چەپەكان بەگشتی و ماركسییەكانیش بەتایبەتی، بە جیاوازی ڕێبازگەكانیانەوە، زۆر بە نیگەرانییەوە لەم ئەزموونە نوێیەی كوبا دەڕوانن، هەموویان بۆ ڕێگەچارەیەك دەگەڕێن تا جەنگی مۆدێڕنە و ئازادیخوازی لە بەرژەوەندی وەدیهاتنی پەرەپێدانی بەردەوامیی مرۆییانەدا یەكلایی بكەنەوە. ئەوان بە دووربینێكی ترەوە لە درەختەكە دەڕوانن، بە ئومێدەوەن سێوەكە پێبگات تا گەلی كوبی لێی بكاتەوە، نەك بكەوێتە ناو سەبەتەی (واشنتۆن)ـەوە كە 55ی ساڵە چاوەڕوانی خواردنێتی!

وتووێژ سەبارەت بە گێڕانەوەو ئاسایی بوونەوەی پێوەندییەكانی نێوان كوبا و ئەمریكا گەنگەشەی زۆری لێكەوتۆتەوە، هەندێك بە نوشوستیی بۆ ئیمپریالیەتی ئەمریكایی لە قەڵەمی دەدەن، كە ئەمریكا بۆ دواجار ناچار بووە دان بنێ بە شكستەكەیدا لەبەرانبەر بێتوانایی خۆی لەوەی ڕژێمی سۆسیالیستی كوبای پێ نەڕووخا، كوبایەك كە لە بەرانبەر تەحەددییەكانی ئەمریكا و گەمارۆ بەسەر سەپێنراوەكانیدا بۆ نزیكەی پێنج دەیە و نیوە كۆڵی نەداوە. هاوكات لە لایەكی تریشەوە زۆربەی ناوەندەكان تەوژمێك لە نیگەرانی دایگرتوون، چونكە باش ئەوە دەزانن كە ئەمریكا وا بە ئاسانی دەستبەرداری ئامانجەكەی خۆی نابێت، هەمیشە لەسەر چەندین ئەلتەرناتیڤ بۆ گەیشتنە ئەنجام هەڵدەسووڕێت، ئەگەر لە یەكێكیاندا شكست بهێنێت، ئەلتەرناتیڤە هاوئاستەكانی تری بۆ دەخاتەگەڕ، ئەگەر بشزانێ بژاردەی توندیی سەربازیانە و چەكی گەمارۆدان، دادی نادات، ئەوە بە هێزی نەرمەوە بۆ نەیارەكەی دەخشێت، تا بە ئامانجەكەی بگات، ئەگەر پێویستیش بكات دەستەوانەی خوریشی بۆ لە دەست دەكات تا بە باشی بیگرێت.
خۆ ئەگەر بابەتەكە بریتی بێت لە پێوەندی بەستن لەگەڵ هەموو وڵاتاندا، ئەمە لەسەر ئاستی پێوەندییە دەرەكییەكان كارێكی سروشتییە، بە چاوپۆشیكردن لە سروشتی سیستمە كۆمەڵایەتییەكە، ئەم كارە وادەخوازێت پێوەندی دۆستانەی لەگەڵ هەموو وڵاتانی دەوروبەری خۆی توندوتۆڵ بێت و پتەوتریشی بكات، بەڵام وەك دەستپێك هەندێ جێبەجێكردنی كار و بڕیاری پێویستە، یەكەمینیان بە تەواوەتی لابردنی گەمارۆی سەپێندراوی سەر كوبایە لە لایەن واشنتۆنەوە، كوباش پێویستە زۆر وریا بێت لە بەرانبەر ئەو درزتێكردنانەیدا كە بە هۆیەوە ئەمریكا بە ئاسانی بۆی دەچێتە ژوورەوە، بەتایبەتی ئەو درزتێخستنانەی لە لایەن تیمی ئایدیۆلۆژیایی ناسراو بە (تروستی مێشكەكان) و (كۆمكاری ئاوەزەكان) بوونیان هەیە، كە لە سەردەمی سەرۆك كینیدی تا ئێستاش بۆ هاتنەناوەوەی سیستمەكانی نەیارانی ئەمریكایی زۆر ئەكتیڤانە لەكاردان، ئێستاش بەپێی تیۆری سۆفت پاوەر هەڵدەسووڕێن.
هەر بە هۆی ئەو هێزەوە دەتواندرێت بۆ پەڕینەوەی كەلوپەل و بزگۆڕ و گەشتیار و فیكرەكان و گواستنەوەی هەرچی پێوەندی بە شێوازی ژیانی ئەمریكاییەوە هەبێت پرد دامەزرێندرێت لە پێناوی داچڵەكاندنی ناوخۆیی ئەوانی تردا، ئەو كاتە كوباش وەك سێوێكی گەییو دەكەوێتە ناو ئامێزیانەوە، ئەگەرچی كوبا بەردەوام بە یاخیبوو ماوەتەوە لە بەردەم هێزی زبری واشنتۆندا، بەڵام ئەمریكیەكان گرەو لەسەر هێزە نەرمەكە دەكەن، وزە و سامان و زانست و تەكنەلۆژیا و جەنگی ڕاگەیاندراوی دەروونی زۆریان لە بەردەستدایە بۆ گەیشتن بە ئامانجەكەیان.
ئەو یەكتر بینینەی نێوان ئۆباما و ڕائوول كاسترۆ لە لوتكەی ئەمریكایی كە لە پەنەما سازدرا، هەڵگری زیاتر لە دەلالەتێكە، بەتایبەتی بۆ ئاسایی بوونەوەی پێوەندییەكانی نێوان هەردوولا، وێڕای هەڵوێستی ئەمریكای لاتینیی كە خەریكە دەبێتە یەك دەنگ بۆ دۆزی كوبا و ڕۆڵگێڕانی، واشنتۆن نەیدەتوانی لەم بابەتەدا خۆ لە گێلی بدات، ئۆباما زۆر لەوە دوورتر ڕۆیشت، كاتێ ویستی لاپەڕەیەكی نوێ بۆ مێژووی پێوەندییەكانی نێوانیان بكاتەوە، ئەوەش گوزاریشتە لە نوشوستی سیاسەتەكانی پێشووی ئەمریكا دەربارەی پەراوێزخستنی كوبا.
لە ماوەی یەك سەدە و نیوی ڕابردوودا مێژووی كوبا كۆمەڵێك جەنگ و ناكۆكی بەخۆوە بینیوە كە تا ئێستاش لە یادەوەری كۆمەڵگەی كوبیدا نەسڕدراونەتەوە. بۆم ڕێكەوت سەردانێكی ئەو وڵاتە بكەم، ناوی قارەمانەكانی جەنگەكانیانم لە سەر زاری هەمووانەوە دەبیست. كوبییەكان بە نیشتمانپەروەرانی خۆیانەوە دەنازن، بە هەمان ئاستیشەوە ڕەخنە لە ڕژێمەكەیان دەگرن و كەموكورتی و عەیبەكانی خۆیان دەخەنە بەر نەشتەری ڕەخنە، وێڕای ئۆپۆزسیۆنبوونیان لەگەڵ ڕژێمی خۆیاندا، بەڵام هەرگیز قبووڵی ئەوەش ناكەن ببنە بەشێك لە پلانی ئەمریكایی. بەناوبانگترین جەنگەكان كە كوبا تووشی هاتووە بریتین لەم جەنگانە:
جەنگی یەكەم: كوبیەكان بە ئازایانە لە نێوان ساڵانی 1868 تا ساڵی 1878 بەرەنگاری داگیركاریی ئیسپانییەكان بوونەتەوە، وێڕای كەلەڕەقییان داگیركاران زیانی ماڵی و گیانی زۆریان پێكەوتووە، بە بێ ئەوەی بتوانن سەروەرێتی تەواوی خۆیان بەسەر كوبادا بسەپێنن.
جەنگی دووەم: لە سەرەتای ساڵی 1881دەستی پێكردووە و چەند ساڵانێكی خایاندووە، وەك تەواوكارییەك بۆ فراوانكردنی جەنگی پێشوویان.
جەنگی سێیەمین: لە سەرەتای دوایەمین دەیەی سەدەی نۆزدەیەمینەوە كە سەركردەی نیشتمانپەروەر خۆسیە مارتیە تیرۆر دەكرێت، پاش ئەوەی لە هایتیەوە هاتبوو.
جەنگی چوارەمین: جەنگی ناوخۆ لە نێوان ڕژێمێك كە دروستكراوی واشنتۆن بوو بەرانبەر بزووتنەوەی شۆڕشگێڕی كە توانرا لە پاش كاروانی بەناوبانگی شاخەكانی سیرامایسترا تا هاڤانا سەركەوتن بەدەست بهێنێت، دواتر بە سەركردایەتی فیدیل كاسترۆ بەڕێوە ببرێت.
جەنگی پێنجەمین: تا ئێستاش بەردەوامە لە نێوان دەسەڵاتی شۆڕشگێڕان دژ بەو دژە شۆڕشەی ئەمریكا پشتگیری لێ دەكات، گەرچی شۆڕش توانیویەتی هەندێ دەستكەوتی كۆمەڵایەتی و گەشەپێدانی گرنگ و گەورە بە دەست بهێنێت، بەڵام ئەستێڵكی ئازادییەكان و ڕێزگرتن لە مافەكانی مرۆڤ چاوپێداخشانەوەی دەوێت، بەتایبەتی بابەتی بڕیاردان لەسەر پلۆرالیزمی و فرەیی بیروڕادەربڕین و مافی كۆبوونەوە و ڕێكخستن و هاوبەشیكردن، تەسكبوونەوەی ئەم مافانە لە ژێر سایەی ململانێی پێكداهەڵپژاو و هەوڵەكانی داگیركاری، بەردەوام بووەتە هۆی ئەوەی دژەشۆڕش وەبەرهەم بهێندرێت بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێن و كەموكورتی و عەیب و عارانە، ئەمەش ئەگەر پشتگوێ بخرێت و چاوی پێدا نەخشێندرێتەوە دەبێتە هۆی لێكترازانی بنكەی ناوخۆیی بنەڕەتی شۆڕشەكە، بەتایبەتی لەم بارودۆخە تازەیەدا.
هیچ شۆڕشێك بەردەوامێتی بۆ نانووسرێت بە بێ پەرەپێدانی ئازادییەكانی خەڵكی و دەستەبەركردنی ماف و بەختەوەری و قەناعەتەكانیان، چونكە هەمووان لێی سوودمەند دەبن، ئەگەر دەستكەوتی كۆمەڵایەتییان بۆ دابین بكرێت، بەتایبەتی لەو بوارانەی تایبەتمەندە بە كار و تەندروستی و خوێندن و بیمەی كۆمەڵایەتی، ئەزموونەكانی وڵاتانی سۆشیالیستی و وڵاتانی جیهانی سێیەم باشترین نموونەن لەم بارەیەوە.
جەنگی شەشەمین: جەنگی پەنجا ساڵەی كوبایە بەرانبەر گەمارۆی بەسەردا سەپێنراوی لەلایەن ئەمریكاوە. واتا لە ساڵی 1960 بەدواوە هەر لە سەردەمی سەرۆك كینیدی كە گەمارۆی كڕینی چەكی خستە سەر كوبا، دواتر ئەو گەمارۆیە فراوانتر بوو، هەموو بوارەكانی ژیانی گرتەوە، هەر لە قەڵەمی ڕەساسەوە تا دوایەمین ئامڕازەكانی مۆدێڕنە، لەوانەش ڕاگرتنی گەشت و سەردان و زانست و زانیاری و پارەو هاتوچۆی خەڵكی كوبی، بەڵام لە سەردەمی ئۆبامادا هەندێك گەمارۆكە سووك كرا لە بوارەكانی پێوەندییەكان و گوێزرانەوەی پارە و سەردانكردن، هەروەها زمانی نەرم لە بەرانبەر كوبا خرایەكار، بەڵام سیاسەتی گشتی لە چوارچێوەی زمانی هەڕەشەی ژێر بە ژێر و دەستێوەردان لە كاروباری ناوخۆ مایەوە، لەگەڵ كەمێك جیاوازی لەو دەستێوەردانانەدا.
لە پلانی ئیزینهاوەردا كێشە لەسەر بەندەری ترینداد هەبوو، خۆم لە سانتاكلاراوە سەردانی ئەو بەندەرەم كردووە، دواتر لە سەردەمی كینیدی كێشە كەوتە بەندەری بیگ و كێشەكان زیاتر پەرەیان سەند، تا قەیرانی كەنداوی بەرازەكانی تێدا قەوما و دواتر قەیرانی بەناوبانگی موشەكەكانی كوبا هەڵگیرسا و ...تاد.
واشنتۆن تا كۆتاییەكانی شەڕی سارد تەنیا بژاردەی بەرانبەر كوبا بریتی بوو لە سەپاندنی گەمارۆ و دانانی هەژموونی خۆی لە ڕێی ململانێی ئایدیۆلۆژی و گوشاری سەربازی و سیاسی و سزادانی ئابووری و پتەوكردنی هێزەكانی ئەنتی شۆڕشەوە، بەڵام پاش ساڵی 1991 و هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت، ئەمریكا دەنگی لە كوبا بەرزتر كردەوە و گەڕایەوە بۆ هەڕەشەلێكردن، بەتایبەتی لە سەردەمی سەرۆك بوش و ئاماژەدان بە بەكارهێنانی تێڵای گەمارۆدان بۆ كرنۆش پێبردنی كوبایەك كە بە بێدەنگانە خوێنی لەبەر دەچۆڕا، كەس حیسابی بۆ ئەو هەموو دەردەی وەك نەخوێندەواری و دواكەوتوویی خوێندن و باری خراپی تەندروستی و بیمەی خراپی كۆمەڵایەتی و بێكاری ناو كوبا نەدەكرد، بەتایبەتی لە ڕووبەڕووبوونەوەی جەنگە تازەكەی و لەم سەردەمی جیهانگیری و مۆدێڕنیتەدا كە پێویستییەكانی مرۆڤ لە هەڵكشاندان.
جەنگی نوێی ئێستای بەردەوامە و چارەنووس و داهاتووی سیستمی سیاسی كوبای پێوە گرێدراوە، ئێستا كەوتۆتە بەر دەروازەی جەنگی حەوتەمینەوە كە بریتییە لە جەنگ بۆ بەدەستهێنانی مۆدێڕنە و زانست و تەكنەلۆژیا، بەهۆی ئەو هەموو گەمارۆیانەوە ئەم وڵاتە دابڕێندراوە و پەرەپێدان تێیدا وەستاوە، كەمترین دەرفەتی پێنەدراوە بگاتەوە بە كاروانی مۆدێڕنە و دەستكەوتەكانی، لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە تووشی هەوكردن بووە و هەژموونی بیرۆكراتی زاڵدەستە تێیدا، پێویستە دروشم و سیاسەتەكانی پێشووی خۆی بپشكنێتەوە، پاش ئەوەی پێوەندییەكانی لەگەڵ واشنتۆن ئاسایی دەكاتەوە، ئەویش بە تازەكردنەوەی خوێنی گەنجانی شۆڕش، ئەگینا شۆڕش بەهۆی فاكتەرە ناوخۆییەكانەوە لەناودەچێت، چونكە توخمەكانی دەرەكی لە هەوڵی لێكترازانی باڵەكانی شۆڕشدان، تا بگەنە دڵەكەی و دەمارو ڕەگی ژیانی بپچڕێنن.
پاش ساڵی 1991 ڕووسەكان بە شێوەیەكی نیمچە كتوپڕ بنكەی لۆردسی نزیك هاڤانایان بەجێهێشت، بە بێ ئەوەی پرس بە لایەنی كوبی بكەن، تەنانەت بێ مەراسیمی فەرمی ماڵئاوایی لێكردن، ئەم جێهێشتنە توانا ئابووری و سیاسییەكانی كوبای لاواز كرد لە بەردەم ڕووبەڕووبوونەوەی گەمارۆ و ئاستەنگەكانی كە ئەمریكا بۆی درووستدەكردن. كوبا هاوپەیمانێكی بەهێز و گەورەی لە دەست دا، كە ڕۆژانە ملیۆنێك دۆلاری لێوەردەگرت تا نزیكەی سی ساڵ لەسەر یەكتر، بەڵام كوبا توانی لەبەرانبەر سەختترین ساڵانی برسێتیدا بە پێوە ڕاوەستێت. بەڵام ئەو هەڵانەی شۆڕش تێیكەوت، ئەوە بوو كە ڕووی كردە پیشەسازی قورس و دروستكردنی كارگە بۆ پیشەسازی گەورە، بەو شێوەیە هەموو وزەی ئابووری خۆی خستە بوارێكەوە كە دواتر نەیتوانی كڕیاری بۆ بدۆزێتەوەو بەكارهێنانی ناوخۆییشی پێ مسۆگەر نەدەكرا، ئێستاش هەندێ لە هێزەكانی ئەنتی شۆڕش بەتایبەتی بزنسمانەكان ئەم كرانەوە ڕێژەییە قۆرخ دەكەن بۆ بەستنەوەی پێوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسڕائیل و ڕیكلامی شاراوە بۆ ئەو مەبەستە دەكەن.
چەپەكان بەگشتی و ماركسییەكان بەتایبەتی بە جیاوازی ڕێبازگەكانیانەوە بە نیگەرانییەوە لەم ئەزموونە نوێیەی كوبا دەڕوانن و بۆ ڕێگەچارەیەك دەگەڕێن تا جەنگی مۆدێڕنە و ئازادی لە بەرژەوەندی وەدیهاتنی پەرەپێدانی بەردەوامی مرۆییدا یەكلایی بكەنەوە. ئەوان بە دووربینێكی ترەوە لە درەختەكە دەڕوانن، بە ئومێدەوەن سێوەكە پێبگات، تا گەلی كوبی لێی بكاتەوە، نەك بكەوێتە ناو سەبەتەی واشنتۆنەوە كە 55ی ساڵە چاوەڕوانی خواردنێتی، ئەمەش كڕۆكی دیالۆگێكی فیكری و ڕۆشنبیرییە لەگەڵ باڵیۆزی كوبا لە لوبنان ڕینیە سیبالۆبراتس كە دەستەبژێرێكی بیرمەند و توێژەران و ئەكادیمیكارانی تایبەتمەند بە بەرژەوەندی و كاروباری گشتی تێیدا دانیشتبوون.

*توێژەر و بیرمەندی عەرەبی