پێویستە لە عێراقی فیدڕاڵی جەخت بكرێتەوە لەسەر ئەو هەقیقەتە و رێگاكە راست بكرێتەوە، ئەویش بە بڵاوكردنەوەی گوتارێكی رۆشنگەریی گونجاو لەگەڵ ئاڕاستەی سەرلەنوێ بەدامودەزگاییكردنی دەوڵەتی عێراق و لە سەر بناغەی كۆنفیدڕاڵی كە بە هۆیەوە رێز لەو هەمەجۆرییە بگیرێت كە كۆمەڵگەی عێراقی پێ دەناسرێتەوە، بەهۆیەوە تاك تاكەی ئەندامانی كۆمەڵگە بە شێوەیەكی یەكسان فرەیی و هەمە جۆری بپارێزن. مۆدێلی ئەدای كوردستان لەم ڕووەوە نموونەیەكی جوانە لەسەر كاروانی چەسپاندنی یاسا مەدەنییەكان، كە پێویستە هەمووان بەو ئاڕاستەیەی كوردستان بڕۆنە پێشەوە، تا لە ئاسۆیەكی فراوانتردا خۆیان ببیننەوە، هەروەها هێزەكانی تاریكی و شانە خەوتووەكانی تیرۆریستان لەناو ببەن، بەڵام لە رووی مەیدانییەوە لە بەشە عەرەبییەكەی عێراقدا یاساكان و پێڕەوكاریی مەدەنی پاشەكشەی زۆری كردووە، ئەو بەشەی عەرەبی لە عێراق بووەتە بەربەستێكی گەورە لەبەردەم هەمەڕەنگێتی نیشتماندا.


ئیشكالیەتی رێزگرتنی یاسا، نە ئەو بابەتە ورووژێنراوەیە كە جێگای گەنگەشە بێت، نە بابەتێكی تازە و نامۆیە، هەروەها لە ناو ئامڕازەكانی پێناساندنیدا بابەتێكی ئاڵۆزیش نییە. یاسا لە داڕێژەرانییەوە هەڵدەقوڵێت، یا لە نوێنەرانی گەلەوە كە بەرجەستەی ڕوانینیان بۆ ژیان دەكەن، پێویستە ئەو یاسایە ببێتە ئاوێنەی گرێبەستی كۆمەڵایەتی بۆ هەبوونی مرۆڤایەتییان، یاسا هەیە بۆ رێكخستنی ئەركەكانی ژیان و ئاراستەی پێوەندییەكان و كەفالەتی ماف و ئازادییەكان و زامنكردنیان لەوەی تەعەدایان لێنەكرێت، هەروەها بەپێی ئاستی گوزارشت لێكردنی وڵاتێك یاسا رێك دەخرێت، هەر بەو ئاستەش هەمووان پێوەی پابەند دەبن و درك بە سروشت و ئامانجەكانی دەكەن، درك بەوە دەكەن یاسا رێز لە خۆنان و بەرژەوەندی و ئاواتەكانیان بەرجەستە دەكاتەوە. زیاتر گەنگەشەكە لەسەر ئەوەیە چۆن یاسا وەك هەڵوێستێكی ئەرێنی بەكاردەهێندرێت، یان چۆن باز بە سەر دیسپلینەكانیدا دەدرێت و بە هۆیەوە مافی كەسانی تر دەلەوتێنرێت. سەرەڕای ئەوەش كە رێزگرتن لە یاسا بە بەردەوامی وەك بیروباوەڕ و میتۆدێكی مۆراڵیی رەفتارێكی ئاگامەندانەیە لەلای هەموو گەلان و رێزی لێگیراوە، پەروەردەی مەدەنی و ئایینی دروست بەردەوام پاڵپشت بوون بۆ هەڵوێستی ئەرێنییانەی پابەندبوون بەیاساكان و خەسڵەتەكانیەوە، لەبەر ئەوەی بە بنەڕەتی سەقامگیربوون و ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی و پەرەپێدان و پێشكەوتنی مرۆڤایەتی دانراوە، ئەگەر ئەمە دروست بووایە، بۆ گەلانی دنیا لە پێڕەوكردنی چالاكییە رۆحییەكان ئەو مافە چەسپاوەیان هەبووایە، چ ئەو چالاكییانەی سرووتێكی ئایینی لە خۆ دەگرن، یا ئەوانەی پێوەندیدارن بە چالاكی رۆشنبیری و فراوانیی ئاسۆكانیەوە. لە ڕووی مەبدەئیشەوە هەموو ئەمانە ریزبەندی چەسپاندنی یاساكان و پێڕەوكردنی ئازادییەكان و مافەكانن لە ژێر رۆشنایی ئەو دەقانەی بەهایەكی باڵایان بۆ هەبوون و رێڕەوی پێشكەوتن هەیە. لێرەوە دەتوانین بڵێین ڕاستە ڕێی بەهادارانەی رەفتار لەوەدایە كە دەست بگیرێت بەو ریزبەندییەوە كە لە رێزگرتنی یاسا مەدەنییەكاندا بەرجەستە دەبنەوە، هەروەها زامنكەری ئازادی و مافەكانن و كۆمەڵگە لە دووبەرەكی دەپارێزن، بە واتایەكی فراوانتری زاراوەكە لەبەر ئەوەی دادپەروەریی و یەكسانی دەچەسپێنن، هەموو حاڵەتەكانی رەگەزپەرستی و جیاكاری لەسەر بناغەی ئایین و ڕەگەز دوور دەخەنەوە، ئیتر لە ژێر هەر بەهانەو ناوێكدا بن.
یاسا لە دەوڵەتی مەدەنیدا ئەو كۆڵەگە بنەڕەتییەیە بۆ بە مرۆڤبوون، هەروەها بۆ دەستەبەركردنی مافەكان و رەتكردنەوەی جیاكاریی بەهەموو شێوەكانیەوە، بەڵام لە وڵاتە ستەمكارەكاندا بەپێچەوانەی ئەمانەوە، یاسا دەربڕی شەرعیەتپێدانی بەهاكانی جیاكاری و لەوتاندنی ماف و ئازادییەكانە.
گەرچی شێوازەكانی ستەمكارێتی و جیاكاری ناچنەوە سەر یاساكانی دارستان و ئاژاوەچێتی و لە گرێژنە دەرچوون، كە بە هۆی نەبوونی یاساو كۆنتڕۆڵەكانیەوە تەشەنە دەسێنن، بەڵكو ستەمكاریی هۆیەكەی ئەوەیە، پشت بە یاسایەك ببەستێت كە بە تاكگەرایی ڕابردوویێكەوە داڕێژرابێتەوە كە بنەچەكەی بگەڕێتەوە بۆ زەمانی دەوڵەتی ئایینی، ئیتر لە ژێر هەر ناو و ناونیشانێكدا بێت، ئەمەش لە دەرئەنجامدا دەبێتە هۆی زاڵبوونی دەسەڵاتی جیاكاری كردن لە نێوان هاووڵاتیان، لە ڕێی ئەركە سیاسییەكانی كە لەژێر پەردەی ئایینەوە بەهانە بۆ خۆیان دێننەوە.
ئەو یاسایانەی كە لە گرێبەستی كۆمەڵایەتییەوە هەڵدەهێنجرێن، ئەو گرێبەستەی لە ناو وەچەكانی یەك نیشتمانن، یان لە ناوەندی كۆمەڵگەی هاوچەرخی مرۆڤایەتییەوە دێنە دەرەوە، تێكڕایان كۆمەڵێك خاڵن كە كۆك بوون و سازانێكیان هەیە، لەژێر ڕۆشنایی بونیادی دەوڵەتدان و پشتبەستراون بە لائیحەكانی مافەكانی مرۆڤ و ئازادییەكانی و پلەی دوور، یان نزیكبوونیان لە چەسپاندنی بەهاكانی هەبوونی هاوچەرخانەی مەدەنییەتی مرۆڤەوە.
ئەو هەبوونە ئینتیما دەكاتەوە بۆ سەردەمی هاوچەرخ، بە هەموو ئەو ناواخنەی هەیەتی لە گەشەكردنی گوتاری بە مرۆڤبوونمان و بە دەستپێوەگرتنمان بۆ دادپەروەری و یەكسانی و لاكردنەوە بۆ هەموو ئەو داخوازییە مرۆڤایەتییانەی هەیە. بەمەرجێ ئەمە لەسەر حیسابی ئەویدی نەبێت، بەڵكو بە شێوەیەك بێت ڕێز بۆ ئەویدی دابنێت و داخوازییەكانی تایبەت بە بەهای یەكسانی و دادپەروەریی دروستانە داڕێژرابن.
ئەم ئاڕاستەگیرییە مەدەنییە و سووربوون لەسەر چەسپاندن و پێداگیری بۆ بونیادنانی دەوڵەتی مەدەنی، باشترین دەرفەتێك دەڕەخسێنن تا ڕێزی ڕاستەقینەی پلۆرالیزمی و هەمەڕەنگی بڕەخسێت و لە جیاكارییەكان دوور بكەوینەوە، بەڵام دیاردەكانی دەستگرتن بە دەسەڵاتی تاكڕەوانەوە كە دەچێتەوە سەر گوتاری ئایینی و مەزهەبی، یان فەلسەفی تاكڕەوانە پلۆرالیزمی تێكدەشكێنێت، ئەو پلۆرالیزمیەتەی گەوهەری هەبوونی مرۆیی و ناسنامەی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی و ئیتنی و ڕۆشنگەریمانە، ئەگەر تاكڕەوەكان لەسەر ئەو پلۆرالیزمیەتەش بدوێن، ئەوا بە فیز و لووتبەرزانەوە وەك چۆن خێرێك بە بەرانبەر بكەن، بەو شێوە لەوتێنەرانە لێی دەدوێن، زۆر بەهانە و پاساویش بۆ ئەو شێوە ڕوانینە دەدۆزنەوە و لە ژێر جۆرەها ناودا كە ئیسقاتی ئایینی بناغەی ئەم پاساوانەیە. بەڵام بۆچی ئەم مرۆڤە خۆی نوێنەری خوا بێت و پیرۆز ڕاگرانی خۆی لەسەر زەوی پێویست بێت، چۆن ڕێ بە خۆی دەدات دەسەڵاتی ڕاڤەكردن و شرۆڤەكاری تاكڕەوانە بە خوێندنەوەكانی بدات؟
مافی هەر كەسێكە كە بڕوا بە ئایین، یان مەزهەب، یان فەلسەفەیەك بهێنێ كە خۆی بە باشی دەزانێت، بەڵام ئەو كەسە مافی ئەوەی نییە بڕواكەی خۆی بەسەر كەسانی تردا بسەپێنێت. دەوڵەتی مەدەنی و یاساكانی مافی بڕواهێنان بۆ هەمووان زامن دەكەن، بەڵام سەپاندنی بیر و ڕوانینێك، یان بڕوا و سرووتێكی تایبەت بەسەر ئەوانی تردا ڕەتدەكەنەوە، بەپێچەوانەی دەوڵەتی ئایینییەوە كە پاڵپشتە بۆ جیاكاری و پاوانخوازی و سەپاندنی بڕوای لایەنێك بەسەر ئەوانی تردا، هەر بە بازاڕكردنێكی یاساكان بۆ خاتری لایەنێك بە میكانیزمەكردنی ستەمی سیاسییە، ستەمێك بەو پاشخانە ئایینییەوە كە خۆی دەكاتە نوێنەری خواوەند بەسەر زەوییەوە.
بە دیاریكراوی هیچ چارەیەكمان لە بەردەم نییە، جگە لە گەڕانەوە بۆ میتۆدی گرێبەستی كۆمەڵایەتی كە لە یاسا مەدەنیەكاندا بەرجەستە دەبنەوەو خاڵە هاوبەشەكانی پێكەوەژیان لەسەر بناغەی دادپەروەری و یەكسانی جەخت لێ دەكەنەوە، هەروەها جەخت دەكەنەوە لە برایەتی نێوان مرۆڤایەتی كە جیاكاری لە نێوان كەسێك بۆ كەسێك ناكات. لە دەوڵەتی دیموكراتیكدا ئەمە حەقیقەتە، نەك بەلاڕێدابردن و خۆپیشاندان لەسەر وتنەوەی شتێك كە درۆ بێت، یاسا مەدەنییەكان هۆكارێكن بۆ بووژانەوەی ئەم پلۆرالیزمیەتە و ڕێزلێگرتنی و پاراستنی.
لە دەروازەی جەختكردنەوە لەسەر حاڵەتی پەشێوی لایەنگرانی ئایین و مەزهەبەكان وای دەبینینەوە كە ئەنجامدەری تاوانن لەو كۆمەڵگەیانەی رۆشنبیرییەكی تاكڕەوانەی لووت بەرزانەی لایەنێكی دەستڕۆشتوو (بەهۆی چەندایەتی ژمارەكەیانەوە) یان بەهۆی پاوانخوازی كەسانێك كە ستەمی زۆرینە بەرجەستە دەكەنەوە و كۆمەڵگەكە دەشێوێنن، ئەو ستەمەی كە لە دەسەڵاتی یاسایەكەوە دروست دەبێت، كە یاساكە مەحكوومە بە پاشخانێكی ئایینی بە وەهم كراو، یان لە دەركردنی گوتاری ئەندامانی كۆمەڵگەیەكەوە كە لەژێر چارشێوی دیزداشە و لەچكی ئاینی خۆیان دەشارنەوە.
گەر دیقەت بدەین لە چۆنیەتی چارەسەركردنمان بۆ ئەم حاڵەتە پێویستە لە سەرەتاوە دوور بكەوینەوە لە شۆڕبوونەوە بە ناو بڕوا و رێبازەكەدا، چونكە لە ناواخندا هەموو ئایین و بیروبڕوایەك بۆ ئەوە هاتوون كە كاروباری نێوان مرۆڤەكان چاك بكەنەوە، برایەتی بخەنە نێوانیان و جیاكاری لە نێوان مرۆڤێك و ئەوی تردا نەهێڵن، بەڵام ئەوانەی لەبن لەچك و لەژێر دیزداشەدا هاتوهاواریانە ئەم هاواركردنەیان بۆ داپۆشینی ئامانجێكی سیاسییانەیە كە دەیانەوێت شەرعییەت بۆ یاساكانی جیاكاری بدۆزنەوە، واتە بەشێوەیەك لە شێوەكان فرەیی و هەمەڕەنگی تێكبشكێنن.
هەموو دەقەكان لەناو هەموو ئایینەكاندا ئاماژەیان داوە بە برایەتی نێوان مرۆڤ و یەكسانبوونی دادپەروەرانە لەنێوان مرۆڤەكاندا كە بە هۆیانەوە نەتەوە و هۆزەكان دروست بوون و یەكتر دەناسن و پێكەوە دەژین، نەك لە دژی یەكتر بووەستنەوە و ستەم لە یەكتر بكەن، وەك چۆن ئێستا تیرۆریست و تایەفەگەرییەكان هەندێك وتەزای ئایینییان دەرهێناوە، تاوەكو بەهانە بۆ مەرامی سیاسی خۆیان بدۆزنەوە، مادام بەهای پێكەوەژیان و لێبووردەیی و لۆژیكی عەقڵ گەوهەری نەخشەڕێژكردنی ڕێگەكانی ژیانە، ئەویش بەپێی ئەزموونە مرۆڤایەتییەكان، بەڵام هەموو ئەو ئەزموونانە نەیانتوانیوە ڕێ لەو بیرۆكە تاكگەرا بەفیز و لووتبەرزانە بگرن، كە نان و ژیانیان لەوەدایە چۆن ستەم بكەن لە هەمەڕەنگی و فرەیی مرۆڤایەتی، كە ئەوەش بەپێچەوانەی گەوهەری بوونەوەیە.
لە عێراقدا كۆمەڵگەكە بەوە دەناسرێتەوە كە لە لایەنگیریی كردنیاندا فرەییە، ئەمەش هەر لە گەلانی سۆمەرییەوە كە پێش هەزار ساڵ لەمەوبەر هاتوون، لەسەر بنەڕەتی برایەتی و یەك چارەنووسی ژیاون، بەڵام ئەم یەكتا چارەنووسییە ئەوەیە ڕێز لە فرەیی و هەمەجۆری بگیرێت و مرۆڤایەتی دەوڵەمەند بكات. لە عێراقی تازەدا دەوڵەتی عێراقی لە سەر بناغەی داڕشتەیەكی یەكەمین دەستووری عێراق لەدایكبووەتەوە كە تەبەنای شۆڕشێكی نیشتمانی و دیموكراتیانەی لە 14ی تەمموزدا كردووە، كۆمەڵێك یاسای مەدەنی داناوە، كە ئازادییەكانی هەموو جۆرە توێژێكی گەلی تێدا رەنگ داوەتەوە، بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە لەداڕشتەی دەستووری 2005 جەخت لەمە كراوەتەوە، لەسەر بوونیاتێكی فیدڕاڵییانە كە گوزارشتە لە مافی چارەی خۆنووسین و یەكێتییەكی ئارەزوومەندانە لەلایەك، هەروەها لەلایەكی ترەوە گوزارشتە لە نەهێشتنی جیاكاری لە نێوان وەچەكانی عێراقی فیدڕاڵی و ئەو جیاكارییانەی بە هۆی پاشخانە ئایینی و نەتەوەیی و مەزهەبیەكانەوە دروست دەبن. هەروەها هەر گوتارێكی تاكڕەوانەی قەدەغە كردووە كە ببێتە هۆی ئەوەی پێكهاتەیەك لە پێكهاتەكان بە كەم و سووك تەماشا بكرێت، یا لە ناو ببرێت، یا بە كۆیلە بكرێت. پێویستی دەكرد داڕشتنەوەی دەستووری 2005 لە ژێر چەتری ئەو یاسایانەدا ئەم هەمەجۆرییە لە سەر بناغەی مەدەنییەتی دەوڵەت بپارێزێت، ئەویش بە بنەماكانی مەدەنییانەی گوتارێكی رۆشنگەرانەی چەسپاو لەسەر ڕێزدانان بۆ هەمەجۆری و بووژانەوەی چالاكییەكانی، بە شێوەیەك كە لەگەڵ هەموو ڕەنگ و لایەنگیرییەكانی تەواوی ئەندامانی كۆمەڵگە بگونجێت، بەڵام بە هۆی قۆرغكردنی هەندێك بڕگە تێیدا، كە پەنجە رادەكێشێت بۆ رێزگرتنی سرووتەكان و مافی پیادەكردنی لەلایەن لایەنگرانیەوە، كەفالەتكردنی ئەو پیادەكردنە بەو ئازادییەی بینیمان، هەندێك هەن ئەو بڕگانە دەكەنە هەنجەت بۆ ئەوەی پیرۆزی ئایینی بە سەردا بخەن و لەسەر حیسابی جیاكاریی سیاسی و تایەفەگەری چەندین گرووپ بۆ دووبەرەكیكردن دروست بكەن، كە لە دەرئەنجامدا ئەو گرووپانە دەبنە زۆنگاوێك بۆ هەڕەشە و هەڵگیرساندنی شەڕی بەردەوام. ئەم بڕگانە دەروازەیان كردۆتەوە بۆ زەمینەسازاندنێك تا سوپای سەربەخۆیان دروست بكەن و دواجار ببنە باڵی ستەمكاری و لەوتاندنی مافی ئەوانیتر و جیاكاریكردن، ناڕاستەوخۆ دەچنە ژێر باڵی هێزەكانی تاریكی و وەحشیانە تاوان دەرهەقی كەسانی تر ئەنجام دەدەن، ئێستا بە ناوی ئایینەوە (بە ناوی ئیسلامەوە) لایەنگرانی ئایینێكی تر بە كۆیلە دەكەن (بە نموونە كوردی ئێزیدی) هەروەها بە ناوی ئیتنەوە تیرۆریستە توندڕەوە تەكفیرییەكان تەنیا جیاكاری ناكەن، بەڵكو لە هەڵمەتێكدان بۆ جینۆساید و پاكتاوكردنی رەگەزیی و ئەنجامدانی تاوانەكانی دژ بە مرۆڤایەتی، وەك بازرگانیكردن بە مرۆڤ و ئەتككردن بە ناوی شەرعەوە، یان بە شێوەیەك لە شێوەكان خۆیان لە ویستی خودا بەرجەستە بكەنەوە و خۆیان بە نوێنەری خودا لەسەر زەوی دابنێن بۆ ئەنجامدانی ئەم رەفتار و كارە ناشیرینانە. كەواتە كێشەكە تەنیا لە سنووری رێزگرتنی یاسا راناوەستێت، بەڵكو كێشەكە لەوەدایە رێز لە چ یاسایەكیان بگرین و كامیان سەربخەین، بە سروشتی حاڵ جەخت لەسەر چارەسەرێك دەكەینەوە كە ئەویش حەتمیەتی رێزگرتنە لە یاسا مەدەنییەكانی دەوڵەت، ئەو یاسایانەی رێز دادەنێن بۆ بنەماكانی مافی مرۆڤ، هەروەها مرۆڤ وا لێدەكەن رێزبگرێت لە بنەماكانی دادوەری و یەكسانی و هەموو شێوازەكانی جیاكاری رەتدەكاتەوە. كەواتە رێز بۆ یاسا مەدەنییانە دادەنێت كە لە دەفرێكدا هەبوونی مرۆڤ وەك یەك تەماشا بكات. لە ژێر رۆشنایی ئەمەدا پێویستە لە عێراقی فیدڕاڵی جەخت بكرێتەوە لەسەر ئەو هەقیقەتە و رێگاكە راست بكرێتەوە، ئەویش بە بڵاوكردنەوەی گوتارێكی رۆشنگەریی گونجاو لەگەڵ ئاڕاستەی سەرلەنوێ بەدامودەزگاییكردنی دەوڵەتی عێراق و لە سەر بناغەی كۆنفیدڕاڵی كە بە هۆیەوە رێز لەو هەمەجۆرییە بگیرێت كە كۆمەڵگەی عێراقی پێ دەناسرێتەوە، بەهۆیەوە تاك تاكەی ئەندامانی كۆمەڵگە بە شێوەیەكی یەكسان فرەیی و هەمە جۆری بپارێزن. مۆدێلی ئەدای كوردستان لەم ڕووەوە نموونەیەكی جوانە لەسەر كاروانی چەسپاندنی یاسا مەدەنییەكان، كە پێویستە هەمووان بەو ئاڕاستەیەی كوردستان بڕۆنە پێشەوە، تا لە ئاسۆیەكی فراوانتردا خۆیان ببیننەوە، هەروەها هێزەكانی تاریكی و شانە خەوتووەكانی تیرۆریستان لەناو ببەن، بەڵام لە رووی مەیدانییەوە لە بەشە عەرەبییەكەی عێراقدا یاساكان و پێڕەوكاریی مەدەنی پاشەكشەی زۆری كردووە، ئەو بەشەی عەرەبی لە عێراق بووەتە بەربەستێكی گەورە لەبەردەم هەمەڕەنگێتی نیشتماندا. ئەمە ئەو جیاوازییەیە كە لەسەر یەك خاكی نیشتماندا دەبیندرێت، بۆیە پێویستە هەمووان وەكو یەك و بە جیاوازی ئینتیما و تەوژمەكانەوە، رووبەڕووی رۆحیەتی تاكڕەوانە و خۆبەزلزانی و جیاكاری ببینەوە و پێكەوە گوێ لەدەنگی رێزگرتن لەو یاسایانە بگرین كە مەدەنییەتمان دەچەسپێنن، ئەوەش ئامڕازی چارەسەرە بۆ دروستكردنی پێوەندی مرۆڤانەی دروست، كە لە یاسا مەدەنییەكان و رۆشنگەرییەكاندا بەرجەستە دەبێتەوە، بەرگری لەم ئاڕاستەیە بكەینەوە بە ناردنی مەسیجی برایەتی نێوان هەموو پێكهاتەكان، تا هەمووان سەلامەت بن و نەكەونە سەر گوریسی بیروبڕوایەك كە بەهانە بۆ شەڕ بدۆزێتەوە، یان لەڕێی گوتارێكی تەمومژەوە كە تۆمەت ببەخشێتەوە بەسەر ئەوانی تردا، یان چەندین ریزبەندیی دروست بكات تا لەپشتیانەوە یاساكانی جیاكاری بورووژێنێت، یان نەكەوینە پشت ڕۆشنگەرییەك كە بە بەرگێكی ساختە لە پشت ئایینەوە خۆی مەڵاسداوە، پێویستە لە بەرامبەر ئەم ئیشكالیەتە و ناوەڕۆكی چارەسەرەكەی وشیار بینەوە، رەنگە بتوانین بەم هەوڵە سەرەتاییە لایەنێكی گرفتەكە چارەسەر بكەین.

* توێژەری ئەكادیمی زانستە سیاسیەكان و
سەرۆكی زانكۆی ئیبن روشد لە دانیمارك