ئەم دەستەواژەیە، هەر دەوروبەری ساڵێك دەبێ، كاربەدەستانی ئەمریكایی، بۆ عێراق و بۆ هەرێمی كوردستانیان بەكارهێناوەو بەكاردەهێنن.
ئێمە لە خۆمان نەپرسیوە، داخوا ئەوان چ مەبەستێكیان لەبەكارهێنانی ئەم دەستەواژەیە هەیە؟
پارتی دیموكراتی كوردستان، لەژێر ناوی (كوردستانێكی بەهێز)دا، چووە ناو هەڵمەتی دوا هەڵبژاردنەوەو، بە بەراورد بە هەموو هەڵبژاردنەكانی دیكە لە 1992ەوە تا ئێستە، سەركەوتنێكی گەورەی بەدەستهێناو، بووەتە حزبی ژمارە یەك و بێ ركابەر، بەو مانایەی كە جیاوازیی لەنێوان خۆی و حزبی دووەمدا، كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە، (24) كورسییە، واتە دوو هێندە پتری لەو حزبە هێناوە. تەنانەت ئەگەر ژمارەی كورسییەكانی (یەكێتی و گۆڕان و نەوەی نوێ)ش پێكەوە كۆبكرێنەوە دەكەنە 41 كورسی كە دیسان لە ژمارەی كورسییەكانی پارتی كەمترە. كەواتە پارتی چۆن لە كوردستانێكی بەهێزو حكومەتێكی بەهێز دەگا؟
هێشتا وەڵامی ئەو پرسیارە، بە لانی كەمەوە لەلای من روون نییە.
لەبەر ئەوە هەوڵ دەدەم، تێڕوانینی خۆم، هەندی عەقڵم پێ بشكێ، دەرببڕم.
لە دنیای ئەمڕۆدا، بە چی دەگوترێ حكومەتێكی بەهێز؟ یان وەكی دی، توخم و رەگەزەكانی حكومەتێكی وەسا چین؟
1) ئەو حكومەتە، ئەسپابەكانی هێزی ماددیی لەبەردەستدا بێ و توانای بەكارهێنانیشی هەبێ. چ بۆ كۆنتڕۆڵی قەڵەمڕەوی خۆی و بەرزەفتكردن و چ بۆ بەرپەرچدانەوەی هەر هەڕەشەیەكی دەرەكی. لێرەدا هێز بە مانای Hard Power دێ و بەتەنیاش لەبەردەست حكومەتدا بێ. لێرەدا مەبەست (پێشمەرگە، پۆلیس و ئاسایش و هەواڵگرییە). واتە ئەو حكومەتە، توانای پاراستنی قەڵەمڕەوی خۆی هەبێ، چ لە هەر هەڕەشەیەكی ناوەكی و هەر هەڕەشەیەكی دەرەكی. لە ناوخۆی هەرێمدا، دەستوور و قانوون سەروەر بێ و بە كردەوە یەك قەڵەمڕەوی حوكمڕانی بێ، ئەم دیو و ئەو دیوی دێگەڵە نەبێ! لەكاتێكدا و رۆژانە بەبیرمان دەهێندرێتەوە (زێتر مەبەستم ئێران و توركیایە) كە سنوورەكانی ئێمە پارێزراو نین و ئێمە خاوەن (سیادە)ی خۆمان نین.
2) ئەو حكومەتە، بنەمایەكی ئابووریی بەهێزی هەبێ، یان سەرچاوەگەلێكی دارایی و ئابووریی بەهێزی هەبێ و لەبەردەستدا بێ. تا ئێستا ئەگەر ئەو 317 ملیار دینارەی مانگانە لە بەغداوە دێ، لەكاتی خۆیدا نەگا، یان كۆسپی تێ بكەوێ، حكومەت ناتوانێ (ئیستیحقاقات)ەكانی سەری، ئەدا بكا!
3) حزبی براوەی هەڵبژاردن، بە تەنێ حكومەت پێكبهێنێ (حكومەتێ كە حزبێ بەڕێوەی ببات) و بەرنامەی خۆی لە كاربەڕێوەبردن و حكومەتایەتیكردندا، بۆ ماوەی چوار ساڵ، جێبەجێ بكا. یان ئەگەر یەك دوو حزبیش بەشداری پێ بكا، بەڵام سوكانی حكومەت بەدەست خۆیەوە بێ. كەس لاری لەوەدا نییە، لە وڵاتێكی جێگیرو چەسپاوی دیموكراتیدا، لە هەلومەرجی ئاسایی و نۆڕماڵدا، خاڵی بەهێز ئەوەیە كە حزبێ حوكمڕانی بكا و ئەوانی دیكەش چاودێر بن بەسەریەوە، بەڵام ئایا ئەمە لە كوردستاندا دەكرێ كە تێگەیشتنی باو لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئیسڕائیلی لێ دەرچێ، شتێكی دیكەیەو هەڵبژاردن و حكومەت پێكهێنان، بە (دۆڕاو و براوە) تێ دەگەن.
4) ئەو حكومەتە، زۆرینەیەكی پارلەمانی لەپشت بێ كە بە ئاسانی نەتوانرێ متمانەی لێ بسەندرێتەوەو، هەر قانوونێكی بوێ بۆ جێبەجێكردنی بەرنامەكەی لە پارلەماندا، بێ قڕەو بڕە، دەنگی لەسەر بدرێ. بە كورتی بڕیاردان و ئیرادەی جێبەجێكردن هەبێ.
5) بوونی تەكنەلۆجیایەكی پێشكەوتوو لە وڵاتدا كە لە وڵاتی ئێمەدا نییە.
چ پێ نەڤێ و پێویست بە بەڵگەهێنانەوەو فاكت ناكات، خاڵەكانی (1، 2، 5)ەم لە هەرێمی كوردستاندا، حاڵی حازر بوونیان نییە. مانای وانییە كە ناكرێ كار بۆ بەدیهێنانی ئەو بنەمایانە بكرێ.
هەرچی خاڵی (3 و 4)ەمە، ئەوە لەپاش هەڵبژاردنی 30ی ئەیلوول و دەركەوتنی ئەنجامەكان، گۆڕانێك بەسەر هاوسەنگیی هێزدا هاتووە، بەڵام چۆن لەگەڵ خاڵەكانی (1 و 2) دێنە گونجاندن، یان چۆن خزمەتیان پێ دەكەن. ئا لێرەدا، واقیعبینی لە سیاسەتداو دوورتەماشاكردن، شتێكی دیكەت لێ دەخوازن. لەوما، بۆ چوار ساڵی داهاتووش، حكومەتێكی ئیئتلافی لە هەرێمی كوردستاندا، كە یەكێتی نیشتمانی كوردستانی تێدا بێ، زەرورەتێكی سیاسییە. چۆن و لەسەر چ بنەمایەك، ئەوەیان دەوستێتە سەر دانوستاندن و سازش و سازشكاری.
كەواتە، بۆ هەرێمێكی وەك هەرێمەكەی ئێمە، نابێ ئەو فاكتە لەبیر بكرێ كە تاكە هەرێمێكی ناو دەوڵەتی عێراقە. ویستمان خۆمانی لێ رابپسكێنین، نەمانتوانی و رێگەمان پێ نەدرا. كەواتە زۆر سەرەداوی سیاسی، ئابووری، ئەمنی، ناوچەیی و نێودەوڵەتی، بە تێگەیشتن لەم خاڵە، بۆ ئێمە روون دەبێتەوەو ناكرێ لە دەرەوەی ئەو فاكتە جووڵەیەكی تەواو سەربەخۆ بكەین.
كەواتە، حكومەتێكی بەهێز بۆ هەرێمی كوردستان بە چ مانایەك؟ بە كورتی بەلای منەوە، ئەو حكومەتە، پلان و نەخشەیەكی كۆنكرێتی هەبێ، ئامانجگەلێكی دیاریكراوی هەبێ و توانای بەدیهێنانی ئەو ئامانج و نەخشانەشی هەبێ. حكومەتێ بێ، بتوانێ بڕیار بدا، میكانیزم و رێوشوێنی روونی بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكان هەبێ. حكومەتی (رازیكردنی ئەم و ئەو) و (لەبەر خاتری خاتران) نەبێ. بەو مانایە خواست و ئیرادەیەكی بەهێزی هەبێ.
كەواتە: بەرنامەیەكی روون و كۆنكرێت و عەمەلی. میكانیزمی روونی جێبەجێكردن، دانانی (سەقف)ی زەمەنی بۆ جێبەجێكردنی هەر بڕیارێك. ئەمەش ئەدای باشی لە حكومەت دەوێ. لەبەر ئەوە دەبێ، پێش پێكهێنانی حكومەت، بە جددی بیر لە (كەفائەت و لێزانی= چۆنایەتی)ی ئەندامەكانی كابینە بكرێتەوە و لەناو بەرنامەكەشیدا، بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و دەستكردن بە چاكسازی لە ئەولەوییەتەكان بێ. بێ لەوە و هەقە، لە چوار ساڵی داهاتوودا، پڕۆژەی دەستوور لە پارلەماندا تەواو و پەسند بكرێ و بۆ دەنگدان، بخرێتە بەردەم میللەتەوە. حكومەت، بەڵێ تەنیا حكومەتیش بەرپرسیار بێ لە حەل و فەسڵی كێشەكاندا لەگەڵ بەغدا و بە سوودوەرگرتن لە هەموو تواناو بوارێكی بەردەست.