گشتپرسی جۆرێكە لە دیموكراسییەتی ڕاستەوخۆ، دژایەتیكردنیشی بە واتای دژایەتیكردنی دیموكراسی دێت، بۆ نەتەوەی كورد كە ڕووبارێك خوێنی لەبەر ڕۆیشتووە، ئەنجامدانی زەروورەتی مێژوویی بوو. ڕیفراندۆم هەنگاوێكی بوێرانە بوو، ئەنجامێكی دایە دەست كە 93%ی كوردستانییان بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمیشەوە بە «بەڵێ» دەنگیان بۆ سەربەخۆیی كوردستان دا. تا ئەو كاتانەی سەركردە سیاسییەكان لە دیدار و چاوپێكەوتنەكانیان لەسەر مافەكانی كورد دەدوان و ڕوونكردنەوەیان دەدا، هەمیشە شەرمنانە باسی مەسەلەی سەربەخۆیی كوردستان دەكرا و، جەختیان لە یەكپارچەیی خاكی عێراق دەكردەوە، سیاسەتی خراپی حوكمڕانانی بەغدا، لە مووچەبڕین و هاوكاری نەكردنی هێزی پێشمەرگە و.. تاد، ئەوانە ڕۆڵی گەورەیان هەبوو بۆ ئامادەسازی و، لە كۆتاجاردا ئەو ترس و دڵەڕاوكێیە لەلایەن سەرۆك مسعود بارزانی-یەوە شكێندرا و، ویستی جەماوەر بۆ ئەنجامدانی پڕۆسە دیموكراسییەكە (ڕیفراندۆم) ڕاگەیەندرا. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە چەند پرسیارێكمان ئاراستەی دكتۆر شوان محەمەدئەمین تەها مامۆستای زانكۆ- پسپۆڕ لە مێژووی نوێ و هاوچەرخی كورد كرد و بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

 

* سەرەتا بۆ ئەوەی باسی ڕیفراندۆم بكەین، ئایا دەكرێت ڕیفراندۆم ببەستینەوە بە درێژكراوەی خەبات و شۆڕش و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستانەوە؟

- گشتپرسی (ڕیفراندۆم-referendum) مافێكی سرووشتیی هەموو گەلانی سەر ڕووی زەمینە، ڕێگەچارەیەكی سەردەمییانە و پێشكەوتووخوازانەیە و، جۆرێكە لە دیموكراسییەتی ڕاستەوخۆ، دژایەتیكردنیشی بە واتای دژایەتیكردنی دیموكراسی دێت. بێگومان ئەو شێوازە مافی هەموو گەلێكە و لە وڵاتە پێشكەوتووەكاندا بە گشتی و لە ڕۆژئاوا بێ كێشە و ئاریشە پەیڕەو دەكرێت.

سەبارەت بە كورد كە نەتەوەیەكی ڕەسەنی خاوەن خاك و دۆزی ڕەوای خۆیەتی لە ناوچەكە و، لە بەرەبەیانی مێژووەوە ڕۆڵی گەورەی گێڕاوە لە بونیاتنانی شارستانێتی كۆنی میزۆپۆتامیا و زاگرۆس، هەر لە پێش زایینەوە لە زێدی ڕەسەنی خۆی ژیاوە و پشكی گەورەی لە دروستكردنی ژیاریی دەڤەرەكە بەركەوتووە، شان بە شانی وێستگە مێژووییەكان ڕاگوزەر بووە و زیندوێتی و ڕەسەنایەتیی خۆی بە درێژایی قۆناغ و وێستگە سەرەكییەكانی مێژووی كۆنی بەر لە زایین و سەدەكانی ناوەڕاست (سەردەمی ئیسلام) هەر پاراستووە و، لە مێژووی نوێ و هاوچەرخیشدا بە هەمان شێوە، لە دوای شەڕی چاڵدێرانەوە لە ساڵی 1514 كە زۆربەی زۆری میرنشینە كوردییەكان لە ڕووی جوگرافییەوە كەوتنە ژێر قەڵەمڕەويی دەوڵەتی عوسمانی، بەردەوام كورد لە هەوڵی پاراستی خۆیدا بووە، بۆ ئەو مەبەستەش خەباتی كردووە و بەرەنگاری هەوڵەكانی سڕینەوە بووەتەوە، لە سەرەتای سەدەی نۆزدەم تا نیوەی یەكەمی سەدەكە، سەیر بكەین، سێ بزووتنەوەی سەربەخۆخوازی لە لایەن سێ میری گەنج لە ئارادا بووە، ئەوانیش: هەریەك لە ئاوڕەحمان پاشای بابان و میر محەمەدی سۆران و بەدرخان پاشای بۆتان بوون، بەڵام ئەم ویستە بە زەبری هێز شكستی پێ هێنرا، پاشان لە چارەكی یەكەمی سەدەی بیستەم بەر لە هەڵگیرسانی جەنگی یەكەمی جیهانی، بەڵگە مێژووییەكان ئاماژە بە هەوڵە دیپلۆماسییەكەی شێخ عەبدولسەلامی بارزانی دەكەن، چۆن داوای لە پادشا جۆرجی پێنجەمی ڕووسیا كردووە پاڵپشتی بونیاتنانی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی بێت، دەكرێت ئەمە بە یەكەم هەوڵی سەدەی بیستەم دابنرێت، دوای جەنگی یەكەمی جیهانییش هەوڵەكانی شەریف پاشای خەندان لە كۆنگرەی ئاشتی لە پاریس ساڵی 1919 بۆ بەهەندوەرگرتنی پرسی كورد و گەیاندنی دۆزەكەی بە وڵاتە براوەكانی جەنگ، دواتر پەیمانی سیڤەر لە ساڵی 1921 و كۆنگرەی لۆزانی ساڵی 1923و هەموو ئەوانە هەوڵی بەرایی بوون. دوای ئەوە بزووتنەوەی ڕاپەڕینەكانی شێخ مەحموود و زنجیرە بزووتنەوە و شۆڕشەكانی بارزان و كۆماری كوردستان لە مەهاباد و، پاشان بەزاندنی سنووری جوگرافی لە ناوچەیەكی دیاریكراوەوە لە شۆڕشی ئەیلوولی ساڵی 1961دا بۆ سەرتاپای باشووری كوردستان، پاشان نسكۆ، دواتر پڕۆسە قێزەونەكانی ئەنفال و كیمیابارانكردن، ئینجا ڕاپەڕینی بەهاری ساڵی 1991 و دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەت، ئەو دەستكەوتانە بە خوێن و قوربانیی زۆر بەدەست هاتوون، بەڵام كێشە لە حوكمڕانانی سەردەستەی عێڕاق بووە و، تا ئێستاش ئەو مێژووە نادیدە دەگرن، ئەوانەی باسمان كرد پانۆڕامەیەكی كورتی مێژوویی بوون، دەتوانین بڵێین ڕیفڕاندۆم شابڕیاری مێژوویی بوو بۆ گەیشتن بە مافە ڕەواكانی ئەم پارچەیەی كوردستان. بۆیە ئەگەر بۆ گەلان جارێك شایستەی ئەو مافە بووبن كە زۆرینەی نەتەوەكانی ناوچەكە بێ شوناس و وڵات نین و ئەم گرێكوێرە مێژووییەیان نییە، بۆ نەتەوەی كورد كە ڕووبارێك خوێنی ڕشتووە، ئەنجامدانی زەروورەتی مێژوویی بوو.

* خواست و ویستی نەتەوە تا چەند ڕۆڵی هەبوو لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، بەتایبەتی دوای ئەوەی لە عێراقی دوای ڕووخانی ڕژێم بنەماكانی دەوڵەتبوون و هاووڵاتی و تەنانەت فیدڕاڵی نەما؟

- پاشخانی مێژوویی كورد و قۆناغەكە ئەوەی دەخواست كە ویستی نەتەوە سەربخرێت. ئەگەر سەیری ئانوساتی ئەنجامدانەكە بكەین لە ڕووی كارگێڕییەوە، هەرێمی كوردستان ئەزموونێكی حوكمڕانیی باشی هەبوو بەراورد لەگەڵ عێراق،‌ بە باش و خراپیەوە، هەزاران كادیری زانستی و تەكنۆكراتی لە هەموو بوارەكاندا هەبوو‌ و، بە سەدان و هەزاران بڕوانامەداری هەبوو‌، لە ڕووی سیاسی و دیپلۆماسییەوە سەردەمێكی مێژوویی وابوو كە هەولێری پایتەخت ببووە ناوەندێكی دیپلۆماسییەتی كورد و، سەرەڕای ئاڵوگۆڕی شاندە بەردەوامەكانی هەرێم و وڵاتانی هەرێمی و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا، بوونی دامەزراوەی نوێنەرایەتی و ئۆفیسی پەیوەندییەكان لە زۆربەی جیهاندا، لە ڕووی هێزەوە ئەوە پێشمەرگەی كوردستان بوو دوای ئەوەی داعش سێیەكی عێراقی لە حوزەیرانی 2014 داگیر كرد، وەكو قەڵغانێك بەرانبەر ئەم هێزە بیروباوەڕ دۆگما و‌ تاریكپەرستە وەستایەوە و، سنوورێكی بۆ وێرانكارییەكانی دانا، كە مەترسیی لەسەر تەواوی جیهان و مرۆڤایەتی هەبوو، ئەگەرچی هێزی پێشمەرگە نەبووە هێزێكی‌ نیشتمانیی یەكگرتوو، بەڵام لەم شەڕانەدا بە درێژایی زیاتر لە هەزار كیلۆمەتر لە ڕۆژئاوای كوردستانەوە تا خانەقین ببووە بەربەستێكی پۆڵایین و ڕێگەی پەڕینەوەی لە داعش گرت، تەنانەت ڕێگەی ئەوەی گرت كە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان داگیر بكات و بە خوێن پارێزگاری لێ كرد، گومانی تێدا نییە ئەگەر بە تەمای سوپا‌ی بەغدا بووایە، كەركووكیش بە دەردی مووسڵ و تكریت و حەویجە و شوێنەكانی دیكە چووبوو، دواتریش بینیمان دەوڵەتی خەلافەتی تیرۆریستانی داعش چۆن لەسەر دەستی پێشمەرگە شكۆی شكا، لە ڕووی ئابوورییەوە دوای بڕینی مووچە و سیاسەتە بەرنامە بۆ داڕێژراوەكانی حكومەتی بەغدا دژ بە هەرێمی كوردستان، هاوكات مەسەلەی ئابووریی سەربەخۆ لە ئارادا بوو، نەوتی كوردستان ڕەوانە كرا، لە سەرووی هەموو ئەوانەوە سیاسەتی خراپی حوكمڕانانی بەغدا، لە مووچە بڕین و هاوكارینەكردنی هێزی پێشمەرگە و.. تا دوایی، ئەوانە ڕۆڵی گەورەیان هەبوو بۆ ئامادەسازی و ویستی جەماوەر بۆ ئەنجامدانی پڕۆسە دیموكراسییەكە.

* وەك پسپۆر و شارەزایەكی بواری مێژوو، دەكرێت بزانین هەڵسەنگاندنتان بۆ پرسی ڕیفراندۆم چییە و، ئایا تا چەند ڕیفراندۆم دەنگ و ڕەنگ و نەتەوە و ئایین و ئایینزاكانی كوردستانی یەكخست و كۆدەنگیی لێ كەوتەوە؟

- رۆژی 25ی ئەیلوولی هەموو ساڵێك جەژنێكی كوردستانییە لە مێژووی ئازادیخوازی و سەربەخۆخوازیی نەتەوەی كورددا، ڕۆژی سەركەوتنی ویستی سەربەخۆخوازانەی كوردە، گشتپرسیی ڕۆژی 25ی ئەیلوولی ساڵی 2017 پڕۆسەیەك بوو بە شێوازێكی دیموكراسییانە، بە قەد شۆڕشێكی پێشكەوتووخوازانەی سەردەم توانی شكۆی تاكی كورد باڵا بكات و ناخی نەیارانی كورد بهەژێنێ، ڕەهەندەكانی ڕیفڕاندۆم و هەڵسەنگاندنی، دەكرێت لە چەندین ڕووەوە خوێندنەوەی بۆ بكرێت و بایەخی بخرێتە ڕوو، لێرە تەنیا لە ڕووی سیاسی و سایكۆلۆژییەوە ئاماژەی پێ دەكەین:

1-  ڕیفراندۆم لە ڕووی سیاسییەوە وەك دۆكیۆمێنتێك لە ئەرشیف و یادگەی كوردستانییان و وڵاتە هەرێمایەتییەكانی وەك توركیا و ئێران و سووریا مایەوە، سەنگی ئەوەش لە داهاتوودا دەردەكەوێت و لە ئەگەری هەر گۆڕانكارییەكدا ئامادەگیی پێشوەختە كراوە و، پێمان وایە كاروانی سەربەخۆیی كورد ناوەستێ.

2- لە ڕووی سایكۆلۆژییەوە بەدەر لە سۆز و هەڵچوون، هیچ تاكێكی كورد نییە، كە ڕۆژێك لە ڕۆژان بیری لە كۆژان و بێ ناسنامەیی نەتەوە ستەمدیدە ژێردەستەكەی نەكردبێتەوە، لەم ڕۆژەدا هەستی شانازیبەخۆكردنی لەلا دروست نەبووبێت، لە باری دەروونییەوە شكۆی بە تاكی كورد بەخشییەوە كە چەندین ساڵ بوو، هەستی خۆبەپاشكۆزانینی بەسەردا زاڵ ببوو و، كڕوكپ و شەرمن و خامۆش و بێدەنگ كرا بوو، تەنانەت سەركردایەتیی سیاسیی كوردیش تا ئەو كاتە زاتی ئەوەی نەبوو ئەم هەستە پەنگخواردووەی نەتەوەكەی بە ئاشكرا بە گوێی فەرمانڕەوایانی سەردەستەی عێراقدا بچرپێنێ، بە بیرمان دێت هەلومەرجی دوای ڕاپەڕین لە هەموو دانوستانەكاندا جەخت لەسەر یەكپارچەیی عێراق و هاوبەشی لە حوكمڕانیدا دەكرایەوە، ڕیفڕاندۆم هەنگاوێكی بوێرانە بوو، ئەنجامێكی دایە دەست كە نزیكەی (93%)ی كوردستان بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمیشەوە بە «بەڵێ» دەنگیان بۆ سەربەخۆیی كوردستان دا.

ڕیفڕاندۆم بۆ هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییەكانی كوردستان بوو، ئەوانیش شانبەشانی كورد بە درێژایی مێژوو هاوبەشی مەینەتییەكانمان بوون و، لە مێژووی دروستبوونی دەوڵەتی عێراقیشەوە تا ئێستا لەژێر دەستی دەسەڵاتی عەرەبی سەردەستە بە (سوننە و شیعەوە) وەك ئێمە تاڵی و ئازاریان چەشتووە‌، كورد شوێنی ئازاری لە جەستەدا بوو، بۆیە لە هەستی ئەوان دەگەیشت و ئەوانیش لە مامەڵەی كورد گەیشتبوون، بۆیە پڕۆسەكە نموونەیەكی جوانی لێبووردەیی و پێكەوەژیانی لەسەر بنەمای هاووڵاتیبوون و یەكسانی و دادوەری نیشان دەدا، ئەو كۆدەنگییەش هۆكارێكی دیكەی ترسی وڵاتان بوو.

* سەبارەت بە ڕۆڵی ڕابەر لە سەرخستنی پرۆسەی ڕیفراندۆم و بەدەستهێنانی مافە ڕەواكانی گەلی كوردستان، ئایا چی وای لە هەموو خەڵك كرد كە لە دەوری سەرۆك بارزانی كۆببنەوە و، وا لەو هێزە سیاسییانەش بكات كە نەتوانن لە پرسە نەتەوەیی و نیشتمانییەكاندا لابدەن؟

- لە فەلسەفەی مێژوودا قوتابخانەیەكی تایبەت هەیە دەربارەی نەخشی ڕێبەر و ڕۆڵی پاڵەوان لە مێژوودا، كە خاوەنی قوتابخانەكە بیریاری ئوستكوتلەندی تۆماس كارلایل (1795-1881)ـە، ئەو ڕێبازە زۆرتر هەڵوەستە لەسەر پێگە و ڕۆڵ و بوێری و ئازایەتی و كارێزمابوونی ئەو سەركردانە دەكات، كە دەتوانن لە قۆناغێكدا ڕابەرایەتیی كۆمەڵگە بكەن و ناویان لە مێژوودا بە زیندوویی دەمێنێتەوە.

گومانی تێدا نییە خەبات و مێژوو و ئەدگارەكانی سەركردە ڕۆڵی هەرە گەورەی هەبوو لە كۆكردنەوەی و كۆدەنگیی كورد و هەموو پێكهاتەكانی دیكەی كوردستان، ئەگەر سەیری بارودۆخی سیاسیی هەرێمی كوردستان بكەین، زۆربەمان ڕووداوەكانی دوای ڕاپەڕینی 1991مان لە بیرە، ئەو كاتانەی سەركردە سیاسییەكان لە دیدار و چاوپێكەوتنەكانیاندا لەسەر مافەكانی كورد دەدوان و ڕوونكردنەوەیان دەدا، هەمیشە شەرمنانە باسی مەسەلەی سەربەخۆیی كوردستان دەكرا و جەختیان لە یەكپارچەیی خاكی عێڕاق دەكردەوە، ئەو ترسە لەلایەن سەرۆك مسعود بارزانی-یەوە شكێندرا، ئەو نەریتی خۆبەپاشكۆزانین و شەرمنیی لە بڕیاردانی ڕەواندەوە و، وەستانی ڕێڕەو و ڕەوتی مێژووی ڕزگاریخوازی و ئازادیخوازیی كوردی خێرا كرد.

* لەكاتێكدا ڕیفراندۆم مافێكی ڕەوای هەموو نەتەوەكان بێت و ڕێز لە ڕا و خواستی خەڵك بگیرێت، ئایا تا چەند گرنگ بوو گەلانی ئازادیخوازی جیهان خواست و ویستی گەلی كوردستانی باشوور بزانن، كە چ چارەنووس و ئایندەیەكیان دەوێت؟

- ئاشنایەتیی وڵاتان و میللەتان بە دۆزی كورد، دوای ئەنجامدان و سەركەوتنی ویستی سەربەخۆییخوازیی لە ئەنجامدانی پڕۆسەی ڕیفڕاندۆم چووە قۆناغێكی پێشكەوتووترەوە، خودی پڕۆسەكە بووە مانشێتی ڕۆژنامە و سایتە ئەلەكترۆنییە جیهانییەكان، ئەمەش وایكرد مرۆڤە ئازادیخوازەكان لە نێو گەلاندا زۆرتر بە دوای زانیاریدا بگەڕێن و تەنانەت لێكۆڵینەوە زانستییەكانیش لە بواری مێژوویی و سیاسسییەوە زۆرتر بووەتە جێی بایەخی ئەكادیمیستانی دەرەوە.

* لە دەستپێكی پرسی ڕیفراندۆم و لە ناو ڕیفراندۆمدا دژایەتییەكی زۆر كرا، بەوەی پرۆسەكە دوابخرێت، یان نەكرێت، چی وایكرد گەلی كورد بۆ یەكەمین جار لە مێژوودا نەكەوێتە ژێر فشار و پاڵەپەستۆی دەرەكی؟

- نەتەوەی كورد بە داخەوە ئەزموون و ڕابردوویەكی تاڵی لەگەڵ زلهێز و بڕیاربەدەستانی ڕۆژئاوا هەیە، بۆ نموونە شكستی بزووتنەوە سەربەخۆخوازییەكانی كورد لە سەردەمی عوسمانیدا، ئینگلیزەكان ڕۆڵی نەرێنیان هەبوو و، پاڵپشتی عوسمانییەكان بوون، دوای ئەوان لە كۆنگرەی ئاشتی لە پاریس هاوپەیمانان دیسان خەونەكانی كوردیان زیندەبەچاڵ كرد، لە دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقدا دیسان مافی كوردان نادیدە گیرا، هەمدیس لە شۆڕشی بارزان 1943-1945 ئەوە ژەنەڕاڵەكانی ئینگلیز و تۆپخانە و فڕۆكەكانیان بوون پاڵپشتی سوپای عێراق بوون، بۆ لێدانی شۆڕشگێڕان بە سەرۆكایەتیی مەلا مستەفا بارزانی، تەنانەت بۆ نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول لە ساڵی 1975 ڕۆژئاوا هۆكارێكی سەرەكی بوو، ئەوانە هەمووی ئەزموونن و بۆ شكاندنی ئیرادەی كورد درێغییان نەكردووە، بۆیە مێژوو پێمان دەڵێت گەلی كورد بۆ ئێستا و بۆ ئایندە دەبێ پشت بە خۆی ببەستێت، بەرژەوەندییەكانی ڕۆژئاوا كاتین و تاسەر نییە، دەبێ هۆشیاریی مێژوویی لای تاكی كورد دەستەبەر ببێت، ڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر بەشێكی دەكەوێتە سەر بەرژەوەندییە نەوتییەكانی ئینگلیز لە كەركووك، بۆیە ئەنجامدانی ڕیفڕاندۆم لە ساتێكدا بوو كە پێویست بوو ئەنجام بدرێت.

* خاڵێكی دیكەی دەستكەوتی ڕیفراندۆم ئەوە بوو بۆ یەكەمینجار لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، خەڵكی ئازادانە دەنگیان دا، ئایا تا چەند گرنگ بوو كەركووكییەكان و تەواوی خەڵكی ناوچە كوردستانییەكان بەشداریی پرۆسەی ڕیفراندۆم بكەن؟

- یەكێك لە سەروەری و جیاوازییەكانی ڕیفڕاندۆم ئەوە بوو كە سنوورە بڤەكانی تێكشكاند، كە بە زۆر و بە ئیمكانییەتێكی گەورەوە بەرنامەڕێژیان بۆ كردبوو، دەكرێت ئەمە ببێتە پەندێك بۆ حكومەتی عێڕاقی كە سوودی لێ ببینێت، لە دوای ڕۆژگارێكی درێژ لە پڕۆسەی بەعەرەبكردن و ڕاگواستن و دەركردنی كوردەكان لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم، لە ڕیفڕاندۆمدا ئەو ناوچانە دەنگی ڕەها و زۆرینەی بەدەست هێنا، ئەوان و خەڵكی دیكە و چاودێرانیش لەوە گەیشتن هیچ حوكمڕانییەكی خۆسەپێن ناتوانێت كوردستانیبوونی ئەو ناوچانە بسڕێتەوە.

* وەكو ئاماژەت پێ دا، ڕیفراندۆم دوژمنایەتییەكی زۆری هێزە عێراقی و ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكانی لێ كەوتەوە، پرسیار ئەوەیە لە لێكەوتەكانی ڕیفراندۆم فێری چی بووین؟

- لە ڕووی لێكەوتە و ئەنجامەكانی ڕیفڕاندۆمەوە كە بە هۆی گەلەكۆمەكیی هەرێمی و خۆگێلكردنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ئاست ڕووداوەكان و دەستێكی ناپاكی ناوخۆیی، بەربەستی بۆ دروست كرا و بە لەشكركێشیی گەورە و هێرشی نابەرابەرەوە بەرپەچ درایەوە، لە ئەنجامدا مەترسی و پیلانی گەورە ئاشكرا بوون و دوای داگیركردنی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم پێشڕەوییەكان نەوەستان، بەڵكو هەوڵی لەباربردنی ئەزموون و قەوارەی هەرێمی كوردستان درا، لەم بارودۆخە ناهەموار و هەستیارەدا، سەرۆك مسعود بارزانی توانی ڕابەرایەتیی پێشمەرگە بكات و بەرەوڕووی هێزی پاڵپشت بە تانكی ئەبڕامزی ئەمریكی و چەكی پێشكەوتووی دەستی میلیشیاتە چەكدارەكان بوەستێتەوە، ئەوە بوو داستانی پردێ و سحێلا و مەحموودیە هەموو لایەكی هۆشیار كردەوە و، پەیامێكی دایە وڵاتە هەرێمییەكان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ناپاكەكانی ناوخۆ، كە كورد و دۆزە ڕەواكەی ئەو پارووە ئاسانە نییە، بە ئاسانی لە گەروویان بچێتە خوارەوە و بۆ ئایندەش ئاسان نابێت.

ئێستا ڕیفڕاندۆم ئەنجام دراوە و پێنج ساڵ تێپەڕی و وەك ئامانج دڵخۆشكەر و دەنگی (بەڵێ) سەركەوتوو بوو، بەڵام وەك ئەنجام بۆ ماوەیەك ڕاگیراوە، بەڵام وانەیەكی گەورەی فێركردین كەوا كاتی ئەوەیە ناوماڵی خۆمان یەك بخەین، هێزی پێشمەرگە ببێتە هێزێكی نیشتمانی، پشت بە خۆمان ببەستین، ڕۆژئاوا بەرژەوەندیخوازە، دەكرێت لەگەڵ وڵاتە هەرێمایەتییەكان پەیوەندیی باشمان هەبێت، بەڵام نابنە دۆستمان، چونكە دەزانن باشوور ڕووگە و ئاواتی هەستی كوردەكانی هەر سێ پارچەكەی دیكەیە.

بەداخەوە كورد سەرەڕای ئەو مێژووە دەوڵەمەندەی هەیەتی لە بواری خەبات و كۆڵنەدان و شۆڕشگێری و بەرگری و خۆڕاگرییەوە، بەڵام هوشیاریی مێژوویی لاوازە، سەربەخۆیی خەونی دێرینی باب و باپرانمان بووە، ڕیفڕاندۆم شابڕیاری سەدەی بیستویەك بوو لە مێژوووی هاوچەرخی كورددا، پابەندبوونی خاك و خۆشویستنی نیشتمان و هەوڵدان بۆ بەدیهاتنی خەونی دێرینمان، شتێكە و گرفت و كێشە و ئارێشەی ناوخۆیی شتێكی دیكە، ڕاستە ژیانێكی شایستە مافی ڕەوای هەموو تاكێكی كوردە و زۆری سەختی و ناخۆشی دیوە، بەڵام بەلاڕێدابردن و تێكەڵكردنی كارتەكان لە بەرژەوەندیی پرسی ستراتیژی نەتەوە نییە و هیچ وڵاتێكی دونیا بێ گرفتی ناوخۆیی نییە، بەڵام میللەتانی پێشكەوتوو نیشتمانیان خۆش دەوێت و ئەو هەستە لە مەسەلەی حوكمڕانیی خراپ جیا دەكەنەوە.