پێش 94 ساڵ وتراوە كوردستان وەتەنێك لەخارجی عێراقدا

پێش 94 ساڵ وتراوە كوردستان وەتەنێك لەخارجی عێراقدا
پێشتریش ئاماژەمان بۆ ئەوە كرد كە زۆر گرنگە سوود لە رابووردوو وەربگرین بۆ ئێستاو ئایندەمان لەڕێگەی دووبارە خوێندنەوەی ئەدەبیاتی سیاسیی گەلەكەمان.
لەم بوارەشدا وەك پێشتر وتمان رۆژنامەی پێشكەوتن كە لەنێوان ساڵانی (1920 – 1922)دا دەردەچوو، زۆر بابەتی تێدایە كە دەكرێت ببنە مەشخەڵی رێگا بۆ ئەمڕۆی كوردەواریمان لەزۆر بوارەكانی ژیاندا.
لە ژمارە 114 بەرواری 29/6/1922 یەكێك لەو باسانەی كە ئەوساش وەك ئێستا باسێكی گەرم بووە، باسی سەربەخۆیی كوردستان بووە.
ئەوساش هەندێك كەس لەرۆژنامەكانی ئەوسای عێراقدا نووسیویانە كە كوردستان ناتوانێت سەربەخۆ بێت، نوسیویانە با كوردستان بەشێك بێت لەعێراق، لەبەرامبەریشدا لە رۆژنامەی پێشكەوتندا كەسانێكیش هەبوونە وەڵامی ئەو جۆرە بۆچوونەیان داوەتەوەو، پشتگییرییان لەسەربەخۆبوونی كوردستان كردووە.
بۆ نموونە كەسێك بەناوی شێخزادەی رەواندوز لە رۆژنامەی ئەلعیراقدا بڕوای بەسەربەخۆیی زمانەوانیی و سیاسیی كورد نەبووەو بەشتێكی خەیاڵیی زانیوە، بۆیە پارێزەرێك (ئەو كات بەپارێزەر دەگوترا ئەوقات) بەم شێوەیە وەڵامی دەداتەوە لەهەمان رۆژنامەداو، رۆژنامەی پێشكەوتنیش دەیكاتە كوردی بەم شێوەیەی خوارەوە لە ژمارە 116 بەرواری 13/7/1922
«أوقات مەعروف عەلی ئەسغەر لە (العراق)وە. لەسەر نووسینی شێخ زادەی رەواندوز لەغەزەتەی (العراق)».
(جەنابی شێخ زادە فەرموویەتی كە مەسئەلەی فێربوونی لوغەتی كوردی و تأسیسی حكومەتی گەورەی كورد خەیاڵاتە. من زۆر أسف دەكەم لەسەر پەڕەی غەزەتە ئەم كەلیمە گرانانە ببینم كە لە قەڵەمی كوردێكی دەرسدەر دەرچووبێت... من لەخوێندەوارەكانی غەزەتە پرسیار دەكەم:
ئایا أملی تأسیسی حكومەتی عێراق هەبوو؟
ئایا خەیاڵ دەكرا تأسیسی حكومەتی گورج و روسی جبار لە ناوا بێ؟
ئایا لەفكردا بوو بوخارا مستقل بێ؟)
مەعروف عەلی ئەسغەر لەم وتارەیدا غەم لەوە دەخوات كە كوردێكی خوێندەوارو مامۆستا لەسەر پەڕەی رۆژنامە دژ بەزمانی نەتەوەی خۆی و دژ بەسەربەخۆیی كوردستان بوەستێت و بەخەیاڵاتی لەقەڵەم بدات.
ئەوجا پرسیار دەكات و دەڵێت: زۆر شتی دی بەخەیاڵات دەبینرا كەچی بوونە راستەقینە وەك دروستكردنی دەوڵەتێك بەناوی عێراق و دەوڵەتێك بۆ جۆرجیا و بۆ بوخاراو. هتد.
بۆیە ئەو كاتیش هەستی نەتەوایەتی كوردانە هەر وەك ئێستا لەو باوەڕەدا بووە كە كوردستان هیچ زەمانێك بەشێك نەبووە لەو عێراقە، بۆیە بەڕێز ئەحمەد حەمدی كە لەساڵی 1894 لەدایكبووەو لەساڵی 1969 كۆچی دوایی كردووە لەهەمان رۆژنامەدا رۆژنامەی پێشكەوتن ئەم قسەیەی لای خوارەوە دەكات لەژێر ناونیشانی (بۆ تۆزی نووسین زۆر خوێندن لازمە) لەژمارە 114 بەرواری 29/6/1922
(كوردستان نەمتمم و نە ئەجزای عێراقە، وەتەنێك لەخارجی عێراقا بێ، میللەتێك كە (لسان) و عنصری لەعراقی نەچێ، دیارە نە ئەوە، نە لەوە).
واتە كوردستان تەواوكاری عێراق نییەو بەشێكیش نییە لەعێراق، بەڵكو نیشتمانێكە لەدەرەوەی عێراقدا، كاتێكیش كەزمان و نەژادی كورد لەهی عێراق نەچێت دەردەكەوێت كە نە عێراقییەو نە لەعيراقیشە).
بۆیە وەك زۆرجاری دیكەش گوتومانە لەڕووانگەی ئەوەی كە پێكەوەژیان و پێكەوەبوونی مرۆڤەكان لەبچوكترین بازنەدا تاپێكەوەبوونی گەلان لەیەك دەوڵەتدا، ئیرادەی ئازادو قەبوڵكردنی سەربەستانەی دەوێت، بۆیە پێویستە ئەم جیهانە بزانێت كەگەلی كوردستان لەلكاندنی بەم عێراقەوە پرسی راستەقینەی پێنەكراوە، بۆیە مافی بڕیاردانی چارەنووسی خۆی هەیە بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی خۆی و، جۆری ئەو سیستمەش كە ئارەزوومەندانە بۆ خۆی و نەتەوە هاوژیانەكانی هەڵیدەبژێرێت، بەمەبەستی بەرقەراركردن و چەسپاندنی ئاشتیی جیهانیی و ئیقلیمی.

Top