دەتوانین بڵێین مەترسیی و زیانێكی زۆرمان توش دەبێت، ئەگەر كەسانێك رێگە بە خۆیان بدەن، حەقیقەت قۆرخ بكەن و بڵێن: حەقیقەت هەر ئەوەیە كە ئێمە دەیزانین، لەو زیان و مەترسییانەش:
یەكەم: توندڕەوی، مرۆڤ ئەو كاتە توندڕەو دەبێت كە بڵێت: ئەوەی من دەیزانم هەر ئەوە راستە، یان لای وابێت تەنیاو تەنیا هزر و بیری ئەو بێخەوش و هەڵەیە.
دووەم: تاكڕەوی، هەموو توندڕەوییەكی فكری لە هزر و خەیاڵدا دواجار لە واقیع و بواری پڕاكتیزەكردندا تاكڕەوی بەرهەم دەهێنێت، كە ئەمەش قبووڵنەكردنی بەرامبەری لێ دەكەوێتەوە.
سێیەم: تەكفیر، لە رووی ئایینییشەوە ئەگەر یەكێك قەناعەتی وابوو كە حەقیقەت هەمووی لای ئەوە، یان لای شێخەكەی ئەوە، یان لای زاناكەی ئەوە، یان لەلای رێكخراوە ئایینییەكەی ئەوە، هەمان ئەم تاكڕەوییەی بۆ دروست دەبێت و ئیدی كەسی دیكە قبوڵ ناكات و هەر لێرەوە تەكفیر پەیدا دەبێت، چونكە مرۆڤ هەركات پێی وابوو ئیمانی حەقیقی هەموو لای خۆیەتی، ئەو دەمە ئەوانی دیكە كافر دەكات.
چوارەم: تیرۆر، بەم شێوەیەش كاتێك توندڕەویی هزرو فكر سەردەكێشێت بۆ تاكڕەوی لە رەفتاردا، ئەویش سەردەكێشێت بۆ تەكفیركردن، لەوێشەوە سەردەكێشێت بۆ تیرۆرو كوشتنی خەڵك.
ئەم هەموو دەرەنجامە ترسناكانە هی هزر و فكرن و لە هزر و فكریشەوە سەرچاوەیان گرتووە، بۆیە دەبێت لە هەر كەسێكی توندڕەو بترسین، موسڵمان بێت، یان ناموسڵمان، توندڕەوی ئایینی بێت، یان مەزهەبی، یان نەتەوەیی.
كەواتە لە رووی ئایینییەوە چی بكەین بۆ ئەوەی ڕێگری لە قۆرخكردنی حەقیقەت بكرێت؟
یەكەم: زانینی ئەو راستییەی كە ئەوەی ئایین، ئایینی خودایە و گشتگیرە و وەڵامی زۆرێك لە پرسیارەكانی ئێمەی داوەتەوە، ئەمە راستە، بەڵام گشتگیریی ئایین یەكسان نییە بە گشتگیریی ئاییندار و ئایینداری.
كەواتە كاتێك دەڵێیت ئیسلام بەرنامەیەكی گشتگیرە بۆ ژیان، ئەمە راستە، بەڵام هەر هەموو ئەم گشتگیرییە نابێت مەزهەبێك، یان گرووپێك، یان حزبێك، یان تەریقەتێك خۆی بكات بە خاوەنی هەر هەمووی، بۆیە گشتگیریی ئایین یەكسان نییە بە گشگیریی ئاییندار، یان ئایینداری.
دووەم : هەر وەكو پارچەكانی هەر ئاوێنەیەكی شكاو یەكسان نییە بە كۆی خودی ئاوێنەكە، هەر ئاواش حەقیقەت ئاوێنەیەكە، بەڵام ئێستا ئەم ئاوێنە گەورەیە لە دەستی كەسماندا نییە.
لە سەردەمی خۆیدا ئاوێنە گەورەكەی ئایین لە لای پێغەمبەر بووە (دروودی خوای لەسەر) چونكە وەحی و سرووشی لە ئاسمانەوە بۆ دەهات، لە دوای وەفاتییەوە ئاوێنەكە لای هەموومانە، بەڵام هەریەكەو پارچەیەكی لەلایە، یانی كەس ناتوانێت خۆی بكاتە بە نوێنەری هەمووان.
بۆیە بەدیعوزەمان شێخ سەعیدی كوردی دەڵێت: ئەو پارچە ئاوێنەیەی بە دەستی تۆوەیە لە بەردەمی تیشكی رۆژدا رایبگرە، ئەوسا دەتوانیت بڵێیت ئەم خۆرەی لە ئاسماندا هەیە، وا لە ئاوێنەی مندایە، بەڵام هەر كەسێكی دیكەش كە پارچەیەك ئاوێنەی بەدەستەوە بێت، دەڵێت خۆر وا لە ئاوێنەی منیشدایە، كەواتە ئەمە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە ئەوەی لە ئاوێنەی هەر یەكێكدایە، وێنەی خۆرە، نەك خودی خۆر و هەتاو.
لەبەرئەوەیە دەبینیت ئەم قورئانە یەك قورئانە، بەڵام سەدان تەفسیری هەیە، فەرموودەیەك هەمان فەرموودەیە، بەڵام سەدان راڤەی بۆ كراوە، چەندین مەزهەبمان هەیە لە سوننی: شافیعی، مالیكی، حەنبەلی، حەنەفی. لە شیعە: زەیدی، ئیمامیی، جەعفەریی. لە سۆفیی: قادریی، نەقشبەندیی، ریفاعی. لە سەلەفی: سەلەفیی زانستی، سەلەفیی جیهادی و.. هتد، بۆیە شەریعەت فراوانە و رێگا پانەكەیە، بەڵام كە بوو بە (منهاج)، (منهاج) بریتییە لە رێگە باریكەكان، كە لق و فەرعێكن لە ئەودا، بۆیە ئەوە مافی ئێمەیە كە فكر بكەین و راڤە بۆ دەقەكان بكەین، بەڵام نابێت راڤەكانمان لەسەر یەكدی فەرز بكەین.
كەواتە هەرچی موسڵمان بە دەستی موسڵمان كوژراوە لە رابردووەوە تا ئێستا، زۆربەی لە پای ئەوە بووە كە هەر لایەكیان پێی وابووە ئەو حەقیقەتەی لای ئەوە و هەر ئەوە حەقیقەتی موتڵەق و رەهایە و ئیدی لەوە زیاتر حەقیقەتێك بوونی نییە، كە كاریش گەیشتە ئەم حاڵەتە، ئەوسا توندڕەو دەبێتە تاكڕەو، تاكڕەو دەبێت بە تەكفیری و ئیدی تیرۆر دەست پێ دەكات.