چەمكەكانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ زۆر فراوانن، بۆ شرۆڤەكردنیان پێویستە توێژینەوە و دیراساتی زۆریان بۆ ئەنجام بدرێت، چونكە كۆن و دێرینن، هەر چۆنێك بێت، ئەو دوو چەمكە (دیموكراسی و مافی مرۆڤ) پێكەوە گرێدراون، واتا هیچ یەكێكیان بێ ئەوی دیكە سەرناگرێت و نایەتە دی، هەر دوو چەمكیش پێگەی خۆیان لە سیاسەتی ئاسایشی نەتەوەییدا هەیە، بەو مانایەی كە ئاسایشی نەتەوەیی گەڕانە بە دوای قەوارەیەكی ستراتیژیدا بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە زیندووەكان، پاراستنی دیموكراسی بەرژەوەندییەكی زیندووە، بە هەمان شێوە پاراستنی مافی مرۆڤیش هەر بەرژەوەندییەكی زیندووە.

لە سەرەتاوە ئەگەر باسی حیساباتی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ دیموكراسی بكەین، خوێندنەوەمان بۆ ئەم بابەتە لەسەر ئەو بنەمایەیە كە دەسەڵاتی سیاسی بریتییە لە پسپۆڕیی دەستنیشانكراو كە دادوەرەكان ئەنجامی دەدەن، ئەوانەی كە هەڵبژێردراون، ناتوانن دوور لە مەسەلەی میراتگری دەسەڵاتی لە دەستدا بێت، دەسەڵاتەكانیش بە پێی پرەنسیپی یاسایی و دەستووری ڕێكخراوە، لە سەر ئەم بنەمایە ئەمە لە سیستەمە دیموكراسییەكاندا ڕێزگرتن لە ماف و ئازادییە بنەڕەتییەكانی مرۆڤ و بەشداریكردنی زۆرینەی سیاسی و ڕێكخستنی دامەزراوەییە، هەروەها سەروەریی یاسا و ئازادی و عەقڵانییەتی سیاسی، ئەمە وا دەكات كە ژیانێكی دیموكراسی بێتە كایەوە لەسەر بنەمای فرە سیاسی و ئاڵوگۆڕی ئاشتییانەی دەسەڵات.

لەبەر ئەوە دەتوانین بڵێین كە ئاسایشی نەتەوەیی میتۆدێكی گرنگە بۆ ژیان و پیادەكردنی دەستوور و یاسا و ئاڵوگۆڕی دەسەڵات و دابینكردنی ئازادی و مافە گشتییەكان، بۆیە پەراوێزخستنی هێزە سیاسییەكان و نەبوونی ڕۆشنبیرییەكی دیموكراسی بە مانای ڕۆشنبیریی بەشداریكردن، نەك ڕۆشنبیریی ملكەچكردن، بۆ ئەوانەی دەسەڵات دەگرنە دەست لەبەر ئەوە دیموكراسی پەراوێز دەخرێت. بە واتایەكی دیكە تێگەیشتنی دیموكراسی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی خۆی لە دووركەوتنەوە لە دیدی تەسكی ئەمنیدا دەبینێتەوە، هەروەها جەختكردن لەسەر ئاسایشی هاووڵاتی نەك ئاسایشی سیستەم، بۆیە دەبێ دەستەبەری دەستووری و یاسایی بۆ هاووڵاتی هەبێت، هەروەها یاسا ئیستسنائییەكان و میكانیزمەكانی ئاسایشی دەوڵەت، لە هەمان كاتدا پێویستە ئۆپۆزسیۆنێكی ڕێكخراو و بەرپرس هەبێت، دەسەڵاتیش خۆی لە دیدی ئەم ئۆپۆزسیۆنە ببینێتەوە، ئۆپۆزسیۆنیش دەبێ پرۆژەیەكی سیاسی هەبێت و، توانای نوێنەرایەتیكردن و ئەزموونێكی سیاسیی هەبێت، بۆیە دیموكراسی یەكێكە لە بنەما بنچینەییەكانی ئاسایشی نەتەوەیی لە چوارچێوەی ناوخۆدا، لەبەر ئەوە هیچ پێشكەوتنێك بۆ ئاسایشی نەتەوەیی نایەتەدی بەبێ ڕەخساندنی زەمینەی دیموكراسی، ئەوەی پەیوەستە بە ئاسایشی نەتەوەیی لە ڕوانگەی دیموكراسییەوە، ئاڵوگۆڕی دەسەڵاتی سیاسییە لەسەر بنەمای هەڵبژاردن، كە زۆر گرنگە لە چوارچێوەی سیستمی سیاسی و، بوونی سیستەمی حزبە سیاسییەكان چ دووقۆڵی، یان فرە سیاسی بن، بەتایبەتی ئەوەی دوایی كە كاریگەریی هەیە لەسەر ئاسایش لە ڕوانگەی پەیوەندییەكانی دەسەڵاتەوە، هەروەها حزبەكان بە یەكدی و پەیوەندیی ئەوان بە هاووڵاتیان.

لە هەمان كاتدا بەشداریی سیاسی زۆر گرنگە لە دابینكردنی بنچینەیەكی بنەڕەتی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، بەشداریی سیاسیی خۆی لە چالاكییە سیساییەكان و هەڵبژاردن و دیدە مەدەنییەكانی مومارەسەی سیاسیدا دەبینێتەوە، ئەگەر ئەمانە نەبن، تووشی كێشەیەك دەبین كە لە سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەییدا پێی دەڵێن «كێشەی ناسەقامگیریی سیاسی»، ئەمەش ڕەنگە لە كۆمەڵگەدا ئاسەواری توندوتیژی و تێكدانی ڕەوتی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووریی بە دوادا بێت، جگە لەمانەش سیستمەكانی حوكمڕانیی سیاسی و جۆری دەوڵەتەكان كاریگەرییان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی هەیە.

ئەگەر لە ڕوانگەی مافەكانی مرۆڤەوە باسی ئاسایشی نەتەوەیی بكەین، دەتوانین بڵێین مافەكانی مرۆڤ هەمەجۆرن (مەدەنی، سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی) ئەمەش لە ڕوانگەیەكی نێودەوڵەتییەوە زۆر پێشكەوتنی بەخۆیەوە دیوە و، لە زۆر ڕێككەوتننامە و جاڕی گەردوونیی ساڵی 1948 و، هەروەها ڕێككەوتننامەكانی ساڵی 1966 دەربارەی مافەكانی مرۆڤ ئاماژەی پێ كراوە.

لە سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەییدا پەیوەندییەكی قووڵ لە نێوان ئەم سیاسەتانە و مەسەلەی چۆنێتی خوێندنەوە بۆ مافەكانی مرۆڤ هەیە، هەندێ كار ئەنجام دەدرێت كە كاریگەریی بۆسەر مافەكانی مرۆڤ دەبێت، وەك كاری سەروەریی دەوڵەتان، دەسەڵاتی تەقدیریی حوكمڕانی، دیسپلینی كارگێڕی و كارەكانیان، ڕاگەیاندنی باری نائاسایی كە دەوڵەتەكان بە بیانووی پاراستنی ئاسایشی ناوخۆ و دەرەوە ڕایدەگەیەنن، لە سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەییدا زۆر جار كار دەكرێتە سەر مافەكانی مرۆڤ، وەك مافە مەدەنی و سیاسییەكان و ژیانی ئازادی و ئەشكەنجەدان و مامەڵەی نامرۆڤایەتی و مافی یەكسانی بەرانبەر بە دادگا، مافی ئایینی و بیروڕا و هەڵبژاردن و گردبوونەوەی ئاشتییانە و ڕەگەزنامە و پەناهەندەیی. هەروەها سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەیی كاریگەرییان دەبێت لەسەر مافەكانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كولتووری، وەك مافی مرۆڤ لە كار و دابینی كۆمەڵایەتی و ڕێكخستنی سەندیكاكان و پێكهێنانی خێزان و پاراستنی ئافرەت و منداڵ و تەندروستی و ڕۆشنبیری و پێشكەوتنی تەكنەلۆجی و ئازادیی توێژینەوە، لەوانەیە هەندێ شتی دیكەش هەبێت كە سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەیی كاربكاتە سەر مافەكانی مرۆڤ لە مامەڵەكردن لەگەڵیدا لە كاتی لێكۆڵینەوە و ژیانی تایبەتی و چاودێریی تەلەفۆن و.. تاد.

ئەوەی سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەیی زیاتر كاریگەریی هەیە بۆ سەر مافەكانی مرۆڤ، بریتییە لە دادگای تایبەت بە ئاسایشی دەوڵەت، ئەم دادگایانە وا دەكەن كە پرەنسیپەكانی دادگای گشتی بەكارناهێنن، زۆر جاریش دەبینین مافی بەرگریكردن و تێهەڵچوونەوە لە حوكمەكاندا نییە.

لە خوێندنەوەی هەندێ سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەییدا زۆر بابەت كاریگەریی هەبووە، وەك: بزركردنی زۆرەملێی، واتا ئەو كەسانەی دەگیرێن، یان دەستبەسەر دەكرێن و بە بارمتە دەگیرێن و لە ئازادییان دوور دەخرێنەوە، كە هەندێ دەزگا پەنای بۆ دەبەن، لە هەندێ حاڵەتی دیكەشدا كە چارەنووسی ئەو كەسانە دیار نییە، دیارە ئەم كارانەش بە پاساوی پاراستنی ئاسایش پەنایان بۆ دەبرێن. هەروەها كردەوەكانی پەیوەست بە لەسێدارەدانی دوور لە یاسا و بێ دادگاییكردن و لێكۆڵینەوە لەگەڵیاندا، مەسەلەی ئەشكەنجەدان پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤە و سیستمێكە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕووبەڕووی بووەتەوە، گەیشتووەتە ئاستی ئەوەی كە ڕێككەوتننامەی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەشكەنجەدان هاتووەتە كایەوە.

لەسەر ئەم بنەمایە دەتوانین بڵێین كە هاودژییەك لە نێوان سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەیی و مافەكانی مرۆڤدا هەیە، هەوڵیش دراوە هاوسەنگییەك پەیدا ببێت بۆ چارەسەركردنی ئەم هاودژییە، لەسەر ئەو بنەمایەی كە ڕاستە دەوڵەت مافی پاراستنی ئاسایشی هەیە، بەڵام لە هەمان كاتدا ئەم مافە سنووردارە بە دەستوور و یاساكانی تایبەت بە ڕێكخستنی دەزگا ئەمنییەكان، بۆیە لەسەر ئەم بنەمایە دەبێت ئەم هاوسەنگییە بێتە ئاراوە. بە پێچەوانەوە دەزگاكانی ئاسایشی نەتەوەیی تووشی بەرپرسیارێتیی كارگێڕی و تاوانی مەدەنی دەبن، ئەم خاڵانەش لە زۆر لە سیستەمە دیموكراسییەكاندا هەن و كاریان بۆ كراوە.

لە دەرئەنجامدا دەڵێین پەیوەندییەكی دیالیكتیكی لە نێوان مافەكانی مرۆڤ و دیموكراسی و ئاسایشی نەتەوەییدا هەیە، بۆیە خوێندنەوەی سیاسەتەكانی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ ئەم مەسەلانە، لەسەر بوونی هاوسەنگییەك لە نێوان ئەم سیاسەتانە و مافەكانی دەوڵەت و هاووڵاتیان بەندە، بە ئامانجی دابینكردنی بنەمایەكی دیموكراسی بۆ ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری بۆ كۆمەڵگە.