ئەوەی وەك بەڵگەنەویست بێت، ئەوەیە كەچەمكی تیرۆر ئەگەر پێناسەی وەك یەك و پەسەندكراویشی نەبێت، بەڵام ئەم توخمە پێكهێنەرانەی هەیە:
1- بوونی عەقیدەیەكی پاڵنەر بۆ توندوتیژی. 2- هەبوونی توندوتیژیی فیزیكی. 3- هەڕەشەكردنی بەردەوام. 4- ترس و تۆقاندن. 5- هەبوونی قوربانی. 6- هەبوونی ئامانجێكی سیاسیی.
پێناسەی تیرۆر
هەرچەندە تا ئەمڕۆش پێناسەیەكی گشتگیرو جێگەی پەسەندی توێژەران و ئەكادیمییان و سیاسەتوانان لەبەردەستدا نییە، بەڵام نزیك لەپێناسە لەزۆر سەرچاوەدا دەبینرێت، وەك:
یەكەم: تیرۆر- وەك لەفەرهەنگی ئۆكسفۆردا هاتووە، بریتییە لە: (بەكارهێنانی ناشەرعییانەو رێگەپێنەدراوی توندوتیژیی و تۆقاندنە بەمەبەستی بەدیهێنانی ئامانجی سیاسی)
دووەم: بەپێی (رێككەوتننامەی عەرەبیی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر) كە لەكۆنگرەی ساڵی 1988 ئەنجام دراوە: (تیرۆر ئەنجامدانی هەموو كردەوەیەكی توندوتیژە، یان هەڕەشەكردنە بە بەكارهێنانی توندوتیژی، بەهەر پاڵنەرو بیانوویەك بێت، بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی تاوانكاریی تاكڕەوانە، یان بەكۆمەڵ ئەنجامدراو، بەمەبەستی تۆقاندنی خەڵك، یان ئازاردانیان، یان مەترسیی خستنەسەر ژیان، یان ئازادی، یان ئاسایشیان، یان زیانگەیاندن بە ژینگەیان بە هەر دامەزراوەیەك، یان موڵكی گشتی، یان تایبەت، چ بەداگیركردن بێت، یان دەست بەسەرداگرتن، یان زیان گەیاندن بێت بەهەر دەرامەتێكی نیشتمانی)
سێیەم: لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانیشەوە بەسەرۆكایەتی كۆفی ئەنان (1997 - 2006) هەوڵ درا بگەنە جۆرێك لەكۆدەنگیی لەبارەی ماهییەتی تیرۆرەوە، بۆیە بەم جۆرە پێناسیان كرد، -هەرچەندە لەدواییشدا قبووڵ نەكرا-:
(تیرۆر بریتییە لەكوشتنی بەئەنقەستی مرۆڤی مەدەنی و سەربازی لاشەڕ، بەمەبەستی بەدەستهێنانی ئامانجی سیاسی).
چوارەم: بەپێی پێناسی كۆڕبەندیی فیقهیی لەمەككە كە لەبەرواری(26/10/1422)دا دەرچووە:
(تیرۆر بریتییە لە ئەو دەستدرێژییەی كە تاكێك، یان گرووپێك، یان دەوڵەتێك دەیكاتە سەر گیان، ئایین، سامان، نامووس، عەقڵ، لە رێگەی ترساندن و ئازاردان و كوشتنی ناڕەوا، كە یەكێك لەشێوازەكانی بریتین لە حیرابەو رێگرتن، هەر شێوازێكی دیكەی توندوتیژی).
بۆچی پێناسەیەكی گشتگیرو پەسەندكراو بۆ تیرۆر نییە؟
سێ هۆكاری سەرەكی هەن كە دەبنە رێگر لە پێناسەكردنی تیرۆردا:
1- تیرۆر خۆی چەمكێكی جێی كێشەیە بەپێی گۆشەنیگای بینەرانی، واتە ئەوەی لەلایەكەوە وەك تێكۆشەر لێی دەڕوانن، لەلایەكی دیكەوە وەك تیرۆریست لێی دەڕوانن.
2- بەپێی بەرژەوەندییەكان، كردەوەكانی توندوتیژی لەلیستی هەندێك وڵات بەكردەی تیرۆریستی پۆڵێن كراون، لەلیستی هەندێك وڵات و دامەزراوەی نێودەوڵەتیی دیكە وەك تیرۆر پۆڵێن نەكراون.
3- بەتێپەڕبوونی كات و بەپێی رووداوو توێژینەوەكان گۆڕانكاریی بەردەوام بەسەر چەمكەكەدا هاتووە.
ئاراستەكانی دیاركردنی مانای كردەی تیرۆریستی
ئاراستەی یەكەم: لە رووی ئایدیۆلۆژیاوە تەماشای تیرۆر دەكات، بۆیە لای وایە كە تیرۆر بریتییە لە كارێكی توندوتیژیی ئایدیۆڵۆژیی پەیوەست بەئامانجێكی سیاسییەوە.
ئاراستەی دووەم: تەماشاكردنی تیرۆر وەك كارێكی هەڕەمەكی، لێرەشدا تیرۆر وا پێناسە دەكرێت كە بریتییە لە: كارێكی توندوتیژیی هەڕەمەكیی كە ئەوەندەی لەخەمی ئەنجام و ئاسەوارەكانی كردەكەیەتی، ئەوەندە لەخەمی ناسنامەی قوربانییەكانیدا نییە.
ئاراستەی سێیەم: لای وایە تیرۆر كارێكی توندوتیژانەی ئەوتۆیە كە ئاسەوارە دەروونییەكانی زۆر گەورەترە لەو ئەنجامە ماددی و ئەو ئامرازانەی تێیدا بەكار دەهێنرێت.
ئاراستەی چوارەم: ئەم ئاراستەیە لای وایە كە ئامانجی سەرەكیی تیرۆر خوڵقاندنی ترس و تۆقاندنێكی گەورەیە.
بۆچی پێویستە بگەینە پێناسێكی پەسەندكراو لەبارەی چەمكی تیرۆرەوە؟
پێویستە بگەینە پێناسێكی پەسەندكراو لەبارەی چەمكی تیرۆرەوە لەبەر ئەم هۆیانەی خوارەوە:
1- لەبەر ئەوەی تیرۆر كردەیەكی نائینسانی و دوور لەهەموو بەها مرۆییەكانە.
2- بۆ ئەوەی بزانین كێ تیرۆریستە؟ كامە رێكخراو تیرۆریستەو شەڕی كێ بكەین؟
3- بەمەبەستی رێكخستن و یەكخستنی رێكارە یاساییەكان لەبەرامبەر تیرۆردا.
4- رێگرتن لەحكومەتە ستەمكارەكان كە سوود لەنەبوونی پێناسێك بۆ تیرۆر وەردەگرن، بۆ سەركوتكردنی هاووڵاتییان.
5- باشتركردنی لەیەكگەیشتن لەنێوان توێژەرانی بواری تیرۆرو بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان.
6- بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین هەوڵ و هاوكاریی نێودەوڵەتیی دژ بە تیرۆر.