زور جاران قوتابی یان دبینین دناڤ خەلکی کی وتایبەت ل روژین بیرەوەریا دا تایبەت کو ئەم نیزیکی سەرھدانا بیروزا سالا ١٩٩١ ل کوردستانی ھاتیە ئەنجام دان ل باژیری رانیە دەروازی سەرھەلدانی ئەم دبینین یان مە کولی دبیت خەلکەک جەمکی سەرھەلدانی وشورەشی لیک جودا ناکەت ژ بەر وی چەندی مە بفەر زانی وان ھەردوو چەمکانە شلوفە بکەین دا کو بوو مە دیار بیت ژ جیاوازی دناڤ بەرا وان ھەردوو چەمکادایە.
شۆرەش گۆرانکارییەکا گشتگیرو ژنشکەکێڤەیە کو مللەت بەرپا دکەت ب ئامرازێت خۆ وەکی "ھێزێت چەکدار" یانژی برێکا کەسایەتیێت مێژوویی و بەرنیاس بۆ بجھئینانا ئاواتێت خۆ بۆ گۆرینا سیستەمێ دەسەڵاتێ کو نەشیایە پێتڤیێت وی پڕبکەتەڤە ، ئامانج ژ شۆرەشێ ئازادکرنا خەلکی یە، شۆرەش گۆرینا رێسایێن بنیاتنانا دەسەڵاتێنە برەنگەکی کو بریار بریارا مللەتی بیت ، شۆرەش وەکی دەستەواژەیەکا سیاسی دەرچوونە ژ رەوشەکا نە سەقامگیر بۆ رەوشەکا باشتر یان خرابتر ژ ڤێ رەوشا ھەیی, شۆرەشێ گەلەک پێناسە یێت ھەین لێ زۆربەیا وان کورت دبنەڤە د دوو پێناسە وچەمکادا (تێگەھاندا): پێناسا کلاسیکی یا کەڤن کو دگەڵ دەستپێکرنا ئێکەم پڕیشکا شۆرەشا فەرەنسا دەرکەفت: شۆرەش رابینا مللەتییە دبن سەرکردایەتییا ھندەک دەستەبژێر و رۆشەنبیر و کەسایەتیێت مێژوویی بۆ گۆرینا سیستەمێ دەسەڵاتێ ب ھێزێ کو نەشیایە پێتڤیێت مللەتی پڕبکەتەڤە وە بۆ جیبجیکرنا بەرنامە ودەسکەفتیێت شۆرەشێ. وەچەمکێ(تێگەھێ) مللی بۆ شۆرەشێ: شۆرەش سەرھەڵدانە دژی دەسەڵاتا ستەمکار.وە دبیت شۆرەش شۆرەشەکا مللی بیت وەکی شۆرەشا فەرەنسا ساڵا (١٧٨٩) وە شۆرەشا ئوکرانیا(٢٠٠٤) کو یا بەرنیاسە ب شۆرەشا پرتەقالی وە دبیتژی شۆرەش شۆرەشەکا سەربازی بیت کو دبێژنێ کودەتا وەکو وان کودەتایێن کو ئەمریکا لاتینی شییا زاڵبیت بسەردا د سالێن پێنجا وشێستیادا یێت سەدێ بیستێ ، ھەروەھا شۆرەشێ مانایەکا دیژی یا ھەی کو د ھێتە بکارئینان بۆ نیشاندانا ئاستێ پێشکەفتنا زانیاری و تەکنەلۆجیایێ وەکو شۆرەشا زانیاری و تەکنەلۆجیایێ ل وەلاتی میسری .
ل ێ بەلێ سەرھەڵدان بزاڤەکا خۆرسکا مللی یا نە رێکخستییە وەکو دەربرینەکێ ژلایێ مللەتیڤە بۆ رەتکرنا بریارەکێ یان کارەکی کو دەسەڵاتێ ئەنجام دابیت، یان دی شین بیژین کو سەرھەلدان بەرگیریەکا میللی بەردەوامە، وروبەرویەکا شارستانیەتە وگشتکیرە، بە ھەمی وسیلەیەکا شارستانی یان کو توند( العنیفە) یان ھەردوو بیکڤە، تینە کومکرن دناڤ بلندیا ونەڤیایی دا ؛ ل کومەلەکا مروڤا یان ھندک تاکە کەسا؛ ژ بەر زلمی یان گەندەلیی یان دەمارگیریی یان ھەر دیاردەیەکا دی بیت دژی وی خەلکی یان وان کەسا دھیتە فەرزکرن ل سەر وان ژ لایی ھیزەکا نافخویی یا زالم، ھەول دەت تنی بوو بەرژەوندیین خو وھیلانا خو ل دەسھەلاتی ڤە . یان ژ لای ھیزەکا داگیرکەرا دەرڤە بھیزەکا مەزنتر ، ھەول ددەت خو فەرزکەت ل سەر ئایندەیی وان کومەلە خەلکی یان وان کەسا، ھەول ددەت ئیرادەتا وان بستینیت وخاکا وان داگیرکەت وھەمی سەرومالین وان رامالیت وھەمی بیروزیین وان تیکبدات وبەبەت یان بنبربکەت یان بکوھریت بە خەلکی کی تر ، بەلی ئەو کومەلە خەلکا و ئەو کەسە دی سەرکەفن ژ دەستی وان ودی خو رزکار کەن بھیزا ئیرادەتا خو وبریا قوربانی دانی وخوراکریا وان بیندریژیا وان وەکو سەرھەدانا باکوری کوردستانی ل سالا ١٩٩١ دژی سیستەمی حکومەتا حیزبا بەعش و ئەو کارین نا مروڤەنانە دژی میللەتی کورد .