سەردەمی (دژە دڵنیایی و نائاسایش)
فرەڕوانگەیی بۆ ئاسایش گەیشتۆتە ئاستێكی بێ سنوور، جەنگی موتوربەكراو(hybridwar) نوێترین دەستەواژە كە ئەدەبیاتی ئەمنی جیهانی داپۆشی و خەسڵەتی ئەو جەنگە جۆراوجۆرانەی تاریفكرد كە لەناویەك جەنگدا ڕوودەدەن، هەروەها هەڕەشەی موتوربەكراو كۆی ئەو هەڕەشە جیاوازانەن كە ڕووبەرووی ئاسایشی جیهان دەبنەوە لەیەك كاتدا.
ئاسایش بەیەك لەكۆنسێپت و دیسپلینە بەرفراوان و هەستیارەكان دەژمێردرێت لە سەدەی بیست و یەكەمدا، جێگای ئاماژەیە هەر لەسەرەتای چوونە ناو گۆڕانكارییە بەهێزو بە هەژموونەكانی ئەو سەدەیە، جیهان و مرۆڤایەتی كەوتە قۆناغێكی دووبەرەوە، بەری پێشەوەی نەخشە نوێیەكەی جیهان كۆی دەرەنجامی پێشكەوتن و تەكانە تەكنۆلۆژی و زانستیەكان بوون كە ژیانی مرۆڤیان بە شێوەیەك لە سیستەمی ئاسایش و پاراستن داپۆشی و دەورەدا، هەوڵدرا بە تیژترین تەكنیك ئاستی تەكنۆلۆژیا و هەستیارترین ئامێر بتوانرێ پتەوترین پارێزگاری لەسەلامەتی ژیانی مرۆڤدا بكرێ، بەری پشتەوەی ئەو نەخشەیە بە كراوەترین و ئاسانترین و ڕوونترین شێوە، ئاسایشی جیهان و مرۆڤایەتیان درز تێخست و گواستەوە بۆ ئاستێكی نا ئاسایشی و نادڵنیایی بێ سنوورو تایبەتمەندیەكان و ئاسایشی مرۆڤ و دەوڵەتان كەوتنە ژێر هەڕەشەوە.
لەبەر ئەو گۆڕانكاریانەی بەسەر ئاسایشدا هات، ئەركێكی زۆر ئەستەم كەوتە سەرشانی زاناو سیاسەتمەداران و سكۆلارەكانی جیهان، بۆئەوەی بە تیژڕەوی بەرەوپێشچوون و كرانەوەو بەرەڵڵاكردنی سنوورەكان ئەوانیش بە تیۆرو سیستەم بەرگری بكەن و قەڵغانی پتەو دەست بدەنێ بۆ پاراستنی ئاسایشی جیهان و ژیانی مرۆڤ، هەر لەهەمان ڕوانگەوە یەكێك لە هەستیارترین ڕەهەندەكان كە كەوتۆتە ژێر هەڕەشە، ئاسایشی ژینگەیە كە بۆتە هۆی نادڵنیایەكی گەورەو هەموو زاناو سیاسیو ڕۆشنبیرە ترۆپكەكانی جیهانی سەرقاڵ كردووە، هەروەها لەئێستادا بە یەكێك لە كێشە پڕمەترسیدارەكانی دژ بە ئاسایشی نێودەوڵەتیش دێتە هەژماركردن.
ئاسایشی نیشتمانی فراوانترین و ئاڵۆزترین دەستەواژەی ئێمەی مرۆڤە بۆ راڤەكردن و تێگەیشتن. هەروەها وەڵامدانەوەیەك كە پەیوەست بێت بە پرسەكانی ئاسایش لەچوارچێوەی، زەریا، ئاسمان، بۆشایی ئاسمان، پێویستی بە بیروبۆچوونێكی جیهانی هەیەو تەنیا لەدەسەڵات و بڕیاری دەوڵەتێك دەرچووە.
خێرایی بڵاوبوونەوەی ڕووداوە جیهانییە پەیوەندیدارەكان، هەوڵەكانی دەوڵەت لاواز دەكەن بۆ پاراستن و بەڕێوەبردنی ئەو پرسانەی پێوەندیان بە ئاسایشی نیشتمانییەوە هەیە.
هەرچەندە زۆربەی ڕایەكان پێیان وایە جیهان كەوتۆتە قۆناغی پۆست پیشەسازییەوە، بەڵام پیسبوونی ژینگە بۆتە كێشەیەكی پڕگرێ و گرفتی ئەو سەردەمە، وەكو گەرم داهاتنی گۆی زەوی وگۆڕانی كەش لەسەرتاسەری گۆی زەویدا كە دەرەنجامەكانی زۆر ترسناك خۆیان نیشاندەدەن، بۆ نموونە تێكچوونی ژینگەی شارێكی وەكو نیویۆرك بۆتە هۆی شپرزەبوونی زاناو رۆشنبیرو سیاسییە ئەمریكییەكان، كە بە پێی چەند لێكۆڵینەوەیەك قوربانیەكانی پیس بوونی ژینگەی نیویۆرك دەگەنە ئاست قوربانیەكانی جەنگی ڤێتنام! پێشبینیش دەكرێ بۆ چەند ساڵێكی ئایندە ئەگەر نەتوانرێ پیسیی ژینگەی نیویۆرك كۆنتڕۆڵ بكرێ، ئەوا كارەساتی گەورەی ژینگەیی لێدەكەوێتەوە..
لەو سەردەمەدا دەكرێ ئاسایش بەو تۆڕە جاڵجاڵۆكەیە بچوێنین كە هەموو لقەكانی پێوەندیان پێكەوە هەیەو پێكەوەچنراون، بە پسانی هەر دەزوولەیەكیشیان لە هەر یەك لە سێكتەرەكانی كۆمەڵگەدا ئاسایشی مرۆڤ تێكدەچێت و دەوڵەتێك دەكەوێتە ژێر مەترسییەوە، بۆ نموونە هەر بە تێكچوونی ئاسایشی تەندروستی نەوەیەكی نەخۆش پەروەردە دەبێت و نەوەیەكی زۆر كاراش وزەو گیانی لەدەست دەدا..
لەبەرئەوە دەبێت هۆشیاریی تەواومان هەبێت بەرامبەر هەموو مەترسیو هێرشێك كە ئاسایشی ژیانمان دەخاتە ژێر مەترسیەوەو با بزانین كامەمان كامەمان دەپارێزێن بەتایبەت لە ئێستادا كە هەڕەشەكان موتوربەكراون و لەهەموو لایەنێك ڕا دەمانكەنە ئامانج، ئەو ئەركە بەتەنیا بەجێنەهێڵین بۆ لایەنێكی پەیوەندیدار، لەگەڵ ئەوەی سیاسەتی ئەمنی پێویستە لەسەرەكیترین سیاسەت و ئەجیندای دەوڵەتدا بێت، بەتایبەت لە ئێستادا كە تیرۆر بەجیهانی بووە، هەروەها داڕشتنی سیاسەتی متمانە وەدەستهێنان و هۆشیاركردنەوەی هاووڵاتیان بۆ خۆپاراستن و رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر، دەبێت ئەجیندای سەرەكی هەر كابینەیەكی حكوومەت و هەر وەزارەتێك بێت بەپێی پسپۆریی خۆی..
لەبەر ئەو هۆكارانە دەكرێت كە ئەو سەردەمە بە سەردەمی (دژە دڵنیایی) ناوزەد بكەین و هەر مرۆڤێكی ئەو جیهانەش بە خاوەن ئەركێك پێناسە بكەین كە ئەركی پاراستنی ئاسایشی ژیانی خۆیەتی پێش ئەوەی ئەو ئەركە بە ئەركی هیچ كەسێكی تر یا دەزگا ئەمنیەكان بزانێت، هەروەها هاووڵاتی بە كەمتەرخەمبوونیشی زیان بە خۆی و بە كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی دەگەیەنێت. هەر لەبەرئەوەش مرۆڤی هاوچەرخ وا ڕادەهێنرێ كە چەندەی لەتوانایدایە پشت بەكەس نەبەستێ بۆ پاراستنی ژیانی و توندوتۆڵ ڕاگرتنی هەموو ئەو دەروازانەی كە ئاسایشی ژیانی دەخەنە ژێر مەترسیەوه، هەر بۆخۆی بەچاوی پۆلیسێك بڕوانێت بۆ پاراستنی ژیانی تایبەتی خۆی و ژیانی ئەو كۆمەڵگەیەی تێیدا دەژیت.
ئەگەر بەرپرسیاریەتی سیاسەتی ئەمنی بە تەنیا بۆ لایەنە پەیوەندیدارەكان بەجێبهێڵدرێت ئەوا ئەگەری كۆمەڵە كەموكورتییەكی لێدەكەوێتەوە، چونكە لەسەردەمی بەجیهانی بوونی تیرۆردا پێویستە تێكڕای وەزارەتەكان و كەناڵە هەستیارەكانی كۆمەڵگە، یەك لە سەرەكیترین پلانیان پلانی دژە تیرۆرو هۆشیاركردنەوە لە تیرۆر بێت.