بابەتی ئاسایشی نەتەوەیی وەك بابەتێكی هەستیار و گرنگ، پێویست بەوە دەكات كە چۆن شیكردنەوە و خوێندنەوە و توێژینەوە لەم بابەتەدا بكرێت بەپێی میتۆدە ئەكادیمییەكان، میتۆدەكان لە سەرەتاوە بۆ شیكردنەوەی چەمكی ئاسایشی نەتەوەیی دەچن، ئەم چەمكە مەبەستی دیراسەتكردنی مەسەلەكانی ڕزگاربوون لە مەترسی و خۆئامادەكردن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە و مەترسییەكان، لەسەر ئەم بنەمایە چەمكی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ مافی مانەوە و بوون بە شتێكی هەر كیانێك دەچێت، بۆیە زۆر تیۆر هەن كە چەمكی ئاسایشی نەتەوەیی شی دەكەنەوە، سەرەتا بۆچوونی ئەڵمانییەكان كە بۆچوونێكی بابەتییانەیە بە ڕەچاوكردنی هەندێ لایەنی وەك یەكپارچەیی و ئایین و زمان و كولتوور و هەرێم و دابونەریت، بۆچوونی فەرەنسایی كە تاكە كەسییە و كار لەسەر توخمە تاكییەكان دەكات، واتا ویستی پێكەوەژیان و هەستكردن بە پێكەوەژیان. بۆچوونی ئەمریكی لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی هاوبەشە لە نێوان قەوارە و دەوڵەتاندا، كاتی خۆیشی ماركسییەكان لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە ئابوورییەكان كاریان لەسەر ئەم مەسەلەیە دەكرد، واتا ئێستا بۆچوونی چەمكی ئاسایشی نەتەوەیی جیاجیایە لە نێوان فەرەنسییەكان و ئەڵمانییەكان و ئەمریكییەكاندا، بۆیە لەم ڕووەوە ئەشكالییەت هەیە، میتۆدەكانی توێژینەوەی ئەكادیمی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، پەیوەستن بە بنەماكانی ئاسایشی نەتەوەییەوە، كە سەرەتا بنەمایەكی كلاسیكیی میلیتاری بوو، كاری لەسەر ئەم مەسەلەیە دەكرد، دوای ئەوە چەمكەكە بەرەو بنەمایەكی تازە چوو، لەسەر بنەمای ڕەهەندەكانی گەشەپێدانی ئابووری و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی و گەشەپێدانی سیاسی و پێداچوونەوە بە بنەمای میلیتاریدا، ئێستا چەمكی ئاسایشی نەتەوەیی دوای ڕووخانی بلۆكی سۆسیالیست و نەمانی جەنگی سارد، بۆچوونێكی سەردەمییانە هەیە بۆ ئەم چەمكە، كە سەرلەنوێ ئەولەوییات ڕێك دەخرێنەوە، هەندێك كاتیش پێویست بەوە دەكات دیراسەی ئابووری بكەن و، لە لایەنێكی دیكەی میلیتاری و سیاسی كاتێك ئاسایشی نەتەوەیی پەیوەست بێت بە چەمكی بەرژەوەندییەوە، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە بەرژەوەندیی زیندوویی و ئەمنی هەیە، وەك ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییەكان، بەرژەوەندیش هەیە ئەمنییە، تایبەتە وەك پەیوەندییەكان، بەرژەوەندیش هەیە ئەمنییە، سوودبەخشە و كاری لەسەر دەكرێت، ئەمە هەمووی بەو واتایەی كە كاركردن لە ئاسایشی نەتەوەیی لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییە سەرەكییەكەیە، لە خوێندنەوە تازەكاندا بۆ ئاسایشی نەتەوەیی زۆر تیۆر و قوتابخانەی تازە هاتوونەتە كایەوە و، دابەش دەبن بەسەر دوو جۆر قوتابخانەدا، تیۆرێك بواری ئاسایش تەسك دەكات و تیۆرێك فراوانی دەكات، ئەو تیۆرەی كە تەسكی دەكات، لەسەر بنەمای سەنتڕاڵیی دەوڵەت و كەرتی میلیتاری كار دەكات، وەك لیپوال، تیۆری فراوانكردنی ئاسایشی نەتەوەیی ڕەهەندی فرەلایەنی دەداتێ، وەك باری بۆزان لەم مەسەلەیە كار دەكات كە دەڵێت: «تەجاوزی چەمكی كلاسیكی بكەین بۆ سەنتڕاڵییەتی دەوڵەت و كەرتی میلیتاری، بەرەو ئەوە بچین كە تاكەكەس و كۆمەڵگە واتا ئاسایشی كۆمەڵگە هاتووەتە كایەوە»، جگە لەمە هەندێ تیۆری دیكە هەن لەسەر چەمكی ئاسایشی كۆمەڵگە كار دەكەن، بە شیكردنەوەی ئەم مەسەلەیە كە كۆمەڵگە مەرجەعییەتە لە شوێن دەوڵەت بۆ ئاسایش، بەرەو تیۆری بە ئاسایشكردن، لەگەڵ بوونی وتارێكی ئەمنی، لێرەدا قوتابخانەی كۆبنهاگن بۆ ئەم مەسەلەیە چوو، پەیمانگەی كۆبنهاگن بۆ دیراساتی ئاشتی لەسەر ئەم مەسەلەیە كاری كرد، جگە لەمە قوتابخانەی پاریس هەیە بۆ دیراساتی ئەمنی، ئەم قوتابخانەیە جەخت لە تیۆری ئاسایش دەكاتەوە، لەگەڵ عەقڵانییەت و زانیاریی ئاسایش، هەروەها سیستەمەكانی دەوروبەر و چۆنێتی بەڕێوەبردنی مەترسییەكان، هەرچۆن بێت، ئاسایش بازنەیەكە بەرەو بازنەیەكی دیكە دەڕوات كە پێی دەڵێن بەرژەوەندی، دوای ئەویش بۆ بازنەیەكی دیكە دەچێت كە پێی دەڵێن ئامانجەكان، ئەگەر بابەتەكە قووڵ بكەینەوە، ئاسایشی نەتەوەیی وەك چەمك دوو قەوارەی هەیە، قەوارەی ناوخۆ پەیوەستە بە ژینگەی ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتی لە هەر كیانێكدا، قەوارە دەرەكییەكە پەیوەستە بە ژینگەی هەرێمی و نێودەوڵەتیی هەر كیانێك، كە داڕێژەری بڕیار كاری لەسەر دەكات، بۆیە بۆچوونە ئەكادیمییەكان بۆ ئاسایشی نەتەوەیی لەسەر بنەمای ئەوەی گەڕان بە دوای ئەندازەی ئاسایشدا دەچن، یان بۆ زانیاریی كارە ئەمنییەكان و مەشقپێكردنی ئەمنی. ئێمەش لە جیهانێكین كە پێی دەڵێن جیهانی ئەمنی و ئێستاش، كە لە كۆمەڵگەدا بەرەو جیهانگیریی ئەمنی چووین، ئەگەر زیاتر هەردوو لایەنە تەسك و فراوانەكەی ئاسایش شی بكەینەوە، ئێمە وای بۆ دەچین كە جیهانی ئەمڕۆ جیهانە فراوانەكەی ئاسایشە كە زۆر ڕەهەندی فرەلایەن دەدەنە ئاسایش، قوتابخانەیەكی دیكەش هەیە بە ناوی قوتابخانەی (ویڵدز) بۆ دیراساتی ئەمنی، ئەویش بیر لەوە دەكاتەوە ئاسایش لەژێرەوە بۆ سەرەوە دیراسە بكرێت، چونكە هاودژییەك هەیە لە نێوان ئاسایشی هاووڵاتی و ئاسایشی دەوڵەت، بۆیە ئەم قوتابخانەیە لەسەر ئەم مەسەلەیە كار دەكات، واتا ئێستا بۆمان دەردەكەوێت كە زۆر قوتابخانە هەن لەسەر بنەمای ڕووداوەكان و مەترسییەكان و هەڕەشەكان، دیراسەی ئاسایشی نەتەوەیی دەكەن، بۆ نموونە: لە ئەوروپا مەسەلە ئەمنییەكان خۆیان لە تیرۆر و تاوانی ڕێكخراو و كۆچكردنی ناشەرعی و بێ سەروبەریی سیاسی و توندوتیژیدا دەبیننەوە، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست مەسەلەی پێكهاتەی ئەم كۆمەڵگەیانە لە ڕووی ڕەگەز و ئیتنی و سەرچاوەكانی ژیان، وەك وزە و كشتوكاڵ و سیستمی سیاسی و مەشرووعییەتی سیاسی كاریان لەسەر دەكرێت، ئەو قوتابخانانە كە دیراسەی ئاسایش دەكەن، ئاسایش بە گیروگرفتێك لە جۆرێكی تایبەت دەزانن، واتا تەنیا ئامراز نین بەڵكو ئامانجێكی دوورن، بایەخدان بە ئاسایش لە ڕوانگەی ئەم قوتابخانانەوە ڕەهەندی مێژوویی هەیە و پەیوەستە بە ڕەوڕەوەی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیی گەلانەوە، ئێستا تیۆری لیبڕاڵییش هەیە و لەسەر بنەمای لیبڕاڵییەتی دامەزراوەیی دیراسەی ئاسایشی دەكات، واتا دامەزراوەكانی دەوڵەت چ ڕۆڵێكیان هەیە بۆ جێگیركردنی ئاسایش، لەسەر بنەمای دیبلۆماسی و هاوسەنگی و ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییەكان، واتا تیۆری لیبڕاڵی گرنگە لەم مەسەلەیەدا، ئەم بابەتە لە نێوان ئەوانەی دیراساتی ئەم بوارە دەكەن مشتومڕ و گفتوگۆی زۆری لەسەرە، هەموویان كۆكن لەسەر ئەوەی پێداچوونەوە بكرێت بە چەمكە كلاسیكییەكاندا لەسەر بنەمای تیۆری بنیاتنان لە بواری ئاسایش، واتا لیبڕاڵییەتی بنیاتنان و كاریگەرییەكانی گۆڕانكارییە دیموكراسییەكان لەسەر ئەم مەسەلەیە پێداچوونەوەی پێدا بكرێت، ئەم تیۆرانە كار لەسەر پێكهاتە، یان بنیاتی كۆمەڵایەتی و ئابووری و ناسنامەی هاووڵاتی دەكەن، بەپێی ئەم بۆچوونانەی كە دیراسەی ئەم مەسەلەیە دەكەن، ئێستا چەمكی ئاسیاشی كۆمەڵایەتی بووە بە جێگرەوەی ئاسایشی نەتەوەیی، هەڵبەتە توێژینەوە ئەكادیمییەكان وا سەیری ئاسایشی نەتەوەیی دەكەن كە بریتییە لە كۆكردنەوەی كۆمەڵێك زانست و زانیاری، واتا زانستەكانی ئابووری و یاسا و سیاسەت و ئامار و كۆمەڵناسی و زانستە سەربازییەكان و زۆر زانستی دیكە، بەو واتایەی هەر بەڕێزێك پسپۆڕ بێت لە بواری ئاسایشی نەتەوەییدا دەبێ زانیاری هەبێت، یان جاری وا هەیە پسپۆڕی ئەم زانستانە دەبنە پسپۆڕی بوارێكی تایبەت لە ئاسایشی نەتەوەیی، ئەمە بەو مانایە دێت كە لەسەر بنەمای وەرگرتنی زانیاری و شیكردنەوەی ژینگەكەش بۆ ئەم زانیارییانە، دوای ئەوە بابەتەكە دەخاتە بەردەست داڕێژەری سیاسی، ئەویش بڕیاری خۆی لەسەر دەدات، كە دەبێ بڕیارەكە لەسەر بنەمایەكی دامەزراوەیی بێت، واتا ئەنجومەنێكی ئاسایشی نەتەوەیی واتا (ژووری عەمەلیات و شانەی بەڕێوەبردنی قەیرانەكان)، لە لایەكی دیكەوە ئەكادیمییەی ئەمنی و بەرگرییەی لە زۆر قەوارەكان تەنانەت لە دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەن، كە لە بواری ئەمنی و بەرگریدا كادیری تایبەتی پسپۆڕ ئامادە دەكەن و، بوونی سەنتەرێكی تایبەت بۆ دیراسات و توێژینەوەی ئاسایشی نەتەوەیی زۆر گرنگە كە شان بە شانی ئەكادیمیای ئەمنی و بەرگری كە كادیر ئامادە دەكەن، بە دڵنیاییەوە چارەسەركردنی كێشەكانی ئاسایشی نەتەوەیی فرەڕەهەندن، كە چارەسەری تەكتیكی و ستراتیژیشی هەیە، واتا دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە توێژینەوە ئەكادیمییەكان بە پلەی سەرەكی مەسەلەیەكی گرنگە لە شیكردنەوەی ئاسایشی نەتەوەییدا، واتا وا سەیری كیان و كۆمەڵگە دەكرێت كە كۆمەڵێك دامەزراوەی هەیە، بۆ نموونە دامەزراوەی دیپلۆماسی، دادوەری، پەرلەمانی، حكوومی، ئابووری، دامەزراوەی دیكەی پەیوەست بە سەرچاوەكانی وزە و كشتوكاڵ و كەرتە ئابوورییەكان، لەسەر ئەم بنەمایە هەر كیانێك بە شیكردنەوە لەسەر ئەمانە دەزانێت پێگەی چییە و، تێگەیشتنی هاووڵاتی بۆ مەسەلەكە چییە.