پاراستن و چاككردنی ژینگە ئەرك و ئاكارە

پاراستن و چاككردنی ژینگە ئەرك و ئاكارە

لە ناوەڕاستی هەشتاكانەوە ئاشنایەتیم لەگەڵ باسی ئەندازیاریی ژینگەدا پەیدا كرد، كاتێك لە كۆلێژی ئەندازیاریی شارستانی لە زانكۆی مووسڵ ئەم بابەتەمان دەخوێند، لە دوای راپەڕینیشەوە وەك ئەندامی هاوكاری یەكەم رێكخراوی ژینگەپارێز بە ناوی «كۆمەڵەی كوردستانێكی سەوز بۆ پاراستنی ژینگە» لە ئوكتۆبەری ساڵی 1991 دا، دواتریش وەك دامەزرێنەر و سەرۆكی ئۆفیسی هەولێری كۆمەڵەی كوردستانێكی سەوز لە ساڵی 1992 و، ئنجا وەك یەكەم وەزیری ژینگەی عێراق لە ساڵانی 2003 - 2004 دا و، ئێستاش وەك سەرۆكی دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگەی هەرێم.
لەو كاتەوە زانیومە كە بایەخدان بە ژینگە و ئاوڕدانەوەیەك لە كێشەكانی و رێگاچارەكانی، ئەركێكی مرۆیی و ئایینی و نەتەوەییە، چونكە بە دەركەوتنی شوێنەوارە نێگەتیڤەكانی پێشكەوتنی مرۆڤ لە بواری پیشەسازی و بیناسازی و داهێنانی چەندین مەكینە و دروستكردنی زۆرێك لە كارگە و زیادبوونی لە راددەبەدەری هۆكارەكانی گواستنەوە، زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان، بەكارهێنانی بێ سنووری پێكهاتەكانی ژینگە، گوێنەدان بە چارەنووسی نەوەكانی ئایندە، زیادبوونی زۆریی رووبەری خانووبەرە، كەمبوونەوەی رووبەری سەوزایی، كشانی ئاسۆیی شارەكان، زیادبوونی دەنگ و ژاوەژاوی كارگە و هۆكارەكانی گواستنەوە، تێكئاڵانی دیمەنە ناهۆرمۆنییەكان و تێكدانی هەستی بینین، كەمیی هۆشیاری ژینگەیی و بایەخ نەدان بە شوێنەوارەكانی پڕۆژە ئەنجامدراوەكان و.. هتد، هەموو ئەمانە پاڵی بە زۆرێك لە توێژەر و كاربەدەست و هاوڕێیانی ژینگەوە ناوە، كە هەڵوێستەیەك بكەن لە ئاست ئەم كێشە زۆرانەدا، بۆیە دەنگی ناڕەزایی و هاواری ترسناكیی و ئاگاداركردنەوە لە زۆر لاوە بڵند بۆتەوە. بۆ بەرجەستەكردنی ئەم خەمخواردنەش تا دێت دەستە و كۆمەڵە و گرووپ و لیژنە و وەزارەتی تایبەت بە ژینگە لە وڵاتان دێنە ئاراوە، بەجۆرێك كە رۆژ نییە لە دەزگاكانی راگەیاندن، یان گۆڤار و بڵاوكراوە تایبەتەكانەوە باس لە پیسبوونی ژینگە و مەترسییەكانی پیسبوون نەكرێت.
وڵاتی ئێمە و هەرێمی ئێمەش لە سایەی دەستكردن بە پەرەپێدانی فراوان، وا چاوەڕوان دەكرێت لە ماوەی ساڵانی داهاتوودا بە شێوەیەكی بەرچاو گرفتەكانی پیسبوونی تێدا دەربكەوێت، پاش گۆڕانی بەرەو ژینگەیەكی پیشەسازی و پڕبوونی شارەكانی بە دانیشتووان و شەقامەكانیش بە هۆكارەكانی گواستنەوە و، زیادەڕەویی لە بەكارهێنانی سامانی سرووشتی و بەكاربردنی بێ پلانی زانستی و ئاستێكی بەرزی هۆشیاریی ژینگەیی و ژینگەی رۆشنبیریدا.
بۆیە ئەركی پاراستنی ژینگە و چاككردنی، ئەركێكی نیشتمانی و مرۆییە، لە هەمانكاتیشدا ئەركێكی ناوخۆیی و جیهانییە، هەروەك ئەركی تاك و كۆمەڵگەش لە هەمان كاتیشدا.
پسپۆڕان و كاربەدەستانی بواری ژینگە ئەمڕۆ لە جاران زیاتر ئەركی هۆشیاركردنەوە و ئامادەكردنی باس و لێكۆڵینەوە و ئەنجامدانی ئەو میكانیزمەیان دەكەوێتە ئەستۆ، كە دەتوانرێت بە هۆیانەوە شوێنەوارەكانی ماددە پیسكارەكانی ژینگە نەهێڵن، یان كەمیان بكەنەوە.
ئەمڕۆ پیسبوونی ژینگە بۆتە یەكێك لەو هۆكارانەی كە ئاسایشی گشت جیهانی خستۆتە بەر هەڕەشە و مەترسییەوە، چونكە پیسبوونی ژینگە سنوورە سیاسی و ئیدارییە دەستكردەكان ناناسێت و، پیسبوونی پێكهێنەرەكانیشی لە هەر شوێنێكی دنیادا بێت، كاریگەری خراپی لە سەر شوێنەكانی دیكەش لە جیهاندا دەبێت. ئێمەش كە بەشێكین لەم دنیایە و لەسەر یەك خاك دەژین و، یەك چارەنووس لەگەڵ تەواوی جیهاندا كۆمان دەكاتەوە، ئەركی سەرشانی هەر یەكەمانە بەپێی توانا و لە سنووری زانیارییەكانی خۆی و پێگەی بەرپرسیارێتی خۆیدا، هەنگاوێك بنێت لە رێگەی دوور و درێژی پاراستن و چاككردنی ژینگەدا.
نابێت كوردستان بكرێتە شوێنی ژێرخاكخستنی كەلوپەلی ماوە بەسەرچوو.
لە رێكەوتی 22/9/2020 بە نووسراوی ژمارە 1007، وەك سەرۆكی دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگەی هەرێم پێشنیارێكمان بۆ نووسینگەی بەڕێز وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان نارد و، تیایدا نووسیبوومان: «ئەوەی تێبینیی دەكرێت لە دەروازە سنوورییەكان ئەوەیە كە كاتێك دەست بەسەر كەلوپەلی ماوە بەسەرچوو، یان كواڵێتیی خراپدا دەگیرێت، هەر لەو شوێنە، یان لەناوخۆی هەرێمدا لەناو دەبرێت، یان دەسووتێنرێت، هەردوو حاڵەتیش هۆكارێكی پیسبوونی ژینگەن، بۆیە پێشنیار دەكەین، ئەو بابەتە بە شێوەیەكی دیكە چارەسەر بكرێت، ئەویش بە گەڕاندنەوەی كەلوپەلەكە بۆ ئەو شوێنەی كە لێوەی هاتووە، بە بەڵگەی فەرمی، بەپێچەوانەوە مۆڵەتی هاوردەكردنی كەلوپەل لەو بازرگانانە وەربگیرێتەوە لە كاتی پابەندنەبوونیان».
بە سوپاسەوە بەڕێز وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان پشتیوانی لە پێشنیازەكەمان كردو، بە پەسەندی زانی، بۆیە بە نووسراوێك بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستانی نارد و، هەموو لایەكیشمان بە هیوای جێبەجێكردنی پێشنیارەكەین.

Top