ئەنجامەكان و چەند هەقیقەتێك:
1. لە 12ی ئایاردا هەڵبژاردنێكی گشتی بۆ خولێكی تازەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەچوو كە تەنیا 44.5%ی ئەوانەی هەقی دەنگدانیان هەبوو، بەشدارییان تێداكرد. هەرچەند دەستووری 2005 و قانوونی ژمارە 45ی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، هیچ ڕێژەیەكی دیاریكراوی بەشداربوون و دەنگدانیان بۆ شەرعیبوونی هەڵبژاردنەكان دانەناوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەم رێژە كەمە دەلالەتێكی نێگەتیڤی هەیە كە كەم و زۆر كاریگەریی ئەو بەشداری نەكردنە لە هەڵوێست نواندن بەرانبەر ئەدای كابینەی داهاتووی عێراقدا دەردەكەوێ.
2. لە 19ی ئایاردا كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان، ئەنجامەكانی راگەیاند. خەڵكێكی كەم پێشبینی دەكرد تەحالوفی سائیرون كە لە تەوژمی سەدری و حزبی شیوعی و 4 لایەنی دیكە پێكهاتووە، بەپێش هەموو تەحالوف و ئیئتلاف و لیستەكانی دیكە بكەوێ و 54 كورسیی پارلەمان بهێنێ، بەڵام وەك سەرنج دەدرێ، ئەو تەحالوفە هیچ كورسییەكی لە پارێزگا زۆرینە كوردنشین و سوننەنشینەكاندا نەهێناوە، بەو مانایە تەحالوفێكی گشتگیری ئیتنی و مەزەبی نییە و بە كردەوە نوێنەری سەرجەم نەتەوەو ئایین و مەزەبەكانی تێدا نییە. ئەم هەقیقەتە بەسەر تەحالوفی فەتح (47 كورسی) و ئیئتلافی نەسر (42 كورسی) و دەوڵەتی قانوون (26 كورسی) و ئیئتلافی وەتەنییەی عەلاوی (22 كورسی) و تەوژمی حیكمە (19 كورسی) و قەراری عێراقی (14)یشدا جێبەجێ دەبێ كە هەر یەك لەو تەحالوف و ئیئتلافانە، مۆرك و رواڵەتێكی مەزهەبی؛ شیعە یان سوننەی عارەبی بەسەردا زاڵە. كەواتە ئەنجامەكانی ئەم هەڵبژاردنەش، وەك هەڵبژاردنەكانی 2005 و 2010 و 2014 دابەشبەندیی قووڵی ئیتنی- مەزهەبییان لە عێراقدا نیشاندایەوە، بەڵام رەنگە دابەشبەندییە مەزهەبییەكەی سوننە- شیعە كەمێ لە جارەكانی دیكە كاڵتر بووبێتەوە بەو دەلیلەی كە ئیئتلافی نەسری عەبادی تەنیا لە كەركووك و هەولێر و سلێمانی و دهۆك هیچ كورسییەكی نەهێناوە، دەنا لە سەرجەم پارێزگاكانی دیكەدا كەم و زۆر كورسی وەدەستهێناوە.
3. لە هەمانكاتدا چەند ئیئتلاف و تەحالوفێك ژمارەی كورسییەكانیان لێك نزیكە. ئەمەش یاریدەی زوو بە زوو پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو نادا، ئەگەر ئەو لیستانەی لە سەرووی (20) كورسییان هێناوە، واتە (سائیرون و فەتح و نەسر و دەوڵەتی قانوون و پارتی و وەتەنییە...)، سازش لەگەڵ یەكتردا نەكەن، ئەمە سەرباری گوشارەكانی پشت پەردەی ئەم وڵات و ئەو وڵات.
4. هەقیقەتێكی دیكەی ئەم هەڵبژاردنەی 12ی ئایار، دابەشبەندیی سیاسی و حزبیی ناوخۆی هەر پێكهاتەیەكی سەرەكیی عێراقە. پێكهاتەی كورد 7 لیست و، عارەبی سوننە 12 لیست و عارەبی شیعە دەوروبەری 12 لیستی براوەیان هەیە كە 5 لیستیان، لیستی گەورەن، واتە (سائرون، فەتح، نەسر و دەوڵەتی قانوون و تەیاری حیكمە). تەنانەت مەسیحییەكانیش كە 5 كورسیی كۆتایان هەیە، دووانیان بەبەر بابلیون، 1 بەبەر لیستی رافیدێن و 1 بە بەر لیستی ئەنجومەنی شەعبی كلدان-سریان-ئاشووری و یەكێكیش بەبەر ئیئتلافی كلدان كەوتووە. دیسان ئەم دابەشبەندییە، ئەگەر رەنگدانەوەی جیاوازییەكانیش بێ، بەڵام پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت و سازان بە زەحمەت دەخەن.
ماوەی چاوەڕوانی!
وەك دەزانرێ لە 27ی ئایار تا 31ی ئایار، بوار بە لیستەكان درا لە پێڤاژۆی دەستووری و قانوونیدا تانە لە ئەنجامەكان بدەن. پێشتریش كۆمیسیۆن خۆی دەنگەكانی 1021 وێستگەی هەڵوەشاندنەوە. بەقسەی كۆمیسیۆن 1875 تانە لە ئەنجامەكان دراوە. دەستەی قەزائیی هەڵبژاردنەكان كە لە سێ دادوەری دادگەی تەمییز پێكهاتووە لەو تانانە دەكۆڵنەوەو دەبێ لە ماوەی 10 رۆژدا بڕیاری خۆیان بدەن. بڕیاری ئەو دەستە قەزاییە كۆتایی و بنبڕن. واتە ناكرێ تانەیان لێ بدرێ. ئایا ئەو حزبانەی تانەیان لە ئەنجامەكان داوە، پاش یەكلابوونەوەی تانەكان و ئەگەر بەدڵی ئەوان نەبوون، چ دەكەن؟ ئایا ئەنجامەكان پەسند دەكەن و بەشداریی لە پرۆسەی سیاسیدا دەكەن، یان دەكشێنەوە، یان دەبنە ئۆپۆزیسیۆن، یان پەنا بۆ جادەو رێوشوێنی دیكە دەبەن؟ هەموو ئەگەرێك لە گۆڕێدان.
وەك دەبینرێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە تا كۆتایی حوزەیران ویلایەتەكەی ماوە، هاتە سەرخەت و لە كۆبوونەوەی نائاسایی 28ی ئایاردا بڕیاری دا دەبێ «بەلانی كەمەوە 10%ی دەنگەكان لە هەر بنكەیەكی دەنگدان بەدەست بژمێردرێتەوەو لێكبكرێتەوە، ئەگەر لە ئەنجامدا ساغ بۆوە كە رێژەی جیاوازییەكە 25%و بەسەرەوەیە، ئەوا لە تەواوی پارێزگاكاندا، دەنگەكان بەدەست دەژمێردرێنەوەو هاوێردەكرێن.» سەرباری رەتكردنەوەی دەنگەكانی هەندەران.. لەهەمانكاتدا، ئەنجومەنی وەزیران لە 24ی ئایاردا بڕیاریدا لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە پێكبهێنێ بۆ «دیراسەكردنی ئەو راپۆرت و زانیارییانەی پێوەندییان بە پرۆسەی هەڵبژاردنەوە هەیە و پاشان راسپاردەكانی خۆی بە ئەنجومەنی وەزیران، بە ئەنجومەنی باڵای دادوەری، بە دادگای باڵای فیدڕاڵی، بە دەستەی دادوەریی هەڵبژاردنەكان بدا و هەر یەكەیان رێوشوێنی تایبەت بگرێتەبەر». هەروابێتەوە لە 31ی ئایاردا سەرۆكایەتیی كۆماریش لەسەر كۆبوونەوە نائاساییەكەی ئەنجومەنی نوێنەران و لیژنە لێكۆڵینەوەكەی ئەنجومەنی وەزیران هاتەدەنگ و دادگای باڵای فیدڕاڵی لێ ئاگادار كردەوە كە دەستووریبوونی بڕیارەكان یەكلابكاتەوە!
لە 31ی ئایاردا، سەرۆكی دایرەی هەڵبژاردن لە كۆمیسیۆنی باڵا دەڵێ: «ئەنجامەكانی هەڵبژاردن دروستن و لەگەڵ ئەوەی لە سندوقی هەڵبژاردنەكاندا هەیە، هاوتان.»
لەم وتارەدا، ناچینە ناو وردەكاریی قانوونیبوونی ئەو بڕیارانە كە داخوا چەند لەگەڵ دەستوورو قانوونە كارپێكراوەكان و پرەنسیپی جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكاندا تەباو گونجاون، یان نا، ئەمە لە چەند رۆژی داهاتوودا ساغ دەبنەوە، بەڵام بمانەوێ و نەمانەوێ پرۆسەی سیاسی و شەرعییەت كەوتوونەتە ژێر پرسیارەوە. لێرەدا بڕیارەكانی دەستەی دادوەریی هەڵبژاردنەكان رۆڵێكی گرنگ لە ساغكردنەوەی پاك و بێگەردی پرۆسەی هەڵبژاردن دەگێڕن و لەوانەشە پاش یەكلاكردنەوەی تانەكان ئەنجامەكان گۆڕانێكیان تێ بكەوێ. بەڵام دەبێ ئەو هەقیقەتەش بخەینەوە بەرچاومان كە هیچ پرۆسەیەكی هەڵبژاردن لەم ناوچەیەی ئێمەدا، بە عێراقیشەوە، بێ غەل و غەش و، تەواو پاك و بێگەرد نەبووە!
قۆناخێكی چارەنووسساز
یان كوبیش-ی نمایندەی UN لە عێراق لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش لە 30ی ئایاردا گوتی: «قۆناخی دوای هەڵبژاردنەكان، قۆناخێكی یەكلاكەرەوەیە بۆ عێراق.». هەر خۆی وەڵام دەداتەوە كە بۆ یەكلاكەرەوەو گرنگە و دەڵێ: «دەبێ حكومەتی نوێ یەكبگرێ و دوور لە دابەشبەندیی تایەفی و ئیتنی كاری خۆی بكا و هەوڵی ریفۆرمی ئابووری و سیاسیی بدا كە زۆر پێویستە ». نیكی هالی باڵیۆزی ئەمریكاش لەUN بگرە قسەیەكی نزیك لەو قسەیەی یان كۆبیش دەكاو دەڵێ: «پێكهێنانی حكومەت، ساتەوەختێكی چارەنووسسازە لە مێژووی عێراقدا و حكومەتی نوێی عێراق كۆمەڵێ بڕیاری گرنگ دەدا كە رێڕەوی عێراق بۆ دەیان ساڵی ئایندە دیاری دەكەن.» ئەمەش پێویستی بە «سەركردایەتییەكی بەهێز» هەیە. لێرەدا پرسیارەو دەكرێ دەبێ مەبەست لە سەركردایەتییەكی بەهێز كێ بێ و لە عورف و دیپلۆماسیی ئەمریكیدا چی دەگەیەنێ و دەبێ ئەو بڕیارانە چی بن كە رێڕەوی عێراق بۆ دەیان ساڵ دیاری بكەن؟ لەم سەرگەیەشەوەیە كە نوێنەری ترامپ بۆ شەڕی داعش، بریت ماكگۆرك لە هاتوچۆیەكی مەكوكی دایە لەنێوان لیستە براوەكانداو تەنانەت ئەمریكییەكان لە بەرانبەر سەدریشدا نەوی دەكێشن، وێڕای كە «جەیشی مەهدی»ی سەر بە سەدر لە 2004ەوە تا كۆتایی ئابی 2007 شەڕی ئەمریكایی و هێزەكانی دیكەی هاوپەیمانانیان كردووە و سەدر هەمیشە لە ئاخاوتنەكانی پێشتردا دژی بوونی هێزی ئەمریكایی و بیانی بووە لە عێراقدا و حاڵی حازریش بە گوێرەی داتای فەرمی نزیكەی 9 هەزار سەربازو راوێژكارو شارەزای ئەمریكی لە عێراقدا هەن. هەرچەند بەقسەی هەندێ چاودێر، دەمودووی سەدر پاش هەڵبژاردنەكان، لەگەڵ ئەمریكادا نەرمتر بووە. بێ لەوە وەك لە هەندێ بزاوی ناو كۆنگرێسی ئەمریكادا دەردەكەوێ، لە ئەمریكا جۆرێ لە ناڕەحەتی لە هەمبەر دەرچوونی (14) كاندیدی عەسائیبی ئەهلی حەقی خەزعەلی هەیە كە لە چوارچێوەی تەحالوفی فەتحدان و نێوانیشیان لەگەڵ موقتەدا سەدر خۆش نییە. ئاخر «عصائب اهل الحق و حركە النجباء و حزب اللە « «وەك رێكخراوگەلێكی تیرۆریستی چاویان لێ دەكرێ و لەگەڵ سپای پاسداراندا سەروكارێكیان هەیە.
بمانەوێ و نەمانەوێ كە هێشتا ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بە كۆتایی نەگەیشتوون، جۆرێ لە نیگەرانی لە ئەنجامەكان، هەللا و بگرەو بەردەی سیاسی دروست كردووە كە ئەگەر كۆمیسیۆن خۆی، دەستەی دادوەریی هەڵبژاردنەكان، لایەنە سیاسییەكان لە چوارچێوەی دەستووری و قانوونیدا نەبزون و رەفتار نەكەن و وەڵامی پرسیارو نیگەرانییەكان نەدەنەوە، كوتلە گەورەكان لەنێوان خۆیاندا رێك نەكەون، بەدوور نازانرێ پێكهێنانی حكومەت دوابكەوێ و هەندێ لایەنی سیاسیش بڕژێنە جادەكان و بێسەروبەری بەشێك لە عێراق بگرێتەوە.
پاش یەكلابوونەوەی تانەكان:
بەهەرحاڵ پاش یەكلابوونەوەی تانەكان، ئەوجار كۆمیسیۆن دەبێ یەكسەر لیستی ئەو كاندیدانەی بۆ ئەندامێتی پارلەمان دەرچوون بۆ دادگەی باڵای فیدڕاڵی بنێرێ، بۆ ئەوەی دادگەی ناوبراو بە گوێرەی ماددە 93/حەفتەمی دەستوور لە رووی دەستووری و قانوونییەوە ناوەكان پشتڕاست بكاتەوە. شایانی گوتنە ئایا ئەو پشتڕاستكردنەوەیە لە دادگەی باڵا چەند كاتی پێ دەوێ، ئەوا لە دەستووردا دیاری نەكراوە، بەڵام پێناچێ زۆر بخایەنێ، مەگەر لەولا و ئەولا گوشار هەبێ، هەرچەند دەگوترێ قەزا سەربەخۆیە، بەڵام ئەوە عێراقە ئیدی! لە سۆنگەی ئەمەوە، هزر دەكەم، ئەو پشتڕاستكردنەوەیە بكەوێتە دوای جەژنی رەمەزانەوە.
بە كورتی و بە پوختی لە دوای جەژن، وتووێژی جددی دەست پێ دەكا. بۆ؟ چونكە لە ماوەی رابردوودا كەم و زۆر لایەنە براوە گەورەكان «جس النبض»ی یەكتریان كردووە و لە پاش پشتڕاستكردنەوەی ئەنجامەكان و لیستی ناوە براوەكانی ئەندامێتی پارلەمان، دەبێ سەركۆماری ئێستەی عێراق لە ماوەی 15 رۆژدا، داوای كۆبوونەوەی پارلەمانی نوێ بكا و لە خراترین شیمانەدا سەركۆمار تەنیا دەتوانێ 15 رۆژی دیكە ئەو كۆبوونەوەیە دوابخات، واتە بە ئەگەری زۆرەوە یەكەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوینەران دەكەوێتە مانگی تەمووزەوە. لێرەدا سێ پرسی گرنگ دێنە گۆڕێ: 1- هەڵبژاردنی سەرۆكی پارلەمان و دوو جێگرەكەی و 2- هەڵبژاردنی سەركۆماری نوێ و 3- راسپاردنی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» بە پێكهێنانی حكومەت. كەواتە دەبێ پێش ئەو سێ پرسە، سازان و رێككەوتنەكان كرابن. پرسی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» بڕابێتەوە. ئەم پرسە گرنگە، چونكە سەركۆماری تازە هەڵبژێردراو بە گوێرەی ماددە 76/یەكەم پاڵێوراوی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» بۆ پێكهێنانەی كابینەی حكومەت رادەسپێرێ. كەواتە «الكتلة النيابية الاكثر عددا» كێیە؟ دادگەی باڵای فیدڕاڵی لە 2010 ئەم پرسەی بەمشێوەیە لێكدایەوە: ئەو لیستەیەی كە لە هەڵبژاردنەكاندا بە ناو و ژمارەیەكی دیاریكراوەوە بەشداریكردووە و زۆرترین ژمارەی كورسیی بەدەست هێناوە، حاڵی حازر سائیرون «الكتلة النيابية الاكثر عددا»ـە. یان ئەو فراكسیۆنەی كە لە دوو لیست، یان زێتری هەڵبژاردن كە بە ناو و ژمارەی جودا چووبنە ناو هەڵبژاردن و پاشان لە ئەنجومەنی نوێنەراندا وەك یەك فراكسیۆنی پەرلەمانی، پێش یەكەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران یەكیان گرتبێ. هێشتا ئەو شیمانەیە نەهاتووەتەدی. لێرەدا چەندین ئەگەر دێنە پێشەوە. هەموو سەرنجەكان بۆ پێكهێنانی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» لەسەر ئەم پێنج لیستەیەی شیعەیە: سائرون، فەتح، نەسر، دەوڵەتی قانوون و حیكمە كە بە سەر یەكەوە 188 كورسییان هەیە. بەڵام هزر ناكرێ ئەو لیستانە، لەناو یەك ئیئتلافی شیعیدا وەكو جاری پێشوو كۆببنەوەو زێتر بەسەر دوو بەرەدا دابەش بوون و، بەرەیەكیان كە لە فەتح و دەوڵەتی قانوون (47+26) پێكدی و بەم یان و شێوەیە سەروكارێكیان لەگەڵ ئێراندا هەیە، بەرەكەی دیكە سائرون و نەسرە (54+42) كە لێكدی نزیكن و دیدێكی «عێراقچی»یانەیان هەیەو دەیانەوێ لەسەر دنیای عەرەبی بكرێنەوەو عێراقیش نەكرێتە مەیدانی ساغكردنەوەی ململانێی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی و گوایا دەیانەوێ لە بەشبەشێنەی تایەفی دووركەونەوە. تەیاری حیكمەش (19) دەكرێ بڵێین لە ناوەڕاستی هەردوو بەرەكەدایە. هەر كام لەو دوو بەرەیەی سەرەوە، هەمدیس دەنگی پێویستیان نابێ بۆ پێكهێنانی حكومەت. لەبەر ئەوە بەناچاری دەبێ لەگەڵ لیستەكانی كوردو عارەبی سوننە و لیستە بچووك و كۆتاكانیشدا بكەونە وتووێژ و دانوستاندنەوە. بێ لەوە، بەشداریپێكردنی كوردو سوننە جۆرێ لە شەرعییەت بە حكومەتی داهاتوو دەدا بەو ناوەی كە حكومەتێكی نوێنەرایەتی لە عێراقیدا هەیەو دەربڕی خواستی هەموو پێكهاتەكانە. دەبێ ئەوەش بگوترێ كە مالیكی لەگەڵ زۆرینەی سیاسیی پارلەمانییە كە حكومەتی پێ پێكبهێنرێ، لەكاتێكدا عەبادی و موقتەدا لەگەڵ بەشداریپێكردنی كوتلە گەورەكانن لە حكومەتدا.
مالیكی و خۆكاندیدنەكردنەوە
مالیكی لە 31ی 5دا رایگەیاند كە ئەو خۆی ناپاڵێوێتەوە بۆ سەرۆكایەتیی حكومەت و پشتیوانیی لە ناوێكی دیاریكراویش ناكات. لەوانەیە لە هەلومەرجی ئێستەی ناوچەكەدا بەتایبەتی دوای بڕیارەكەی 8ی ئایاری ترامپ بە كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتننامەی نوكلیاری و 12 خاڵەكەی پۆمپیۆ دەرهەق بە ئێران، عەبادی باشترین بژاردەی مالیكی و ئێران نەبێ، بەڵام هەم بۆ ئەوەی حزبی دەعوە بەتەواوی كەرت نەبێ و جڵەوی حوكمڕانی لەدەست دەعوە بمێنێ و، كاندیدێكی موقتەدا سەدر نەبێتە سەرۆك وەزیران كە هەم نەیارێكی مالیكییەو هەم جۆرێ لە دڕدۆنگی لەگەڵ ئێراندا هەیە و دەیەوێ لە سعودیە و وڵاتانی كەنداو نزیك ببێتەوە و هەموو نفووزێكی بیانی لە عێراقدا رەتدەكاتەوە كە ئێران یەكێكە لەوان، بۆیە نابێ ئەو شیمانەیە وەلا بنرێ كە جارێكی دیكە لایەنە شیعەكان لە پشتیانەوە ئێران بە دانانەوەی عەبادی رازی ببن. ئەمە لەكاتێكدا كە عەبادی جەخت لەوە دەكاتەوە كە «عێراق نایەوێ ببێتە لایەنێكی ململانێی هەرێمایەتی، یان نێودەوڵەتی و كارەسات بەسەر عێراق و ناوچەكەدا بهێنێ» و رەنگە ئێران ئەم رۆڵەی عێراقی پێ خراپ نەبێ!
پەرتەوازەیی سوننە:
كوتلەكانی عارەبی سوننە (ئیئتلافی وەتەنیە، قەراری عێراقی، تەحالوفی بەغدا، ئەنبار هەویەتونا، نەینەوا هەویەتونا، سەلاحەدین هەویەتونا، عابیرون، تەحالوفی عەرەبی، بەیاروقلخەیر، ریجالولعێراق، جەمیری وەتەنی و....) بێ لە خەڵكی دیكەی ناو لیستەكانی دیكەی وەك ئیئتلافی نەسر، 60 كورسییان هەیە، بەڵام تا ئێستە لەنێو یەك بەرەدا خۆیان كۆنەكردووەتەوەو پێش ناچێ بتوانن كۆببنەوە و زێتر سایەدی جولەو بزاوی شیعەكان و پێكهاتنی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» دەكەن، ئەوجا بكەونە ساتوسەودا لەگەڵ (شیعەو كوردا) كە چەندیان لە كێكی عێراق بەردەكەوێ! بە دووری نازانم، ئەمجارەیان عارەبی سوننە چاو ببڕنە پۆستی سەركۆمار، بەو پێیەی رەمزی عێراق-ەو لەو رێگەیەوە، رهەەندە عەرەبییەكە بە دەوڵەتی عێراق بدەنەوەو عێراق بخەنەوە نێو ژینگە عارەبییەكەیەوە كە سعودیەو ئیمارات كاری بۆ دەكەن! ئایا لەسەر ئەم پۆستە، قەراری عێراقی (نجیفی- خەنجەر) لەگەڵ (تەحالوفی بەغداو ئەنبار هەویەتوناو نەینەوا هەویەتوناو سەلاحەددین هەویەتونا كە كەربولییەكان رۆڵی تێدا دەگێڕن) رێكدەكەون، یان نا، یان هەر لایەنەیان دەكەوێتە بەرەو سەنگەرێكەوە؟
كوردو بەغداو «الكتلة النيابية الاكثر عددا»
كوردیش وەك هەردوو پێكهاتەكەی دیكە (شیعە و سوننە)، لەنێوخۆیدا تەباو تفاق نییە. ئەگەر لە خولی سێی پارلەمانی عێراقدا، (5) لایەن بووبن، ئێستا بوونەتە (7) حزب و لایەن. راستە پارتی (25) و یەكێتی (18) زۆرینەی كورسییەكانی كوردیان بردۆتەوە، بەڵام لایەنەكانی دیكەش پێكەوە (15) كورسییان هەس و بەیەكەوە دەبنە (58) كورسی. دیارە بێ لەو كورسییانە چەند كوردێكی دیكەش لە لیستەكانی دیكەدا هەن وەك (ئازاد حەمید لە لیستی سائیرون، ئاڵا تاڵەبانی لە لیستی تەحالوفی بەغدا، ئاراس حەبیب لە ئیئتلافی نەسر، كۆتایەكی كوردی شەبەك لە نەینەوا، كۆتایەكی كوردی ئێزدی لە نەینەوا، كۆتایەكی كوردی فەیلی لە واسیت). هەڵبەت ئەم ژمارانە لەسەر ئەو گریمانەیە داڕێژراوە كە هەموو حزبەكان دەچنە بەغداو هیچكامێكیان بایكۆتی پرۆسەی سیاسی ناكەن.
پرسیار ئەوەیە ئەم حزبانەی كوردستان لەسەر چ بنەمایەك لەگەڵ «الكتلة النيابية الاكثر عددا»دا دەكەونە گفتوگۆوە، یان كام لەو بنەمایانەی خوارێ دەكەونە پێش؟
1) دوورو نزیكیی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» لە ئێران لەلایەك و ئەمریكاو سعودیە لەلایەكەی دیكەوە.
2) پلەو پۆست و پایە لە بەغدا، ئەوجا سیادی بێ یان غەیرە سیادی.
3) دوورو نزیكیی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» لە ئیلتیزامكردن بە دەستوور و رێككەوتن لەسەر بەرنامەیەكی حكوومی روون و ئاشكرا بە میكانیزمگەلێكی جێبەجێكردن كە لانیكەمی مافەكانی كوردی تێدا دەستەبەر كرابێ. رەنگە بنەمای دیكەش هەبێ كە ئێمە لێرەدا دركمان پێ نەكردبێ. جارێ هیچ كۆبوونەوەیەك لەنێوان لایەنە كوردییەكاندا، غەیرەز ئەوەی پارتی و یەكێتی لە بەغدا، نەكراوە كە تیایدا رێككەوتن لەسەر كۆمەڵێ پرەنسیپ كرابێ و پێناچێ هەمووشیان لەناو یەك چوارچێوەدا كۆببنەوە، چونكە «نەوەی نوێ» رایگەیاندووە كە لەگەڵ پارتی و یەكێتیدا ناچێتە هیچ هاوپەیمانێتییەكەوە. كەواتە شتێك نامێنێ پێی بگوترێ یەكگوتاریی كوردی، یان كوردستانی كە هەموو لایەنە براوەكانی تێدا بێ. بەڵام بە گوێرەی ئاخاوتنی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان، دوو بنەما دەبنە پێوەر بۆ دانوستان لەبەغدا، یەكیان رێككەوتن لەسەر بەرنامەیەكی حكوومی كە كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدای پێ چارەسەر بكرێ و دووەمیان بەشداریی كوردە لە حوكمڕانی و پۆستەكاندا بە گوێرەی «ئیستیحقاقات»ی نەتەوەیی و هەڵبژاردن.
ئەگەرەكان چین:
1) پارتی بەتەنیا (25 لە 58)، یان یەكێتی بەتەنیا (19 لە 58)، یان هەردووكیان پێكەوە (43 لە 58 واتە زۆرینە)، یان هەردووكیان و یەك دوو لایەنی دیكەوە پێكەوە لەگەڵ «الكتلة النيابية الاكثر عددا» رێكبكەون و بەشداری لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا بكەن و پۆستەكانیش لەنێوان خۆیاندا بەگوێرەی ئەنجامەكانی هەلبژاردن دابەش بكەن. هەندێ لایەنی كوردیش ببنە ئۆپۆزیسیۆن.
2) یان زۆرینەی لایەنەكان بەشداری لە حكومەتدا نەكەن و ببنە ئۆپۆزیسیۆن و كەمینەیەكی كورد بەشداری لە حكومەتدا بكەن.
3) یان زۆرینەی لایەنەكان بەشداریی لە حكومەتدا نەكەن، بەڵام متمانە بە كابینەی «الكتلة النيابية الاكثر عددا» بدەن بەگوێرەی هەندێ مەرج كە ئەو حكومەتە جێبەجێیان بكا، لە حاڵەتی جێبەجێ نەكردندا هەوڵی متمانە لێوەرگرتنەوەی بدەن.
4) هەر هەموو لایەنەكان ببنە ئۆپۆزیسیۆن بەبێ ئەوەی هەماهەنگییەكیان لەنێواندا هەبێ.
5) هەندێ لایەن لە پرۆسەی سیاسی بكشێنەوەو هەندێكیشیان لەوێ بمێننەوە.
6) هەر هەموویان لە بەغدا بكشێنەوە.
7) بكشێنەوە، جا چ پەیوەندیی لەگەڵ بەغدا بە هەڵواسراوی بمێنێتەوە، چ جاڕی سەربەخۆیی كوردستان بدەن.
پێموایە، سیناریۆی یەكەم لە هەمووان پتر رێی تێدەچێ، جا چ فۆرمۆلەیەك وەردەگرێ ئەوەیان حیسابێكی دیكەیە. بەڵام هزر دەكرێ لەو قۆناخەشدا، پارتی و یەكێتی كار لەسەر خاڵە هاوبەشەكانی نێوانیان بكەن و بۆ دابەشكردنی پۆستەكانیش لەسەر ئەوانەی بەغداو هەرێمیش (ئاخر بڕیارە لە 30ی ئەیلوولدا هەڵبژاردنی پارلەمانی كوردستان بكرێ) رێكبكەون.