و پەروەردەکردنی کولتوری لێپرسینەوە و شەفافیەت و هاوکاری، دەتوانین کاربکەین بۆ سیستەمێکی سیاسی زیندووتر و وەڵامدەرەوەتر کە باشتر خزمەت بە پێداویستی و خواستەکانی هەموو هاوڵاتیان بکات.

 

قوتابی ماستەر - زانکۆی سەلاحەدین کۆلێژی زانستە سیاسییەکان