دیارە بەپێی ژمارەی دانیشتووان وەكو یەكێك لە پێوەرەكان شارو شارۆچكەكان لە روویەكەوە پۆلێن دەكرێن بۆ شاری بچووك و مامناوەندی و گەورە، كۆمەڵگە زۆرەملێكانیش كە حكومەتی ئەوسای عێراق دروستی دەكردن، لەپێناو ئامانجی سیاسیدا بوو، بۆیە ئەو كۆمەڵگەیانە كاتی خۆی بەپێی نەخشەیەكی بنچینەیی و دیزاینێكی بنەڕەتی نەخشەبۆ كێشراو لەهەموو روویەكەوە دروست نەكرابوون و، رووبەری نیشتەجێبوون و دابەشكردنی ماڵەكان و بازاڕەكان بەپێی بۆچوونێكی ئەندازیاری نەبوون، زۆرجاریش ئەو كۆمەڵگەیانە لەشوێنی نزیك بە پڕۆژەیەكی چاودێریكراو دروست دەكران. لەدوای راپەڕینیش و لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی ئەو كۆمەڵگەیانەو گۆڕانیان بۆ ناحیەو قەزا، بەڵام بە خزمەتگوزارییەكی كەم و گرفتێكی زۆرەوە، زۆرجار كارگەی زیانبەخش بە ژینگە و تەندروستیی مرۆڤ لە نزیك ئەو شوێنانە هاتوونەتە دانان و، هەندێك جاریش زبڵ و خاشاكی شاریش لە نزیك ئەوانەوە فڕێدراوە و زیانی بۆ ئەوان هەبووە.
ئەمڕۆ زانستی ژینگە دەڵێت: بۆ ئەوەی ژینگەی شارەكان بێ زیان بن، پێویستە ژینگەی شارۆچكەو قەزاو ناحیەو گوندەكانیش سەلامەت و بێ زیان بن، چونكە ناكرێت لە پڕۆژەكانی پەرەپێداندا تەنیا شارە گەورەكان رەچاو بكرێن و، ئەوانی دی پشت گوێ بخرێن، چونكە لە حاڵەتی وادا ئەو شوێنانە، یان بەرەبەرە چۆڵ دەبن بەرەو شار، یان زۆر دەبن لەسەر رووبەرێكی كەمی بێ خزمەتگوزاری و مەرجە ژینگەییەكان.
لە ئێستاو ئایندەدا دەستكردن بە دانانی نەخشەی بنچینەیی بۆ ئەو شوێنانە و دیاریكردنی رێگەوبان و سنوورە كشتوكاڵییەكان و، رێڕەوی ئاوەڕۆكان و، پێداویستییەكانی ئایندەو، رێگەی گەشەسەندنی خانووبەرە لە ئەركە لەپێشینەكانن.
هەروەها بایەخدان و پێشخستنی پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون و تەندروستی و گواستنەوە و پیشەسازی خۆراك و، پڕۆژەكانی بیناسازی و خزمەتگوزاری و وەرزشی و هونەری و بنیادنانی هۆڵی رۆشنبیری و كتێبخانە و تۆڕەكانی وزەی كارەبا و دابینكردنی ئاوی خواردنەوە و مامەڵەكردنی زانستییانە لەگەڵ ئاوەڕۆكان و زبڵ و خاشاكدا، هەموو ئەمانە هۆكاری سەرەكین بۆ دەستپێكردنی هەڵمەتێكی نەخشە بۆكێشراو بە مەبەستی باشتركردنی ژینگەی ئەو كۆمەڵگەیانەی جاران كە ئێستا لە رووبەر و ژمارەی دانیشتوواندا زۆر گەورەترو زیاتر بوون.
كۆمەڵگەكانی دەرەوەی شارەكان كە رەچاوی پێگەی جوگرافی نەكراوە لە هەڵبژاردنیان بۆ نیشتەجێبوون لە زۆر رووی ژینگەیی و تەندروستییەوە، پێویستیی زۆریان بە پاراستن هەیە لە زیانی ئەو كارگە و پڕۆژانەی كە لە نزیك ئەوانەوەن، وەك پڕۆژەكانی پەلەوەر و كارگەكانی قیڕ و رۆنی كۆن چارەسەركردن و كارگەكانی بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ، بەرد شكاندن و گەچ بەرهەمهێنان.
ئەمە جگە لە پێویستیی پاراستنی شوێنی نیشتەجێبوونیان بە پەرژینی سەوزو زیادكردنی رووبەری سەوزایی و باخچەكان كە كاریگەریی زۆریان دەبێت لەسەر گلدانەوەی تەپ و تۆز لەسەر دانیشتووانی ئەو شوێنانە و شارەكانیش، چونكە پاراستنی راستەقینەی ژینگەی شارە گەورەكان لە پاراستنی ژینگەی قەزاو ناحیەو گوندەكانی دەوروبەرەوە دەست پێدەكات، زۆر میكانیزمی ئاسان و ساكاریش هەن بۆ ئەوەی هاووڵاتییانیش ببنە هاوكاری دامودەزگاكانی حكومەت لەم پرۆسەی پاراستنی ژینگەیەدا، بۆ نموونە پڕۆژەیەك، یان دەستپێشخەرییەكی وەك:
پێشبڕكێی پاكترین گەڕەك
وڵاتانی تازە گەشەسەندوو، یان ئەوانەی بە قۆناغی راگوزاریدا تێپەڕ دەبن لە سیستمێكی تۆتالیتارەوە بەرەو سیستمی سەرمایەداری و بازاڕی ئازاد، پێویستییەكی یەكجار زۆریان هەیە بە جۆرێك لە راهێنان لەسەر وازهێنان لەپشتبەستنی رەها بە حكومەت لە هەموو شتێكدا، بەرەو كەلتوورێك كە تیایدا تاكیش رۆڵی خۆی هەیە و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیش توانای دەستپێشخەری و پێشكەشكردنی پڕۆژەی خزمەتگوزاریی ئەوتۆیان هەیە، كە بڕێك لە ئەركە گشتییەكان لەئەستۆ بگرن.
لە زۆرێك لەو وڵاتانەی لە دوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە هەستانەوە، حكومەت بە مەبەستی بەشداری پێكردنی خەڵك و جەماوەر لە پڕۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەدا، چەندین شێوازی پێشبڕكێی جۆراوجۆری هێنایەئارا، كە یەكێكیان لە چەشنی (پڕۆژەی پاكترین گەڕەكی شار)ە.
ئەم جۆرە پڕۆژەیە بۆی هەیە جۆرێك لە پێشبڕكێ بێنێتە ئاراوە كە تا رادەیەك گۆڕانكاری لە هزرو بیری هاووڵاتییاندا دروست بكات بە ئاراستەی متمانە بەخۆبوون و پشت بەخۆبەستن.
ئامانج لە پڕۆژە:
یەكەم: پاراستنی ژینگەی شار لە پیسبوون.
دووەم: بەشداریی پێكردنی راستەوخۆی هاووڵاتییان لەسەرخستنی پلانی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا.
سێیەم: بەهێزكردنی گیانی لێپرسراوێتی لای هاووڵاتییان.
چوارەم: زیندووكردنەوەی رێسای (ماف) لە بەرامبەر (ئەرك)دا.
میكانیزمی جێبەجێكردنی پڕۆژە:
1. شارەوانی سنووری جوگرافی هەر گەڕەكێك بۆ هاووڵاتییان دیاری بكات.
2. پێكهێنانی لیژنەی بەسەركردنەوەی گەڕەكەكان لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەكان.
3. لیژنەكان مانگی یەك جار سەردانی گەڕەكەكانیان بكەن لە كاتی (دیاریكراو)داو لە بەرامبەر رادەی پاك و خاوێنیی گەڕەكدا نمرەی دیاریكراو دادەنێن.
4. سەرەتای دەستبەكاربوونی لیژنەكان لە رۆژی نیشتمانیی ژینگەوە دەبێت و هاووڵاتییان ئاگاداردەكرێنەوە لە وردەكاریی پڕۆژەكە.
5. لە كۆتایی ساڵداو بە تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر دەستپێكردنی هەڵمەتەكەدا، كۆی نمرەی هەر گەڕەكێك لەو ساڵەدا ئاشكرا دەكرێ و پاكترین (3) گەڕەكی شار دیاری دەكرێت.
6. خەڵاتی گەڕەكە براوەكان دەكرێت بە یەكێك لەم شێوازانەی خوارەوە بێت:
یەك: پڕۆژەیەكی خزمەتگوزاریی تایبەت بۆ ئەو گەڕەكە.
دوو: دابەشكردنی دیارییەكی بەنرخ بەسەر هەر ماڵێكی ئەو گەڕەكەدا.
سێ: هەر پڕۆژەیەكی پێویست كە خەڵكی گەڕەك كۆك بن لەسەری و پێویستیی زۆریان پێی هەبێت.